Handelingsgericht werken INHOUD D2 sessie 1 Kennismaking Woordspin Handelingsgericht werken Zorgcontinuüm Uitgangspunten HANDELINGSGERICHT WERKEN

Inleiding In zorg voor en onderwijs aan kinderen met specifieke onderwijsbehoeften is planmatig werken een noodzaak om doelgericht, systematisch en interdisciplinair het onderwijsaanbod af te stemmen op de noden van elk kind. Je maakt kennis met "handelingsgericht werken" en je leert hoe deze uitgangspunten een rol spelen in de visie op zorg op schoolniveau en in de klas. Je krijgt zicht op verschillende soorten plannen op school- klas en kindniveau en op het belang van planmatig werken. Je ontwikkelt een visie op effectief planmatig werken. Je leert hoe “het burgerschapsmodel” inspirerend kan zijn voor het onderwijs.

ECTS-fiche Kennis van: - de drie niveaus van handelingsplanning:schoolwerkplanning (SWP)- groepswerkplanning (GWP) – individuele handelingsplanning (IHP) - de functies van planmatig werken - handelingsgericht werken (HGW) - continuüm van zorg - aspecten van een genuanceerde beeldvorming van leerlingen - burgerschapsmodel en kwaliteit van leven Attitudes: - signaalgevoeligheid - openheid en kritische houding ten aanzien van beeldvorming en diagnostiek - betrokken zijn op het schoolwerkplan en optimaliseren van de planmatige zorg - gericht zijn op een totale en positieve benadering van elke leerling - gericht zijn op permanente evaluatie en bijsturing

Eindcompetenties De bachelor brengt de leerling en zijn specifieke onderwijsbehoeften planmatig in beeld. De bachelor vertaalt specifieke onderwijsbehoeften naar concrete doelen. De bachelor voert systematisch handelingsplanning uit. De bachelor evalueert het planmatig werken.

Praktijkopdrachten De student gaat: op zoek naar het schoolwerkplan (SWP) op zoek naar het groepswerkplan (GWP) in het buitengewoon onderwijs en naar het jaarplan in het gewoon onderwijs op zoek naar andere planningsinstrumenten en de planningsprocessen die lopen bij jou op school het (proces van) planmatig werken op school onderzoeken door in gesprek te gaan met zijn mentor en/of collega’s

SAMEN MET LEERKRACHTEN, OUDERS HANDELINGSGERICHT WERKEN SAMEN MET LEERKRACHTEN, OUDERS EN KINDEREN AAN DE SLAG

ZORGZAAM ONDERWIJS vaag duidelijk en transparant losse flodders samenhangend toevallig systematisch individueel samen remediëren preventie specialisten leraren onbewust bewust iedereen doet maar afspraken problemen noden

DE KWALITEIT VAN HET TRAJECT BEPAALT DE SLAAGKANS VAN PROBLEEM AANPAK TRAJECT DE KWALITEIT VAN HET TRAJECT BEPAALT DE SLAAGKANS VAN HET ADVIES

realistische verwachtingen haalbare oplossingen Handelingsgericht werken is een (mogelijke) manier om de zorg op school efficiënter te maken met: meer kans op succes minder frustratie realistische verwachtingen haalbare oplossingen verhoogd welbevinden voor iedereen Wat is positief aan HGW?

Zorgcontinuüm Zorgvisie Preventieve basiszorg Verhoogde zorg Uitbreiding zorg Overstap

GOEDE PREVENTIEVE BASISZORG GEDRAGEN ZORGVISIE VAN DE SCHOOL KLASMANAGEMENT INSTRUCTIE DOOR KLASLEERKRACHT PREVENTIEF ZORGBELEID VOOR ALLE LEERLINGEN DIFFERENTIATIE VOOR ALLE LEERLINGEN GEBRUIK MAKEN VAN HETEROGENITEIT OPVOLGEN ALLE LEERLINGEN / LVS ORGANISATIE OUDERCONTACTEN REKENING HOUDEN MET LEERLINGENINSTROOM WIE ? Verantwoordelijkheid hele schoolteam Eerstelijnszorg door klasleerkracht

VERHOOGDE ZORG EXTRA ONDERSTEUNING AANDACHTSLEERLINGEN GROEPEREN LEERLINGEN MET GELIJKAARDIGE ONDERWIJSBEHOEFTEN PREVENTIEVE/SPECIFIEKE MAATREGELEN VOOR BEPAALDE LEERLINGEN DIFFERENTIATIE IN HET AANBOD VOLGENS DE ONDERWIJSBEHOEFTE WIE ? Klasleerkracht + zorgteam ( eventueel) Ouders informeren en betrekken

UITBREIDING VAN ZORG OP BASIS VAN HANDELINGSPLAN GEBASEERD OP DIAGNOSTISCH BEELD, OPGEBOUWD IN SAMENWERKING SCHOOL, OUDERS, KIND, CLB WIE? Interventies klasintern leerkracht/zorgteam Interventies klasextern zorgteam Diagnostisch traject met CLB Interventies door externe deskundigen

OVERSTAP NAAR EEN SCHOOL OP MAAT STEUN BLIJVEN BIEDEN BIJ HET ZOEKEN NAAR EEN SCHOOL OP MAAT RELEVANTE PRAKTIJKINFORMATIE DOORGEVEN

7 UITGANGSPUNTEN

Uitgangspunten 1. Onderwijsbehoeften centraal 2. Transactioneel kader (wisselwerking) 3. De leerkracht maakt een verschil 4. Positieve benutten 5. Constructief samenwerken 6. Doelgericht werken 7. Systematisch en transparant werken

1. ONDERWIJSBEHOEFTEN VAN LEERLINGEN EN ONDERSTEUNINGS- BEHOEFTEN VAN LEERKRACHTEN EN OUDERS STAAN CENTRAAL

Onderwijsbehoeften van leerlingen en ondersteuningsbehoeften van ouders en leerkrachten Wat heeft een kind nodig om een bepaald doel te bereiken? Hoe kunnen we onze aanpak afstemmen op datgene wat dit kind nu nodig heeft, pedagogisch en didactisch? Wat hebben ouders en leerkrachten nodig om een kind goed te begrijpen en te ondersteunen?

Onderwijsbehoeften Wat heeft leerling nodig om doel te behalen? instructie nodig die … opdrachten nodig die … leeractiviteiten die … feedback nodig die … groepsgenoten die … een leerkracht nodig die …

Onderwijsbehoeften Wim heeft nood aan verlengde instructie vooraleer aan de schriftelijke opdrachten te beginnen Kelly heeft leeractiviteiten nodig die ze heeft kunnen voorbereiden Hassan heeft instructie nodig die zeer auditief is Sara heeft nood aan leraren die haar succes laten beleven

Onderwijsbehoeften Michiel heeft nood aan feedback die hem met zichzelf vergelijkt Esma heeft nood aan leraren die differentiatie tijdens de lessen kunnen organiseren, zodat ze meer tijd krijgt voor de basisoefeningen Iris heeft groepsgenoten nodig die aanvaarden dat zij hulpmiddelen mag gebruiken

Werken met onderwijsbehoeften is… Andere manier van denken : Van wat heeft deze leerling  Wat heeft deze leerling nodig Benutten kennis van leerkrachten, ouders, leerlingbegeleider, CLB,… Wat wel werkt uitbreiden Afstemming van aanpak op de onderwijsbehoeften van de leerling

Onderwijsbehoeften Wat is veranderbaar? Van leerlingkenmerken naar onderwijsbehoeften Van wenselijk naar haalbaar Er ontstaat perspectief Schept duidelijkheid en verhoogt de kans op afstemming Haalbare doelen stellen

Ondersteuningsbehoeften Zelf kan ik… verder heb ik nodig… … kennis over… … vaardigheden om … … ondersteuning bij … … extra materiaal voor… … een CLB-anker dat… … een directie die… … collega’s die … … meer handen in de klas die… … een GOn-begeleider die… …

Hoe kom je eraan? Doelgericht zorgoverleg Vragen aan ouders en kind: wat werkt thuis; wat helpt; tips voor school? Observeren: wanneer gaat het goed; wanneer lukt het wel; wat doet de leerkracht dan? Experimenteren: als leerkracht … doet, dan …. Praten met professionals …

2. TRANSACTIONEEL REFERENTIEKADER (WISSELWERKING)

Transactioneel referentiekader Dit kind in deze onderwijs- en deze opvoedingssituatie Wat heeft dit kind pedagogisch-didactisch nodig en wat is gewenste aanbod? Wat kan leraar hiervan bieden? Hoe kan ZC, ZLK, CLB,... goed aansluiten bij aanpak in groep? Observeren in de klas! OVSG_HGW_2007_2008_Sessie 1_Uitgangspunten en fasen_YS

Transactioneel referentiekader Wat heeft de leerling nodig, wat kan de leraar bieden? Waar gaat het wel/niet goed? Aansluiten bij klassituatie Oog voor thuissituatie Gouden advies / tip bestaat niet Samen reflecteren is verhelderend Praten met leerlingen OVSG_HGW_2007_2008_Sessie 1_Uitgangspunten en fasen_YS

3. DE LEERKRACHT MAAKT EEN VERSCHIL

De leerkracht doet ertoe! De leerkracht realiseert passend onderwijs Cruciale bijdrage aan positieve ontwikkeling van leerlingen : leren, werkhouding en sociaal- emotioneel functioneren Bij effectieve leerkrachten stijgen de prestaties van alle leerlingen Doelgericht omgaan met verschillen tussen leerlingen Reflectie op eigen rol is cruciaal

R. Marzano : Wat werkt op school? Marzano deed onderzoek in scholen over wat effectief werkt. De effecten van de inbreng van de leerkracht bleken zeer hoog,

Gemiddelde jaarlijkse toename leerprestatie bij: Meest effectieve leraar 53% Minst effectieve leraar 14% Schatting van de gemiddelde verhoging 34% Automatische verhoging 6% Bron: ‘Wat werkt op school’ door Robert Marzano p. 53 Elk jaar gaat de leerling (zonder scholing) 6% vooruit Gemiddeld gaat de leerling 34% vooruit Bij de slechtste leerkracht is dit maar 14% en bij de meest effectieve leerkracht blijkt dit 53% te zijn. Jullie als leerkrachten kunnen echt het verschil maken voor de leerlingen. Wees jullie hiervan bewust!

University of Auckland, NZ Gelijkaardige bevindingen deed John Hattie. Hij legde duizenden studies rond onderwijs naast elkaar om te bekijken wat nu echt werkt. Hij doet heel wat controversiële uitspraken... Om over na te denken. Zijn filmpjes staan op Youtube. Interessant om te bekijken! Ook in zijn onderzoek is het belang van de leerkracht zeer belangrijk. John Hattie Visible learning, 2009 University of Auckland, NZ

Voor meer info over John Hattie: zie Bespreking John Hattie*: Deel 1 http://www.youtube.com/watch?v=sng4p3Vsu7Y Deel 2 http://www.youtube.com/watch?v=3pD1DFTNQf4

De leerkracht doet ertoe! Zelf kan ik … verder heb ik nodig … … kennis over … … vaardigheden om … … ondersteuning bij … … extra materiaal voor … … een zorgcoördinator die .. … een directie die … … collega’s die … … meer handen in de klas die … …gezamenlijk overleg over…

Ondersteuningsbehoeften van leerkrachten: Goede praktijkvoorbeelden Samen denken en van gedachten wisselen Klasbezoek bij een collega Feedback na observatie Samen reflecteren over Coaching Uitdaging Kennis, vaardigheden Nascholing

4. POSITIEVE KENMERKEN

Aandacht voor het positieve Zoek naar sterke kanten van kind, ouders, leraar Wanneer gaat het wel goed? * Verbeteren samenwerking * Verhogen gevoel van competentie leerling, leerkracht & ouders * Motivatie neemt toe * Benutten in aanpak  effectiever

Aandacht voor het positieve Leerling Leerontwikkeling Cognitief functioneren Werkhouding en taakgedrag Sociaal-emotioneel functioneren Lichamelijk functioneren Leraar Pedagogische werkwijze Didactische vaardigheden Klasmanagment Gezin en ouders Gezinskenmerken Lichamelijke verzorging Schoolse stimulering en verwachtingen Steun bij sociaal-emotionele ontwikkeling

Aandacht voor het positieve Hoe structureel inbouwen? Zoeken naar sterke kanten, goesting, belangstellingspunten, wat werkt wel en wanneer is dat dan. Systematisch aandachtspunt bij bespreking van leerlingen Positieve vernoemen ontkracht de zorgvraag niet Plan vertrekt vanuit wat nu al werkt om uit te breiden

5. CONSTRUCTIEVE SAMENWERKING

CONSTRUCTIEVE SAMENWERKING Praten met leraar, kind en ouders Transparante communicatie Leerkracht = onderwijsprofessional (onderwijs) Ouders = ervaringsdeskundigen (opvoeding) Belangen kind staan centraal Leraar, ouders en kind mede-onderzoeker en betrokken bij voorstellen van de ZC, ZT, CLB

Communiceren met ouders 1. Ouders zijn welkom op school 2. Zorgstructuur als kader voor communicatie 3. Kind gedraagt zich op school anders dan thuis 4. Benoem zorgen en positieve aspecten 5. Wees duidelijk over je bedoelingen als school 6. Maak afspraken met ouders OVSG_HGW_2007_2008_Sessie 1_Uitgangspunten en fasen_YS

Samen met kind plan maken Nu kan ik al …. Straks kan ik … Ik ga …. Leraar helpt door …. Ouders / vriendje helpen door … ZC helpt door …

Oplossingsgericht werken Zie samenvatting

Oplossingsgericht werken

6. DOELGERICHT WERKEN

Doelgericht Wat is vraag leraar, ouders en kind? Wensen en verwachtingen? Alleen onderzoek als strikt noodzakelijk: Als we weten dat .., dan kunnen we … Weten om te adviseren en een vakkundig en bruikbaar plan op te stellen Waar willen we naar toe: wat is ons doel? smart OVSG_HGW_2007_2008_Sessie 1_Uitgangspunten en fasen_YS

7. SYSTEMATIEK EN TRANSPARANTIE

Systematiek Stap voor stap & eigen checklists  voorkomen van ‘fouten’ in besluitvorming Wat weten we al uit dossier, schoolwerk, gesprekken, observaties? Benutten! Wat moeten we nog meer weten, waarom? ‘Evidence based’ kennis toepassen

www.prodiagnostiek.be