Vriendschap Afgelopen dagen Vriendschap & schrijven Montaigne! Waarom hij? Deze sheets vind je online op: www.studiosocrates.nl

1 Schrijven zonder stop Een essay is een probeersel, of proeverij. Niets perfects dus. Montaigne schreef gewoon op wat hij dacht. Probeer dit ook. Pak pen en papier en schrijf bovenaan je blad: ‘De waarde van vriendschap is…’ Schrijf vervolgens 10 minuten aan een stuk door de gedachten die in je hoofd opkomen. Let op: 1) het is belangrijk dat je achter elkaar door blijft schrijven. Stop nooit om te denken over de volgende zin, maar denk op papier! 2) Kritische gedachten over je schrijverij? Schrijf op! Je hoeft het aan niemand te laten lezen. 3) Twijfel op papier

Wie was Michel Eyquem de Montaigne? 1533 - 1592 (Bordeaux en Dordogne) Bekend vanwege Essays Zoekt kennis van het particuliere (1e in geschiedenis!) Wijst op het dierlijke van de mens

Humanistische opvoeding Rijke familie, maar opgevoed door min uit arm dorp (om nederigheid te leren) Gedoopt in laagste klasse, om daarmee verbonden te zijn aan de mensen die hem nodig hebben Op zijn derde kreeg hij een huisleraar Iedereen moest verplicht Latijns tegen hem spreken Humanistische school

Montaignes hoofdvraag Hoe vind ik dat ik leven moet? Hoe vind ik dat je leven moet als vriend(in)?

Essays Proeverij Probeersel Stelling nemen vanuit persoonlijk perspectief Voor een algemeen publiek Montaigne: ‘bij gebrek aan vrienden’ Gericht op onderzoek Tastende onzekere toon

Montaigne schreef over Eenzaamheid Kleren Waarheid Strijdrossen Slaven Zelfmoord Reizen Gewoonten Oefenen Oorlog Eer Impotentie Dronkenschap Goede gesprekken Kinderen Eten en drinken Geuren Boeken Kannibalisme Vaders Het lichaam Het schrijven Vriendschap Heksen Dood De schoonheid van Italiaanse vrouwen En nog veel meer

Montaigne schrijft voor Een onafhankelijke geest Een eigen opvatting Zelfkennis Persoonlijke ontwikkeling Vriendschap met jezelf Verwondering Een goed leven

Helder denken Boven Mooi schrijven

Vriendschap Met Étienne de la Boétie Betekende meer dan de relatie met zijn vrouw Vriendschap: als lezer en schrijver Koningen zochten vriendschap van Montaigne (ook al schreef hij openhartig over hun tekortkomingen. ‘Ook koningen poepen,’)

Geïnspireerd door Aristoteles 3 soorten vriendschap Vriendschap is elkaar bewust welwillend gezind zijn. het nuttige (voordeelvriendschap) Je haalt voordeel uit de vriendschap 2. het aangename (genotsvriendschap) Je beleeft genot aan de vriendschap 3. het goede (karaktervriendschap) Je bent bevriend vanwege het goede karakter.

Vanuit citaten van Romeinse schrijvers Naar eigen mening ‘Bijen plunderen de bloemen overal, maar daarna maken ze er honing van, en die is helemaal van hen: het is niet langer tijm of marjolein.’

Cyrus: ‘ik zou mijn renpaard beslist niet willen ruilen voor een koninkrijk, maar ik zou het graag willen afstaan, wanneer ik er een vriend door kon krijgen, als ik iemand zou kunnen vinden die zo’n band waardig is.’ (…) want men vindt gemakkelijk mensen die geschikt zijn voor oppervlakkige omgang, maar bij deze (echte vriendschap) is het beslist noodzakelijk dat alle motieven volmaakt zuiver en betrouwbaar zijn. P20

‘Houd van hem’, zei Chilo, ‘alsof je hem eens zou moeten haten; haat hem, alsof je hem ooit zou moeten beminnen.’ Dit voorschrift, dat in de hoogste en superieure vriendschap iets afschuwelijks is, is heilzaam als het wordt aangewend bij gewone, gangbare vriendschappen. p17

2. Maak je eigen honing Zoek een citaat uit dat je raakt. Onderzoek schrijvend wat je er zelf van vindt.

2a Concretiseer Lees je tekst over en omcirkel abstracte woorden zoals ‘liefde’, ‘rechtvaardigheid’ of ‘vertrouwen’. Kijk of je deze woorden kan vervangen of verduidelijken met concrete woorden of voorbeelden.

Een halsstarrige, fanatieke overtuiging is het beste bewijs van domheid. Is er ook maar één schepsel zo zelfverzekerd, zo plechtstatig en ernstig als een ezel?

Ik zou het niet erg vinden door mijn vrienden hard aangepakt te worden: ‘je bent gek; je raaskalt.’ P29

Ik houd van (…) een vriendschap die behagen schept in een ruwe en heftige vorm van omgang, zoals men er in de liefde van geniet elkaar tot bloedens toe te bijten en te krabben. P30

3. Gebruik onenigheid Bespreek je tekst met een groepsgenoot. Zoek waar jullie van mening verschillen. Vul je tekst aan naar aanleiding van het meningsverschil.

dat ik zijn (Étienne) geest niet alleen even goed kende als de mijne, maar waar het om mij ging beslist liever om hem vertrouwde dan op mijzelf. p17

4. Onderbouw je mening met een persoonlijk voorbeeld. Heb je zelf iets meegemaakt dat te maken heeft met jouw ideeën? Misschien een alledaags voorbeeld? Beschrijf dat kort! Wat zegt dit over je ideeën? Wat voegt het toe? Welke afwegingen roept dit op?

Wij tobben ons af over algemene zaken en leefwijzen, die heel goed buiten ons kunnen, terwijl wij onze eigen individualiteit veronachtzamen: de Michel die ons toch meer aangaat dan de mens in het algemeen.’

‘ik merk dat het publiceren van mijn gedragingen mij onverhoopt tot voordeel strekt, omdat mijn schrijven mij min of meer tot richtsnoer is geworden.’

5. Onderzoek jezelf in dit voorbeeld. Klopt jouw gedrag met je beweringen? Met hoe je vind dat je leven moet als vriend? Onderzoek jezelf schrijvend. Neem de lezer mee in je onderzoek.

Extra opdracht ‘Geen beschrijving is zo moeilijk als die van het eigen ik, maar zeker is ook dat geen enkele beschrijving nuttiger is.’ (zelfkennis, persoonlijke ontwikkeling) Oefening: omschrijf jezelf door de ogen van een vriend(in) die de kamer binnenloopt en jou ineens ziet zitten. Hoe omschrijft deze persoon jou? Welke goede en zwakke eigenschappen dicht die vriend(in jou toe?) Op welke manier uit zich dat in de vriendschap?

Als men bij mij zou aandringen te zeggen waarom ik van hem (Étienne) hield, voel ik dat dat alleen uitgedrukt kan worden door te antwoorden: ‘Omdat hij het was; omdat ik het was’. p14

6. Twijfel op papier Lees je tekst over en kies een klein stukje uit. Laat je buur de tekst lezen. Schrijf een vraag op over de opvatting van jouw buur. Kies één vraag uit en schrijf van daaruit verder. (Je hoeft de vraag niet te benoemen)

Welke soorten vriendschap onderscheid je? Waarom heb je de vrienden die je hebt en niet andere? Wat is voor jou het verschil tussen een vriend, een minnaar en een kennis? Is vriendschap altijd wederkerig? Beschouw je de duur van de vriendschap als maatstaf voor de waarde van die vriendschap? Zou je willen dat je het zonder vrienden kon stellen? Houd je er een hond op na als vriend? Wat doe je met vrienden? Is vriendschap tussen mannen en vrouwen mogelijk? Kun je in het geheim met iemand bevriend zijn? Zijn mensen die van hetzelfde houden per se elkaars vriend? Wat zou je een vriend niet vergeven? Beschouw je jezelf als een goede vriend? Zijn er vijanden met wie je in het geheim vrienden zou willen worden? Is het voor vriendschap van belang dat je je politiek grosso modo op één lijn bevindt? Hoe groot kan het leeftijdsverschil zijn bij vriendschap? Moet je voor vriendschap het openlijk oneens kunnen zijn? Moet je raakpunten hebben in enthousiasme? Is wat wij gewoonlijk vriendschap noemen méér dan een door toeval of voordeel tot stand gekomen vertrouwdheid met iemand? De beste vorm van vriendschap is de hoogste van alle deugden, zegt Aristoteles. Een deugd is volgens hem altijd het juiste midden tussen twee extremen, een teveel en een te weinig. Wat zijn het teveel en te weinig waartussen vriendschap het midden is? Kun je vriendschap ontwikkelen? Hoe dan? Moet je altijd een goede vriend(in) zijn?

Elk onderwerp vind ik even inspirerend Elk onderwerp vind ik even inspirerend. Ik kan zelfs uitweiden over een vlieg!

7. Zoom in op een boeiend element of moment.

‘Ik kan aanstonds veranderen, niet slechts bij toeval, maar ook welbewust. Het is een verzameling van veranderlijke gebeurtenissen en onbestemde, soms zelfs strijdige gedachten, omdat ik ofwel een ander ben geworden, ofwel de dingen onder een andere hoek of in een ander licht zie.’

8. Conclusie Sluit je betoog af met een conclusie en een titel. Montaigne vond niet dat zijn conclusie moest volgen uit wat hij had opgeschreven. Hij sloot af met zijn eigen mening na het onderzoek: dat kon best verrassend zijn voor de lezer. Is er bij jou ook zo’n wending? Leg dan uit hoe je tot die conclusie komt.

Afsluitende Opdracht Lees je tekst uit de eerste opdracht (schrijven zonder stop) Is er iets veranderd? Of juist niets? Kies een klein stukje tekst uit je eerste opdracht. Dat mag ook één zin zijn. Vul die aan met je ideeën van nu. Zo deed Montaigne dat ook.

Kijk en leestips Kijken Durf te denken, aflevering 5: Michel de Montaigne http://youtu.be/udmd2sd_j_8 Allain de Botton: 04 - Montaigne on Self-Esteem - Philosophy: A Guide to Happiness http://youtu.be/BOjDttEtfGI (Engelstalig) Lezen Michel de Montaigne: Over vriendschap (ISBN: 978 90 8506 756 6) Tanny Dobbelaar: Schrijven met Montaigne (ISBN: 90 263 1915 0)