Competentiegericht beoordelen: handvatten krijgen 04/04/2017 Competentiegericht beoordelen: handvatten krijgen Judith Gulikers, Leerstoelgroep Educatie en competentiestudies, WUR

Wat gaan we doen…….. Waarom competentiegericht beoordelen? 04/04/2017 Waarom competentiegericht beoordelen? Wat verandert er? Anders(om) denken (De SHL) competenties zichtbaar maken Competenties uitdagen: Authentiek beoordelen Leerling als medebeoordelaar CGO zegt in principe alleen maar WAT een leerling aan het einde van de opleiding moet kunnen. CGO an sich zegt niks over HOE het onderwijs en de beoordeling ingericht moet zijn om dit te bereiken. Dat is wel belangrijk om te weten. Dit is bv. Waar in het MBO ook veel strijd over is.

Maar waarom zou je dit willen? 04/04/2017 Beoordeling stuurt het leren! Beter voorbereiden op BVE veld Beter voorbereiden op competentiegerichte MBO SHL competenties: doorlopend leren Minder uitval Leerlingen: Meer gemotiveerd Begripsvoller leren Professionele en algemene competenties ontwikkelen Reflecteren en zelfsturend  levenslang leren

04/04/2017 Wat verandert er volgens u als we competentiegericht willen gaan beoordelen? Hoe is dit anders dan u nu gewend bent te beoordelen in de praktijkvakken? CGO zegt in principe alleen maar WAT een leerling aan het einde van de opleiding moet kunnen. CGO an sich zegt niks over HOE het onderwijs en de beoordeling ingericht moet zijn om dit te bereiken. Dat is wel belangrijk om te weten. Dit is bv. Waar in het MBO ook veel strijd over is.

Andersom denken Vakken Inhoud Onderwijs: lessen Toetsen 04/04/2017 Vakken Inhoud Onderwijs: lessen Toetsen Piramide van Miller Observeerbaar gedrag Beroepsrelevante, herkenbare uitkomsten: competenties & werkprocessen geschikte toetsmethode authentieke situaties zelf-beoordeling Beoordelings- criteria: Wat wil je zien? & Hoe kan leerling dit laten zien Onderwijs met leeractviteiten: Wat moet je oefenen? Cruciaal: Aansluiting onderwijs en examinering In traditioneel onderwijs gaat het erom dat leerlingen de vakken doorlopen en de inhoud die hierin aan bod komt tot zich nemen en na afloop van dit onderwijs in een schriftelijke toets laten zien dat ze hebben geleerd wat in het onderwijs is verteld of in de boeken stond In CGO zijn beroepsrelevante en herkenbare uitkomsten het startpunt van een opleiding. Een student moet op enig moment laten zien dat hij aan deze uitkomsten voldoet. Onderwijs is in principe ondersteunend: Wat moet het onderwijs aanbieden om leerlingen te helpen zich richting deze uitkomsten te ontwikkelen. TEvens is in competentiegericht onderwijs veel aandacht voor formatieve assessments gericht op groei en ontwikkeling van de student. Dit soort assessments is cruciaal in doorlopende leerljnen. 4C kan bijdragen aan het formuleren van beoordelingscriteria die gebruikt kunnen worden voor zowel summatieve als formatieve assessments

Competentiegericht beoordelen: 2 doelen 04/04/2017 Summatief beoordelen: ik kan het! formele consequenties Formatief beoordelen = waar sta ik? waarderen en groeien en leren geen formele consequenties

Piramide van Miller: WAT wil je zien? 04/04/2017 Doen Performance assessment in vivo: Observatie op werkplek, video….. Tonen Performance assessment in vitro: Simulatie, rollenspel………….... Authenticiteit Weten hoe Contextrijke tests: Casus, werkstuk, ….. Weten Feitentests / vaardigheden: MCtoets, open vragen….. Beroepsbekwaamheid bestaat uit vier lagen: de onderste lagen zijn voorwaardelijk voor de hogere lagen. Afhankelijk van welke laag je in je onderwijs of beoordeling wilt aanspreken moet je andere methoden kiezen. In traditioneel onderwijs ligt de nadruk op laag 1 en misschien laag 2. In CGO ligt de nadruk op laag 3 en 4 Naarmate je hoger in de piramide komt, wordt de authenticiteit van de onderwijs en beoordelingsmethoden belangrijker.

Competenties beoordelen 04/04/2017 Competentie = bekwaamheid om kennis, vaardigheden en houdingen te integreren in de uitvoering van (beroeps)relevante taken / rollen in een bepaalde context In ieder geval laag 3 / 4 van Miller: laten zien van gedrag Competentie kun je niet zien gedrag beoordelen: observeren gedrag bespreken: reflectie, coaching, beoordelingsgesprek WACKER SMART

De SHL competenties zichtbaar maken 04/04/2017 18 in VMBO 18 + 7 in MBO Maar wat betekent “presenteren”, “op behoefte van klant richten”, “vakdeskundigheid toepassen” ? Een competentie krijgt pas betekenis in een context of taak …………….daarom: Vertaling maken! Doorlopende leerlijnen

Bv. “ Presenteren” Vertaling in Kentaken / Werkprocessen KT (bloemist): presenteren van producten en creaties De leerling presenteert bloemen en planten De leerling presenteert producten in een etalage KT (onderzoeker): presenteren van onderzoeksgegevens De leerling geeft presentaties over gedane onderzoek De leerling presenteert onderzoeksbevindingen aan verschillende doelgroepen De leerling presenteert onderzoek zowel mondeling als schriftelijk 2 x presenteren……toch hele andere toets

Vertaling in uw eigen toetssituatie: Hoe kan de leerling in deze toetssituatie zijn competenties laten zien? Geeft sturing aan: Beschrijven van beoordelingstaak/situatie Observeren en beoordelen van de leerling Input richting onderwijs  leersituaties

Competenties laten zien: 2 hulpmiddelen Beoordeling authentieker maken Leerling actief met competenties bezig laten zijn Aandacht in onderwijs Zelf-beoordeling

Authentiek beoordelen 04/04/2017 Beoordelingssituatie die overeenkomt met situatie uit de (beroeps)praktijk Startpunt = de beroepspraktijk of maatschappelijk relevante situatie (dus niet onderwijs!) Wat moet een leerling op dit niveau in zijn/haar stage kunnen uitvoeren? CGO zegt in principe alleen maar WAT een leerling aan het einde van de opleiding moet kunnen. CGO an sich zegt niks over HOE het onderwijs en de beoordeling ingericht moet zijn om dit te bereiken. Dat is wel belangrijk om te weten. Dit is bv. Waar in het MBO ook veel strijd over is.

Authentiek beoordelen Werken vanuit (kritische) beroepssituaties Samenhangend geheel van taken/activiteiten Bevat realistische dilemma’s Bevatten meerdere competenties

Maar………. Autentiek beoordelen is MEER dan de locatie Verschillende toetsmethoden kunnen MEER authentiek gemaakt worden

Hulpmiddel: 5-dimensionale model (5DM) 04/04/2017 5 kenmerken van een “toets” die je meer of minder op de gekozen realistische situatie kunt laten lijken Taak: opdracht(en) die de leerling moet uitvoeren Fysieke context: omgeving waarin leerling de opdracht moet uitvoeren + de bronnen/materialen daar aanwezig Sociale context: samenwerkings- en hulp (on)mogelijkheden Vorm: beoordelingsmethode, onafhankelijk van de inhoud Als je dan daadwerkelijk en proeve op GPO moet gaan ontwerpen en inrichten, kun je aan vijf kenmerken van het assessment denken die je meer of minder authentiek kunt maken 5 dimensionaal model Gulikers, J. (2007). Authentiek beoordelen in een curriculum [Authentic assesment in a curriculum]. OnderwijsInnovatie, 2, 11-14. Gulikers, J., Bastiaens, Th., & Kirschner, P. (2005). Authentieke toetsing, de beroepspraktijk in het vizier [Authentic assessment, professional practice within sight]. OnderwijsInnovatie, 2, 17-24. Ook te vinden op De Gereedschapskist Competentiegericht beoordelen www.gereedschapskist-beoordelen.nl Criteria: punten waarop de leerling beoordeeld wordt

Leerling percepties: dit is ECHT!! 04/04/2017 De leerling moet het als ECHT ervaren!! Leerlingpercepties bepalen het effect van de toets Motivatie Diep leren Competentie-ontwikkeling Leerling ervaart toets als autentiek CGO zegt in principe alleen maar WAT een leerling aan het einde van de opleiding moet kunnen. CGO an sich zegt niks over HOE het onderwijs en de beoordeling ingericht moet zijn om dit te bereiken. Dat is wel belangrijk om te weten. Dit is bv. Waar in het MBO ook veel strijd over is.

Zelfsturend maken mbv. beoordeling Leerling als medebeoordelaar Beeld geven van competenties Hoe zie je deze competenties in jouw stage / in deze les? Op welke manier kun je laten zien dat je kunt “ samenwerken”? Formatieve beoordeling + coaching Self-assessment, peer-assessment, 360° feedback Concrete bewijzen aandragen, maar geen formele consequenties Summatieve beoordeling Summatief reflectiegespek, criterium gericht interview Keuzes / gedrag beargumenteren, wel formele consequenties

Rubric “klantgericht werken” = hulpmiddel 04/04/2017 4 1 Als een klant mij om advies vraagt, stuur ik hem door naar mijn baas of collega 2 Als een klant mij om advies vraagt probeer ik eerst zelf te helpen en anders stuur ik de klant door naar mijn baas of collega 3 Als een klant mij om advies vraagt kan ik hem meestal zelf verder helpen 4 Ik heb in de gaten wanneer een klant advies nodig heeft en ik neem zelf het initiatief om de klant te adviseren 3 Verwacht niveau na jaar 3 Verwacht niveau na jaar 4

Zelfbeoordeling / portfolio bewijsstuk 04/04/2017 Competentie: klantgericht werken Concreet Voorbeeld van leerling 1/2/3/4 Dat wil ik leren / dat moet hij leren Ik kan de klant goed advies geven als hij/zij daar behoefte aan heeft Concreet observeerbaar gedrag Ik kreeg deze week een bedank-kaartje van een klant omdat hij zo blij was met het mooie boeket dat ik voor zijn eerste date aangeraden had Als de klant iets wil wat ik lelijk vind, kan ik niet meer goed advies geven 3 Bijgevoegd bewijsstuk: Bedank-kaartje

Zelfbeoordeling / portfolio bewijsstuk 04/04/2017 Competentie: klantgericht werken Concreet Voorbeeld van leerling 1/2/3/4 Dat wil ik leren / dat moet hij leren Ik kan de klant goed advies geven als hij/zij daar behoefte aan heeft Concreet observeerbaar gedrag Priscilla vroeg mij advies over waar ze nog leuke plaatjes kon vinden. Ik kon alleen de tijdschriften bedenken die zij ook al had, toen heb ik haar maar naar de juf gestuurd 2 Ik heb nog nooit met echte klant gewerkt, dat wil ik graag oefenen Bijgevoegd bewijsstuk: Feedback van de juf

Wat kun je hier allemaal mee Rubric laat zien welk niveau uiteindelijk verwacht wordt (summatief) of waar leerling op dit moment staat (formatief) Zelf-beoordeling in onderwijs stimuleert reflecteren  bewuster leren Handvatten voor gesprek met leerling en coaching In kaart brengen van ontwikkel/leerlijnen

Bedankt voor nu….. Vanmiddag gaan we echt aan de slag! 04/04/2017 Bedankt voor nu….. Vanmiddag gaan we echt aan de slag! © Wageningen UR

“Traditioneel” toetsen Competentiegericht beoordelen Alleen summatief doel: gericht op afrekenen Summatief én formatief doel gericht op potentie en groei: onderwijs en beoordelen verwoven feedback is cruciaal Vakinhoud is uitgangspunt Beroepspraktijk is uitgangspunt Nadruk op kennis/vaardigheid Losse onderdelen Nadruk op product Nadruk op gedrag/competenties Geintegreerde hele taken Product én proces en reflectie Docent is beoordelaar Docent bepaald Leerling is (mede)beoordelaar Leerling verantwoordelijkheid 04/04/2017 Hier zet ik een aantal kenmerken tegenover elkaar van “traditioneel” vs. competentiegericht beoordelen. Denk hierbij aan 2 dingen Gechargeerd: zwart/wit Er zijn meer verschillen, maar ik richt me nu op die kenmerken relevant in het kader van assessen in doorlopende leerlijnen Summatief en gericht op afrekenen: Heeft ie geleerd wat hij moest leren of kan hij het nog niet en moet ie blijven zitten? Formatief en gericht op potentie en groei: Wat heeft hij allemaal al ontwikkeld en waar zitten nog groei mogelijkheden Relatie met beroep. Is niet doel van traditioneel beoordelen. In CGO zijn zowel beoordelingscriteria als bewijzen gelinkt aan het beroep. gestandaardiseerd.  geindividueliseerd. De beoordelingscriteria en de beoordelingsprocedure moet transparant en voor iedereen gelijk zijn, maar hoe een leerling bewijst aan die criteria te voldoen zou hij zelf mogen weten. Variabel in tijd. Idealiter zou de leerling zelf moeten kunnen aangeven wanneer hij klaar is om zijn competenties aan te tonen. Student is medebeoordelaar: self en peer assessments. Deze zijn cruciaal voor formatieve assessmentdoeleinden. Studenten stimuleren kritische naar zichzelf en anderen te kijken aan de hand van dezelfde beoordelingscriteria als de docent

Vormen van authentiek beoordelen 04/04/2017 Te beoordelen gedrag is: reactie op natuurlijke gang van zaken reactie op uitlokking Assessor is: expliciet aanwezig impliciet Performance in vivo Performance in vitro Retrospectieve beoordeling Mystery guest Controle op conducteurs UTRECHT – Kantoorbedienden en andere medewerkers van de NS kijken in de trein de conducteur op de vingers. Het NS-personeel houdt bij hoe vaak een conducteur kaartjes controleert en of er voldoende informatie bij vertragingen wordt gegeven. Voorbeeld: Beoordelingen tijdens de LIO (leraar in opleiding)-stage Op niveau 3 en 4 heb je eigenlijk vier globale assessmentvormen. Die worden op hun beurt bepaald door twee dimensies: De eerste dimensie heeft te maken met de vraag of de kandidaat zich bewust is van de aanwezigheid van een assessor. Dit bepaalt namelijk of je maximaal of typisch gedrag te zien krijgt. De tweede dimensie heeft te maken met de vraag of het gedrag het gevolg is van de natuurlijke loop der dingen of heel doelgericht wordt uitgelokt door de assessmenttaak. Dat laatste is natuurlijk minder echt: je geeft als het ware een hint om in actie te komen. Bij performance assessment is meestal de assessor expliciet aanwezig en wordt de beoordelingssituatie ingericht met vaak bewuste onderdelen die bepaald gedrag moeten uitlokken. VOORBEELD PTC+-- PvB vs een PA Voorbeeld: Reflectiegesprek 360 graden assessment

En nu dan……….. 04/04/2017 Wat verandert er volgens u als we competentiegericht willen gaan beoordelen? Hoe is dit anders dan u nu gewend bent te beoordelen in de praktijkvakken? CGO zegt in principe alleen maar WAT een leerling aan het einde van de opleiding moet kunnen. CGO an sich zegt niks over HOE het onderwijs en de beoordeling ingericht moet zijn om dit te bereiken. Dat is wel belangrijk om te weten. Dit is bv. Waar in het MBO ook veel strijd over is.

Aansluiting onderwijs - examinering 04/04/2017 Examinering Onderwijs OLE 3 elementen moeten allemaal over competenties / werkprocessen gaan! Putting this workshop in perspective. This week you have been busy thinking about core job tasks, job profiles, competencies need to perform these job tasks etc. Principle 1 and 2 of CBE say that these competencies and job tasks are the core of the curriculum. This conceptual framework shows that if we want to stimulate students to develop the competencies: instruction, learning tasks and assessment tasks should be aligned to one another and to these competencies Assessment means: evaluating student learning. To what degree have students developed the competencies they are supposed to develop? The competencies you have been devleoping this week are an excellent starting point for defining WHAT you want you students to learn and WHAT you want to assess. Then after that (next week) you have to think of learning and teaching activities that allow students to develop the competencies you are going to asses in the end Leren

Ervaringen + oplossingen 04/04/2017 Onderwijs is vakgericht, examen is competentiegericht of Leerlingen weten niet wat competenties / werkprocessen zijn Expliciet benoemen in onderwijs Vertalen: Hoe zie jij deze competenties in jouw stage? Leeractiviteiten en beoordelingsactiviteiten beoordelen op zelfde competenties / werkprocessen (formatief beoordelen) rubric, zelf-assessment, 360° feedback, peer-assessment hierop feedback geven / coaching CGO zegt in principe alleen maar WAT een leerling aan het einde van de opleiding moet kunnen. CGO an sich zegt niks over HOE het onderwijs en de beoordeling ingericht moet zijn om dit te bereiken. Dat is wel belangrijk om te weten. Dit is bv. Waar in het MBO ook veel strijd over is.

Ervaringen + oplossingen 04/04/2017 Leerlingen verwachten kennisvragen in reflectiegesprek Leerlingen verwachten antwoorden in coachingsgesprekken Oefenen met “waarom vragen” Doorvragen met open vragen. Niet te snel tevreden zijn! Leeractiviteiten zijn voorgekauwd, toetssituatie niet Tijdens leren de ondersteuning voor leerlingen afbouwen Leerlingen express voor dilemma’s zetten en niet ingrijpen CGO zegt in principe alleen maar WAT een leerling aan het einde van de opleiding moet kunnen. CGO an sich zegt niks over HOE het onderwijs en de beoordeling ingericht moet zijn om dit te bereiken. Dat is wel belangrijk om te weten. Dit is bv. Waar in het MBO ook veel strijd over is.