in de dagelijkse lespraktijk middels het format KLASHANDELINGSPLAN Opbrengst Gericht Werken: DIFFERENTIATIE in de dagelijkse lespraktijk middels het format KLASHANDELINGSPLAN 8 november 2012 Clusius College Schagen

Inhoud workshop PLENAIR DEEL 1: i. Achtergrond OGW ii. Van theorie naar praktijk: Identificeren van overeenkomsten en verschillen iii. Het klashandelingsplan in de praktijk iv. VOORAFGAAND TRAJECT 2011-2012 v. Van impliciet naar expliciet: What happens inside the black box? IN GROEPEN DEEL 2 Nabespreking ahv stellingen en vragen Clusius College Schagen

i. OPBRENGST GERICHT WERKEN (OGW) meten is weten Clusius College Schagen

Opbrengst Gericht Werken (OGW) meten is zweten Van uitkomsten naar planmatige actie! Clusius College Schagen

OGW als ideaal onderwijsmodel De toetsresultaten worden pro-actief ingezet als individueel startpunt (huidige positie) om vanaf dit punt planmatig en doelgericht te werken aan het wegwerken van hiaten (bij zwakke lln) of excelleren en verdiepen (bij sterke lln) met hetzelfde einddoel: het diploma convergente differentiatie Clusius College Schagen

Assessment als leidraad “Assessment verwijst naar alle activiteiten, ondernomen door docenten en hun leerlingen bij zelfevaluatie, die informatie geven en aansluitend moeten worden gebruikt als feedback om het onderwijs hierop aan te passen en de leeractiviteiten waarin ze betrokken zijn. Dit assessment wordt 'formatief assessment' wanneer de leerresultaten worden gebruikt om het lesgeven aan te passen aan de leerbehoeften.” (Black & Wiliam, 1998). Clusius College Schagen

Formatief assessment en OGW In een leeromgeving bevat feedback over de inspanningen van de lerenden drie elementen: (1) het gewenste doel; (2) het bewijs over de huidige positie; (3) en enig begrip van een manier om de kloof te dichten tussen de twee. (Sadler, 1989). Clusius College Schagen

ii. IDENTIFICEREN VAN OVEREENKOMSTEN EN VERSCHILLEN Differentiatie kan worden omschreven als het bewust omgaan met verschillen tussen leerlingen in de klas in instructie, in lesstof en in prestaties. Didactische differentiatie: vraagt om een goede voorbereiding en om inzicht in de vraag met welke onderdelen bepaalde leerlingen waarschijnlijk moeite zullen hebben. Eén werkvorm is zelden effectief voor alle lln in de groep Clusius College Schagen

Toetsen worden geanalyseerd en concreet ingezet om vast te stellen: OGW vraagt een andere zienswijze en benadering van het onderwijsleerproces. Toetsen worden geanalyseerd en concreet ingezet om vast te stellen: Wat is het gewenste toekomstig niveau Wat is het huidige niveau van de leerling Hoe kunnen we de kloof tussen beiden verkleinen vanuit een overkoepelende, vakoverstijgende aanpak gebaseerd op planmatig handelen Clusius College Schagen

Planmatig handelen De planmatige aanpak leidt ertoe dat het dagelijks handelen van iedere docent wordt geleid door het vooraf (doelgericht) inplannen van activiteiten en het achteraf evalueren van de behaalde resultaten, zowel qua inhoud als proces. Hierbij hoort een open en heldere communicatie met duidelijke afspraken op basis van eerlijkheid, duidelijkheid en openheid. Feedback speelt hier een belangrijke rol in: leerling docent en docent docent Clusius College Schagen

In plaats van losse gesegmenteerde vakonderdelen synergetisch samenwerken middels gemeenschappelijke doelen en gezamenlijke actie Clusius College Schagen

Rol van de docent I Monitoring = stelselmatig volgen van de vorderingen Clusius College Schagen

Rol van de docent II Scaffolding = middels maatwerk ondersteunen Clusius College Schagen

iii. HET KLASHANDELINGSPLAN OPSTELLEN volgens de stappen OGW Synergetisch, vanuit de focus TAALBELEID Waarnemen 1. Verzamelen van gegevens uit CITO-VAS woordenschat – leesvaardigheid – rekenen/wiskunde 2. Signaleren van leerlingen met speciale behoeften Begrijpen 3. Onderwijsbehoeften benoemen Plannen 4. Leerlingen clusteren 5. Opstellen klashandelingsplan Realiseren 6. Uitvoeren klashandelingsplan Clusius College Schagen

LEERLINGEN HANDELINGSPLAN TAAL-REKEN BELEID ZORG- LEERLINGEN HANDELINGSPLAN DIFFERENTIATIE?? DIVERSE TOETSGEGEVENS AFSPRAKEN HELE KLAS INDIVIDUELE LEERLINGEN HANDELINGSPLAN OGW Clusius College Schagen

KLASHANDELINGSPLAN = een synergetische, praktische weergave van alle huidige toetsresultaten: AFSPRAKEN HELE KLAS klassenplattegrond, volgboekje leerling, Equip-afspraken, etc. (resultaten observatie-instrumenten) LEERLINGEN MET EEN HANDELINGSPLAN zorg en individuele lln (resultaten externe en interne metingen) DIFFERENTIATIE leesvaardigheid, woordenschat en rekenen/wiskunde (nav resultaten CITO-VAS) en eigen vakgebied (nav resultaten methodegebonden toetsen) één format voor alle gegevens Clusius College Schagen

Clusius College Schagen

Clusius College Schagen

Drie functies klashandelingsplan Taalbeleid wordt vestigingsbreed gepraktiseerd door de analyse van CITO-VAS-resultaten begrijpend lezen en woordenschat en hier planmatig actie aan te verbinden (expliciet). Middel waarmee de toetsresultaten worden geanalyseerd, verwerkt in concrete doelstellingen en vertaald naar de beschrijving van de wijze waarop planmatig wordt gehandeld tijdens de dagelijkse lespraktijk van de docent (expliciet). Docenten worden aangescherpt in hun professionaliteit doordat het klashandelingsplan ze op praktische wijze op weg helpt naar de toepassing van gedifferentieerd handelen (impliciet). Model OGW gefaseerde toepassing differentiatie Clusius College Schagen

Model OGW gefaseerde toepassing differentiatie trap 1. taalgericht vakonderwijs trap 2. differentiatie eigen vakgebied trap 3. taalgericht en differentiatie Het Model Opbrengst Gericht Werken visualiseert de gefaseerde toepassing van differentiatie in de dagelijkse lespraktijk. Clusius College Schagen

Handvatten OGW in de praktijk Clusius College Schagen

Clusius College Schagen

iv. VOORAFGAAND TRAJECT 2011-2012 Het schooljaar 2011-2012 is planmatig gewerkt aan docentprofessionalisering: kwartaallijkse plenaire presentaties over onderwijskundige thema’s; het docentteam heeft in werkbijeenkomsten deze thema’s uitgediept met als uitkomst tastbare resultaten (in de vorm van concrete afspraken, ontwikkelde werkdocumenten), die direct konden worden geïmplementeerd. uitkomsten van de werkbijeenkomsten zijn gepresenteerd tijdens ‘sharing of good practice’; periodiek vonden wederkerige collegiale lesbezoeken plaats, ahv de scoring op Kijkwijzers en feedbackuitwisseling tijdens het nagesprek met SMART-doelen; overkoepelende lesbezoeken alle docenten plus nagesprekken door onderwijskundige. Clusius College Schagen

Kwartaallijkse plenaire presentaties onderwijskundige thema’s Doel: toename van kennis en knowhow over specifieke onderwerpen en het creëren van een gezamenlijke basis, eenzelfde referentiekader omtrent kennis. Vastgesteld: op basis van uitkomsten Rapport Onderwijsinspectie en uitkomsten professionaliteitsscan docenten, ondermeer: Model Activerende Instructie – uniforme regels en afspraken klassenmanegement LIV- manieren van differentiatie en bijbehorende administratie – taxonomie van Bloom – toetsing, normering en cesuur – de vijf docentrollen – van eindproduct naar leerproces: van Wolf naar curriculum – leerlingprofielen AOC-Raad – OGW – Taal- Rekenbeleid – klassenmanagement – feedback Clusius College Schagen

Docentprofessionalisering Met professioneel docentgedrag wordt bedoeld de mate van toepassing van prototypische expertdocentschappen zoals ondermeer: structurering lesgeven door toepassing verschillende lesfasen en bijbehorende docentrollen; specifieke constructieve feedback en feedforward; de inzet van formatief assessment, evenals scaffolding en monitoring; bevordering van deep-level-learning en zelfreflectie. Doel van docentprofessionalisering: zichtbare gedragsverandering in de dagelijkse lespraktijk. Meting hiervan dus ook op dit gedragsniveau (Kirkpatrick evaluatieniveau 3) middels lesobservaties met een Kijkwijzer. Tijdens de nabespreking vindt feedback en reflectie plaats ahv evaluatieformulier met SMART-doelen. Clusius College Schagen

KLASHANDELINGSPLAN IN PDCA-CYCLUS 1.PLAN Groepsgegevens analyseren en doelen formuleren SMART-formuleren van beoogde resultaten 2.DO Uitvoeren en resultaten meten 3. CHECK Analyse en verklaring resultaten 4. ACT vaststellen van noodzakelijke interventies en acties om doelen te bereiken herhaalde cyclus Clusius College Schagen

Stap 1. OGW in de praktijk 1A gekoppeld aan Taalbeleid 1A.PLAN De mentor analyseert de groepsgegevens CITO-VAS leesvaardigheid, woordenschat en rekenen/wiskunde en formuleert SMART de doelen met als driedeling: kern (de grootste groep) uitschieters omhoog en omlaag basisinstructie korte instructie verlengde instructie Clusius College Schagen

OGW in de praktijk vervolg stap 1B gekoppeld aan Taalbeleid 1B.PLAN De docent zet binnen zijn eigen vakgebied actie op de genoemde doelstellingen voor leesvaardigheid, woordenschat (en rekenen/wiskunde) en verwerkt dit in het klashandelingsplan. specifiek beschrijven in het klashandelingsplan hoe je aan woordenschat gaat werken binnen de vaklessen middels planmatig aanbieden van geschikte leerstof (werkboeken, etc.) Clusius College Schagen

Stap 1. Van CITO-VAS naar OGW Clusius College Schagen

OGW in de praktijk vervolg stap 2. leerlingperspectief 2.DO Uitvoeren en resultaten meten De leerling is zich bewust van de gestelde doelen en voelt zich verantwoordelijk voor het eigen leerproces. Stel de leerling op de hoogte van zijn/haar huidige leerniveau en het gewenste niveau. Deel met de leerling de gestelde doelen en laat hem/haar het nut en belang hiervan inzien. Leg uit dat de leerling zelf verantwoordelijk is voor zijn/haar eigen leerproces. Vertel de werkwijze waarop de leerling de doelen gaat behalen. Clusius College Schagen

OGW in de praktijk vervolg stap 2. docentperspectief 2.DO De leerling is zich bewust van de gestelde doelen en voelt zich verantwoordelijk voor het eigen leerproces. Hierbij gerichte samenwerking met de docent. Geef planmatig leerstof aan de drie groepen in de klas. Laat hierbij leerlingen ook regelmatig niveau-overstijgend samenwerken. convergente differentiatie Clusius College Schagen

NA EERSTE NIEUWE TOETSGEGEVENS EVALUATIERONDE 3. CHECK Analyse en verklaring resultaten 4. ACT vaststellen van noodzakelijke interventies en acties om doelen te bereiken Clusius College Schagen

v. PROCES: VAN IMPLICIET NAAR EXPLICIET What happens inside the black box? Het klaslokaal wordt vergeleken met de black box. De deur gaat dicht, de les begint, maar wat gebeurt er daadwerkelijk tijdens het leerproces? input output Black and Wiliams, 1998 http://scholar.google.nl/scholar?hl=nl&q=black+wiliams&btnG=&lr ?????????? inside the Black Box Clusius College Schagen

Black en Wiliam (1998) vergelijken het leerproces dat zich afspeelt in het klaslokaal met het proces van Connectionisme, waarbij bepaalde hoeveelheden input van buitenaf worden aangeleverd bij de leerlingen, waar bepaalde eisen aan worden gesteld, hopelijk resulterend in een acceptabele, bevredigende hoeveelheid output aan de kant van de leerlingen. Tussen de input en de output ligt een enigszins ongrijpbaar gebied, namelijk het leerproces dat plaatsvindt met impliciete, onbewuste factoren in het klaslokaal, de vitale en essentiële plaats waar de input zich omzet in output. Clusius College Schagen

NABESPREKING: STELLINGEN EN VRAGEN Clusius College Schagen

1. Sharing of good practice Welke INPUT leidt tot welk PROCES in de black box en leidt vervolgens tot welke (succesvolle) OUTPUT? Wat werkt goed in de dagelijkse lespraktijk bij de toepassing van differentiatie? Hoe wordt op jullie school differentiatie succesvol en planmatig toegepast? Clusius College Schagen

2. Expliciteren van het onderwijsleerproces Zijn succesvolle docentvaardigheden aan te leren of zijn ze aangeboren? Hoe kan het impliciete, ongrijpbare proces expliciet worden? Op welke wijze krijg je praktisering van OGW-differentiatie geborgd in de dagelijkse lespraktijk bij docenten? Hoe implementeer en borg je dit?

3. Docentprofessionalisering “Een school presteert nooit beter dan de professionals in die scholen. Docenten zijn dan ook de allerbelangrijkste factor.” Opbrengstgericht werken, maatwerk, differentiatie en het bevorderen van ambitie vereisen gemotiveerde en professionale leraren. Zijn er voldoende gemotiveerde en professionele leraren aanwezig? (Actieplan Beter Presteren; Actieplan Leraar 2020 – een krachtig beroep) Clusius College Schagen

4. Praktisering van differentiatie Bekijk en bespreek: het klashandelingsplan - de handvatten – het tijdpad - het uitgewerkte voorbeeld van differentiatie voor het vak NaSk. Is dit in deze vorm in te zetten binnen jullie school? Op welke punten is eventueel aanpassing nodig? Clusius College Schagen