Transformatie sociaal domein Ab Czech februari 2014 Transformatie sociaal domein Transitie jeugdzorg GGZ jeugd Mijn naam is Ab Czech. Ik ben programmamanager transitie jeugdzorg bij de gemeente Eindhoven en in de regio Zuidoost Brabant, ik ben ambtelijk trekker van het G 32 dossier jeugddossier en daarnaast werkzaam voor het landelijk transitiebureau Mijn presentatie is opgebouwd van breed (sociaal domein) naar smal jeugd), en vervolgens van lokaal, via regionaal naar landelijk Wellicht goed dat ik eerst de gehele presenatie doe, en dat we tussendoor alleen vragen ter verduidelijking stellen Na afloop inventarisatie van de discussiepunten .

Analyse Verkokerde (hulpverlenings)ketens Gebrek aan samenhang Gebrek aan casusregie Gebrek aan doorpakmogelijkheid Gebrek aan bestuurlijke regie Autonoom sterk stijgende kosten Bereik specifieke doelgroepen Verkokering binnen het sociale domein (sociale zaken, jeugdzorg, GGZ, welzijn, gezondheidszorg, justitie) Verkokering binnen de jeugdsector: welzijn, GGZ, VB, jeugdgezondheidszorg, onderwijs enz Talloze rapporten naar aanleiding van incidenten in de jeugdsector lieten steevast een conclusie zien: gebrek aan regie

Uitgangspunten Eigen kracht, familie, vrijwilligers, basisvoorzieningen Integraal: geen schotten en kolommen Hulp dichtbij en in principe ambulant Van individu naar gezins- en systeemgericht werken Samen met client plan opstellen Haalbare doelen: herstellen gewone leven Heldere werkwijze en opschalingsprocedures Eén kind en één plan en waar nodig één gezin en één plan Eén coordinator/coach per jongere/per gezin Dit zijn de uitgangspunten van sociaal beleid die je bij veel gemeenten terugziet Met deze uitgangspunten gaan we fragmentatie en te snelle doorverwijzing tegen En we bevorderen een aanpak letterlijk dichtbij de cliënt thuis en in de buurt Een regelen een vaste coördinator per gezin die samen met de cliënt het overzicht houdt In de memorie van toelichting op de nieuwe jeugdwet staat dit inmiddels keurig verwoord als wenkend perspectief voor een nieuw jeugdbeleid

Beeld van grote steden (G32) Integrale aanpak doelgroep, leeftijd en problematiek Organisatie frontoffice op wijkniveau: sociale wijkteams Inzet van generalistische werkers met ruim mandaat Ondersteund door o.a. gedragswetenschappers Alle hulp in principe ambulant, tenzij Alle hulp in de wijk, tenzij Aansluiten bij huisarts, school, veiligheidshuis Werkprincipes o.a. : Triple P, SOS, WAC Dit is het beeld dat ontstaat als we plannen van veel grote steden met elkaar vergelijken Sommige steden beginnen eerst met het aanpakken van de jeugdproblematiek Om deze later te integreren met de andere decentralisatie op beleidsopgaven Andere beginnen meteen met integratie van de verschillende decentralisaties Opmerking: - Triple P staat voor aanpak opvoedingsondersteuning - SOS staat voor Signs of Savety, betreft methode van werken die uithuisplaatsing zo veel mogelijk moet voorkomen - WAC staat voor Wrap arround care: wetenschappelijk onderbouwde werkwijze achter het motto: een gezin, een plan , een regisseur

Samenhangende beleidsdomeinen Economisch Domein Fysiek Gezondheids Veiligheids Domein Sociaal Onderwijs Domein Sociaal Domein Gemeenten krijgen dus steeds meer bevoegdheden en verantwoordelijkheden in dat sociale domein Dat biedt volop kans om meer integraal te werken Er zijn naast het sociale domein ook andere relatief autonome domeinen waarmee afgestemd moet worden Dat zal deels landelijk, regionaal, stedelijk en op wijkniveau gaan plaatsvinden

Keuzen maken Integraliteit: alleen jeugd en jeugdproblematiek of breder Schaalniveau: centraal/decentraal (wijk, stedelijk, regionaal) Organisatie: frontoffice/backoffice (een of meerdere loketten) Triage: wijze van inschakelen van specialisten Mandaat: hoeveel ruimte krijgt de generalist Rol overheid: wat voer je zelf uit wat laat je uitvoeren Bekostiging: aanbesteden, subsidiëren, bewaken budget!!! Veiligheid: drang, dwang, toezicht, sanctionering Gezondheid: samenwerken met huisarts Onderwijs: samenwerken in zorgadviesteams Alle gemeenten zijn momenteel bezig na te denken en uit te proberen hoe ze e.e.a gaan organiseren Dit wordt landelijk, regionaal, stedelijk en in wijken gedaan Op al deze onderdelen zal de gemeenten (of samenwerkende gemeenten) keuzen moeten maken Door de verplichte transitie arrangementen voor 1 november komt e.e.a in een strommversnelling Voor het eind van de huidige raadsperiode zal dat voor de steden een stuk duidelijker zijn.

Transitie/transformatie Stelselherziening jeugdzorg Transitie Transformatie Eigen kracht Civil society Begeleiden Opvoeden Generalist Een gezin en een plan Wetgeving Financiering Subsidiering Kwaliteit Overgang Regio Transitie is de term die veelal gebruikt wordt voor de technische formele overgang miv 1 januari 2015 Transformatie is de term die gebruikt wordt voor inhoudelijke vernieuw Die transformatie is niet klaar en houdt niet op op 1 januari 2015, het zal een aantal jaren duren om de resultaten van de omslag in de volle breedte te zien Ook de interne gemeentelijke organisatie is door de transities en bezuinigingen aan stevige verandering onderhevig Gemeente Eindhoven als voorbeeld Alle uitvoerende onderdelen van het gemeentelijk apparaat die relatie hebben de 10 sociale wijkteams worden integraal ondergebracht in 10 backoffices die dienstverlenend zijn aan de sociale wijkteams (schuldienstverlening, wmo, leerlingenzorg, sociale uitkeringen,enz) Daarnaast worden alle beleidsfunctie op sociaal terrein binnen een sector geplaatst Organisatie Intern en extern

Generalist Generalistisch HBO Social Work: voor alle sociale problematiek Casusregie en grotendeels ook zelf uitvoeren Bevordert eigen kracht, schakelt familie/buren/vrijwilligers enz Advies, eerste hulp en triage specialisten bij: verslaving, psychische problemen, lvb problematiek, huisvesting, schulden, opvoeden enz Werkt samen met huisarts, school en veiligheidshuis Schakelt specialisten in en houdt daar contact mee Schaalt desgewenst op/af naar gedwongen kader Werkt samen met leerplicht, jeugdbescherming en jeugdreclassering Die functie wordt op dit moment in veel gemeenten ontwikkeld Zoals een huisarts voor alle doelgroepen voor lichamelijke klachten klaar staat Zo staat de generalistisch werker klaar voor alle doelgroepen met betrekking tot sociale vraagstukken Op dit moment wordt teams samengesteld vanuit de betrokkenen werksoorten Met een aantal hogescholen is contact om te bezien wat dit voor de opleiding betekent

Hulpverlening jeugd Alle hulpverlening is te kenmerken volgens dit schema oplopend van informele hulp dichtbij tot en met extramurale hulp veraf In ieder stelselwijziging zullen deze niveaus herkenbaar blijven Deze niveaus hebben echter altijd autonoom van elkaar gefunctioneerd Met de transitie trachten we op de eerste plaats regie aan te brengen in het schakelen naar en de tussen niveaus, En op de tweede plaats willen we ten koste van de buitenste cirkels de binnenste cirkels versterken

Generalist specialisten Generalisten team basisvoorzieningen en vindplaatsen De generalist is in dit schema de verbinder tussen de leefwereld van de cliënt en de systeemwereld van de hulpverlening eigen kracht

Vindplaatsen jeugd Er zijn natuurlijke vindplaatsen van jeugd (consultatiebureau, huisarts, school, wijkagent/jongerenwerker enz) en er zijn de nieuwe wijkteams, de verhouding/rolverdeling tussen vindplaats en wijkteam is onderdeel van het proces in de startgebieden

Afspraken maken met partners Veiligheid: RvdK, VH, JB en JR Onderwijs: zorgstructuur, specifieke voorzieningen, passend onderwijs Huisartsen: sociale kaart, doorverwijzen, ontwikkeling generalistische basis GGZ Patiëntorganisaties: e-hulpverlening, eigen dossier beheer, een gezin/een plan, privacy Afstemming welzijn/soc zaken/leerplicht met wijkteams Uiteindelijk zullen we met talrijke partners afspraken moeten maken over de gewenste processen

Realisatie bezuinigingen Rijksbudget oplopend 15% (jeugdzorg 17,6%, AWBZ 25%) Korting gemeentefonds Realisatie frontoffice (generalistisch wijkwerkers) Verschuiving van 3de > 2de > 1ste >0de lijn Triage zo veel mogelijk naar 1ste lijn Minder: hulpverleners per casus, specialisten, intramuraal en uithuisplaatsingen Meer: eigen kracht, familie, vrijwilligers, basisvoorzieningen, generalisten in 1ste lijn, regie dichtbij Verwachting: bezuiniging 15% + verschuiving 5 % De rijksbezuiniging zal door de meeste gemeenten 1 op 1 doorvertaald worden naar de werksoorten die het betreft Daarnaast zal het inrichtten van frontofficie en generalistisch werkers een verschuiving van 2de naar 1ste lijn betekenen Of bezuinigingen realistisch zijn en ook echt gehaald zullen worden moet nog blijken We weten nog niet of integrale aanpak en anders werken (eigen kracht/familienetwerken) die winst oplevert

Landelijke uitwerkingsvraagstukken Landelijke voorzieningen (landelijke subsidie) Overgangsmaatregelen (VNG voorstel mbt GGZ) Zeer specialistische voorzieningen (Raamovereenkomst) Kwaliteit/certificering, informatie, inspectie Financieel verdeelmodel (mei 2014) Wetgeving/AMVB’s Nog niet alles is duidelijk Er wordt nog geschreven aan de concept wet Financiën zijn nog niet duidelijk Verschillen van mening tussen G32/G4/VNG en VWS lagen (en liggen) meestal op het terrein van wel of geen gedetailleerde voorschriften Gemeenten willen zo min mogelijk voorschriften omdat deze de beleidsruimte beperkten om op lokaal niveau tot maatwerk te komen en om bezuiniging te kunnen realiseren

Regionaal uitwerken Bestuurlijke en ambtelijke samenwerking Wat regionaal, wat subregionaal en wat lokaal Gedwongen kader Bestuursakkoord GGZ Relatie onderwijs, huisarts en JGZ Intramuraal Zeer specialistisch Afdekken financiële risico’s Relatie veiligheidshuis In alle regio’s (ongeveer 40) in Nederland wordt gewerkt aan een regiovisie Bijna overal staan vergelijkbare vraagstukken op de agenda Op het terrein van jeugdbescherming en jeugdreclassering is bovenlokaal samenwerken verplicht Op terrein van specialistische zorg is dat zeer wenselijk En op het terrein van intramurale voorzieningen zelf noodzakelijk

Regionaal samenwerken Zuidoost Brabant: 21 gemeenten, 750.000 inwoners Gezamenlijke: visie, functioneel model, proces Subregionale verbijzonderingen (subregio’s) Instellingen veelal regionaal dan wel subregionaal Gezamenlijke bijscholingen Versnelling provinciale jeugdzorg Voornemen : regionaal: JB,JR,crisisdienst en AMHK : regionaal: intramurale hulp/financiële solidariteit : regionale inkoop overige hulp/ raamovereenkomsten Van belang omdat enerzijds de wet op dit punt een aantal zaken voorschrijft en anderzijds omdat we te maken hebben met regionale voorzieningen die niet door 21 gemeenten heel verschillend aangestuurd kunnen worden

Regionaal functioneel ontwerp Dit is het functioneel model van Zuidoost Brabant, Op hoofdlijnen is dit wat Eindhoven ook voorstaat Eindhoven heeft dit specifieker uitgewerkt naar generalisten voor alle leeftijden/vraagstukken 17

GGZ jeugd

GGZ factsheet 3,4 miljard jeugdhulpmiddelen, waarvan 850 miljoen voor GGZ Jeugd: 25% van alle jeugdhulpmiddelen > GGZ J Middelen nu bij zorgverzekeraars > 403 gemeenten 3,5 miljoen jeugdigen, waarvan 170.000 in behandeling bij GGZ: 5% van alle jeugdigen 80% van verwijzingen nu via huisarts Gedragsstoornissen, ontwikkelingsstoornissen, angststoornissen, aanpassingsstoornissen, relatiestoornissen, eetstoornissen, psychosen enz. 95% ambulant, 75% enkelvoudig en 25% complex

Psychische kwetsbaarheid psychologie/psychiatrie: jonge wetenschap samenhang: bio-psycho-sociaal wezen biologisch/genetisch o.a.: zwakbegaafd, syndroom van Down, autisme sociaal/events o.a.: armoede, traumatische ervaringen psychologisch o.a.: hechting, opvoeding

Omgaan met psychische problemen aandacht primair op buitenwereld cliënten stimuleren naar binnen te kijken natuurlijke neiging: pijn vermijden hulp vragen niet gemakkelijk cruciaal is de lijdensdruk van de hulvrager

Therapeutische interventies meeste voorkomende fobie: niet naar binnen durven kijken vat vol: emoties, gevoelens, verlangen, wensen, teleurstellingen, gedrag, enz complex bijv.: en zwakbegaafd en hechtingsproblematiek en stoornis therapeut: professionele gids voor zoektocht naar binnen doel: genezen/herstellen van binnen uit, kwetsbaarheid verminderen, autonomie versterken zicht krijgen, grip krijgen, veranderen, accepteren werkzaam bestandsdeeel: exclusieve professionele aandacht

Intrapsychische architectuur Veilige hechting is de gewenste situatie voor kinderen Persoonlijkheid wordt gefundeerd in de eerste levensjaren en herdrukken daarna Gericht op zichzelf versus gericht op de ander Meer of minder druk van het geweten Meer of minder remming bij emoties en gevoelens Actief/ondernemend versus passief/volgend

Kwetsbare intrapsychische architectuur Leidt tot vatbaarheid voor talloze psychische stoornissen Leidt tot grotere kans op talloze vormen van verslaving Leidt tot ontevredenheid over het leven Worden minder (gezond) oud Leidt tot maatschappelijke uitval op veel terreinen Leidt soms tot isolement en zelfdestructie

Top 10 preventie en GGZ Hechting eerste 5 jaar cruciaal: invoeren ruim ouderschapsverlof en hoge kwaliteit kinderoppas/opvang Maak praten over opvoeden (opvoedingsproblemen) en (intensieve) hulp bij opvoeden normaal Bied kinderen duidelijke structuur in hun leven en behandel met respect belangrijke gezagsrelaties Onthoud kinderen geen frustraties, maar help ze die te verwerken Geef vooral als ouder het goede voorbeeld t.a.v.: moed, wijsheid, rechtvaardigheid en gematigdheid

Vervolg top 10 preventie en GGZ Naast ouders ook andere sterke positieve identificatiefiguren nodig Bevorder vriendschappen tussen kinderen Versterk de binding met de samenleving door o.a. sport, kunst/cultuur, muziek Versterk het zelfbeeld van kinderen door ontwikkeling van hun talenten en door verruiming van het zicht op en acceptatie van (psychische) kwetsbaarheden Leef gezond: inspanning/ontspanning, voeding, drank/drugs, beweging, relaties/contacten, arbeid en scholing

GGZ en de jeugdwet Handhaving specifieke wetgeving (BIG, WGBO enz) Doorverwijzing (huisarts, jeugdarts, kinderarts/spec) Privacy (alles met toestemming tenzij…) Zorgplicht/Leverplicht Afspraken maken met beroepsgroepen Landelijke zeer specialistische zorg (modelovereenkomst)

Overgangsregeling 3 jaar Landelijk akkoord ZN/VNG februari 2014 Landelijk bestuursakkoord GGZ/VWS 2014-2017 Zachte landing GGZ 2015, 2016, 2017 Continuering: generalistische GGZ/specialistische GGZ DSM, zorgzwaarte en DBC Korte termijn: ruimte binnen de systemen Binnen 3 jaar: onderzoek + ontwikkeling alternatieven Rol NZa, CvZ, inspectie enz Scholing, handreiking, ondersteuning RRT, ondersteuning ZV

.

Informeren en afstemmen

De nieuwe wethouders jeugd in de volgende raadsperiode gaan een buitengewoon interessante tijd tegemoet, maar ook een zeer risicovolle. Want niet alles zal goed geregeld zijn, er zullen zich incidenten blijven voordoen, dat vraagt om wethouders met grote mate van betrokkenheid bij het sociale vraagstuk, met kennis van zaken en vooral met gezag

Bestuurlijke besluiten Zuidoost Brabant Het Bestuurlijk Akkoord Toekomst GGZ 2013 -2014 en het Onderhandelingsakkoord 2014-2017 als vertrekpunt nemen voor beleidsontwikkeling GGZ-Jeugd voor de periode 2014 – 2017 Realiseren van versterking van de samenhang van het gezondheidsdomein, sociaal domein en onderwijsdomein door elkaar te informeren bij enkelvoudige problematiek en door afstemming bij complexe of risicovolle problematiek Het schematisch overzicht doorverwijzing J-GGZ, uit paragraaf 3.6 als samenvattend regionaal vertrekpunt nemen voor verdere uitwerking op lokaal/subregionaal niveau

Ambtelijke vervolgopdracht De ambtelijke werkgroep de opdracht geven om op basis van 1ste beslispunt te komen tot voorstellen, na overleg met instellingen en zorgverzekeraars, voor nadere inhoudelijk invulling van de bezuinigingstaakstelling voor de komende periode De ambtelijke werkgroep opdracht geven om op basis van het 2de beslispunt met betrokken partijen te komen tot een samenwerkingsprotocol met betrekking tot informeren en afstemmen De ambtelijke werkgroep de opdracht geven om op basis van het 3de beslispunt voor 1 april 2014 een overzicht te presenteren van de keuzen die lokaal/subregionaal gemaakt zijn De ambtelijke werkgroep de opdracht geven om met de ziektekostenverzekeraars te komen tot samenwerkingsafspraken: in verband met de landelijk vastgestelde overgangsperiode voor de GGZ jeugd, over de relatie tot de GGZ-volwassenen en de relatie met de sociale wijkteams.

GGZ in de regio GGZ gebruik afgelopen 3 jaren: 1ste, 2de, 3de lijn Wijziging naar 0GGZ, BGGZ, SGGZ Tendensen: landelijk en regionaal Contract 2014: basis GGZ en specialistische GGZ Verschuiving van 3>2>1>0>preventie Realisatie 10%, 15%, 20% Gezamenlijk product/prijs Iedere gemeente zelf volume bepalen: april 2014 Centraal financieren (centrumgemeente) juni 2014

Oriëntaties in de psychiatrie medisch-biologische wetenschappen en sociale wetenschappen dsm > observeerbare symptomen > diagnose > behandelingen levensverhaal + context + belevingswereld medisch model: classificatie, transparantie, reductie en controle sociale wetenschappen > complexe benadering: als we de stoornis kennen, kennen we de cliënt nog niet

Focus op afwijkingen wie afwijkingen wil zien, vindt ze altijd geeft schijnhouvast onduidelijke grens tussen normale levensproblemen en echte afwijkingen de stoornis als oplossing, als escape reductie van feitelijk complexe problematiek

Grenzen schuiven op steeds vaker ook lichtere problematiek ouders en leerkrachten willen vaak een diagnose ligt niet aan schoolsysteem of de opvoeding adhd, pdd-nos, asperger, mcdd en odd levensproblemen en gedragsvarianten worden gemedicaliseerd

Probleemtransformatie gedrag als resultante van veel onvolkomenheden gereduceerd naar opvallend gedragsafwijking van Jan is storend thuis en in de klas naar Jan heeft ADHD > Jan is een ADHD ér waarom is Jan zo druk > door zijn ADHD hoe weet je dat hij ADHD heeft > doordat hij zo druk is

Voordeel van DSM-diagnose idee dat je weet wat er aan de hand is toegang tot zorg en voorzieningen charme van eenvoud, zekerheid en objectiviteit intake, diagnosebehandelcombinatie, behandelrichtlijnen, zorgpaden, effectmeting wetenschappelijke erkenning van problematiek profilering van instituten en verenigingen academische carriers en belangengroepen

Nadeel van DSM-diagnose reductie van reële context: complexiteit, diversiteit en waardebepaaldheid schijnzekerheid over wat er aan de hand is omgeving: schepje er boven op > self-fulfilling prophesie zelf: alles afschuiven op de diagnose > ik ben nu eenmaal …. snellere inzet psychofarmaca gevolgen nadien bij keuringen en sollicitaties

Psychiatrische ziektes wel transculturele psychiatrie maar geen transculturele cardiologie samenhang tussen historie, samenleving, opvoeding en stoornissen veel psychiatrische stoornissen laten geen biologische oorzaak zien afwijkend gedrag > waardeoordeel over dat gedrag beeldvorming: opsporing van in de natuur gegeven ziektecategorieën