Communicatie en risico’s Logeion Congres 18 juni 2009 Communicatie en risico’s Workshop Geert Geujen, Actorion Communicatie Hans Iserief, Royal Haskoning

Filmpje!

Het nieuwe millennium van de openbare en externe veiligheid: Inleiding Het nieuwe millennium van de openbare en externe veiligheid: Enschede (vuurwerkramp) Volendam (cafébrand) Utrecht (trap gracht) Haarlemmermeer (asielzoekerscentrumbrand) Keerpunt: adviezen commissie Oosting 2001 ‘No nonsence’ veiligheid, vergunningverlening en –handhaving Actieve informatieverstrekking aan mensen

Risicocommunicatie is geboren. Of toch niet…. Inleiding Risicocommunicatie is geboren. Of toch niet…. Het bestond al  Rijnmond De verplichting bestond al  wetgeving Het gebeurt nog steeds niet (breed)  m.u.v. enkele voorlopers Vanmiddag enkele vragen en antwoorden over dit interessante onderwerp.

Oorspronkelijk AcUtHas Even voorstellen Wie of Wat is ActHas? Drs. Geert Geujen, senior adviseur Actorion Communicatie  overheidscommunicatie Mr. Hans Iserief, senior adviseur Royal Haskoning  engineering, gebiedsontwikkeling, planologie, verkeer, veiligheid, milieu etc. Oorspronkelijk AcUtHas Dr. Jan Gutteling, hoofddocent UT twente en autoriteit op gebied van onderzoek naar crisis- en risicocommunicatie

Even voorstellen Wat doen we? Belevingsonderzoek (Friesland, Drenthe, Zuid-Holland, Noord- en Midden Limburg, Gelderland, Utrecht) Risicocommunicatieprojecten, beleid en uitvoering (Friesland, Limburg, Utrecht, Zuid Holland, min. V&W) Uitvoering, organisatie bestuurlijke symposia en bewonersbijeenkomsten Educatie (Saxion cursus risicocommunicatie) Training (bij integratie met crisiscommunicatie)

Agenda Inleiding en voorstellen Opwarmertje Over risisco’s en communicatie Risicoperceptie en –beleving Korte pauze Ontwikkelingen in een driehoeksrelatie Juridische bespiegelingen Samenwerking regio-gemeenten

Stelling 1/4 Bij risicocommunicatie gaat het er niet om wat gevaarlijk ís, maar om wat mensen gevaarlijk vinden.

Stelling 2/4 Heldere risicocommunicatie vraagt om een consistente aanpak. Daarom zou je over vergelijkbare risico’s op dezelfde wijze moeten communiceren.

Stelling 3/4 Alle risico's kunnen niet meer op een overzichtelijke en een voor burgers toegankelijke manier gepresenteerd worden.

Stelling 4/4 Risicocommunicatie moet niet alleen op het bordje van de overheid liggen. Risicoveroorzakers zouden ook een actieve bijdrage moeten leveren.

Risico’s (1) Fysieke veiligheid Leidraad Maatramp 1 Luchtvaartongeval 2 Ongeval op water 3 Verkeersongevallen op land 4 Ongeval met brandbare / explosieve stof 5 Ongeval met giftige stof 6 Kernongeval / kernenergiewet 7 Bedreiging volksgezondheid 8 Ziektegolf 9 Ongevallen in tunnels 10 Brand in grote gebouwen

Impuls vanuit VROM (Enschede)  externe veiligheid Risico’s (2) 11 Instortingen van grote gebouwen 12 Paniek in menigten 13 Grootschalige ordeverstoringen 14 Overstroming 15 Natuurbranden 16 Extreme weersomstandigheden 17 Uitval nutsvoorzieningen 18 Ramp op afstand 19 Terreur Impuls vanuit VROM (Enschede)  externe veiligheid

Anno 2009 verbreding naar (in beginsel) alle maatramptypen Risico’s (3) Risicocommunicatie aanvankelijk alleen over externe veiligheid (Maatramptypen 4 en 5) Anno 2009 verbreding naar (in beginsel) alle maatramptypen ‘Denk Vooruit’ campagne ‘Nederland leeft met water’ Terrorisme Etc.

Deventer Hier bent U

Risicocommunicatie (1) Wat? Communicatie over risico’s van rampen Verschil risico- en crisiscommunicatie Verschil met QRA’s, vergunningen, aanvalsplannen, etc. Waarom? (1) Zelfredzaamheid, ‘handelingsperspectief’ in crisissituaties en ter voorbereiding op crisis Zelfredzaamheid, mondige burger die weg kent naar overheid in (mee)sturen op aanwezigheid risico’s Waarom? (2) Wetgeving Risicoprofiel (feiten) Informatiebehoefte publiek (belevingsonderzoek) Bestuurlijk indekken en Beleid?

Risicocommunicatie (2) Waarover? Waar welke risico’s en effecten Welke maatregelen (wat doen wij?) Hoe te handelen (wat kunt u doen?) Wie? Bevoegd gezag, niet-bevoegd gezag, regio, veroorzaker Wanneer? Normale omstandigheden

Risicocommunicatie (3) Risicocommunicatie  Crisiscommunicatie

Universiteit Twente, dr. Jan Gutteling (Wegwijzer Risicocommunicatie) Bouwstenen voor RC Universiteit Twente, dr. Jan Gutteling (Wegwijzer Risicocommunicatie) Drie bouwstenen  Informatie- en risicocommunicatiecontext Bestaande ervaringen, vertrouwen in overheid, bedrijven en rol van de media Risicoperceptie en –beleving Wat bepaalt hoe men risico’s beoordeelt en waardeert? Risicogedrag Preventie- en informatiezoekgedrag Informatie- en risico communicatiecontext Risicogedrag Risicoperceptie en -beleving

Risicoperceptie en -beleving Wat bepaalt volgens u of mensen risico’s aanvaardbaar of onaanvaardbaar vinden?

Mate van bedreigendheid

Nieuw of oud risico? Protesten tegen plaatsing mast voor telefonie De omwonenden van de Grote Kerk aan het Tilanusplein zijn fel tegen de plaatsing van een zogeheten UMTS-mast in de kerktoren voor mobiele telefonie. De redenen voor de grote weerstand hiertegen zijn vooral de gezondheidsbelangen van de omwonenden. Nieuw of oud risico?

Controle

Vertrouwen

Man-made of natuurlijk Belgische kerncentrales onveiliger BRUSSEL (ANP) - Belgische kerncentrales zijn de afgelopen anderhalf jaar onveiliger geworden. Het aantal geconstateerde ,,afwijkingen'' is in een jaar tijd verdubbeld, meldden Belgische kranten op basis van het jaarverslag van het nucleaire inspectieorgaan. Man-made of natuurlijk

Betrokkenheid kinderen, ouderen, gehandicapten, etc.

Mexicaanse griep? Risicobewustzijn

Keuze tot vermijden risico

Inschatting persoonlijke kans Bang voor Toetjes-terrorist? Inschatting persoonlijke kans

Uitruil voor- en nadelen

Pauze

Ontwikkelingen in een driehoeksrelatie Overheden (ambtelijk/bestuurlijk) Bevolking Risicoveroorzakers risico communicatie

Ontwikkelingen in een driehoeksrelatie  Overheid Overheden Bestuurlijk: bestuurlijke prioritering, koudwatervrees Ambtelijk: organisatie, middelen en ontbreken bestuurlijke prioriteit en opdracht Communicatie: waan-van-de-dag, prioritering, volger of initiatiefnemer

Ontwikkelingen in een driehoeksrelatie  Bevolking Publieksonderzoek: nauwelijks ongerustheid, externe veiligheid laag op de agenda Contradictie: weinig interesse, zo lang het goed gaat. Roep om schuldigen als het fout gaat (Landelijke) campagnes laag rendement

Publieksonderzoek Belevingsonderzoek Groningen: Inschatting aanwezigheid Inbraak Uitval elektriciteit Overstroming ….. Ongeval met gevaarlijke stoffen (EV) Epidemie Terrorisme …… Aardbeving Ouderen: meer bang voor extreem weer Jongeren: meer bezig met inbraak

Publieksonderzoek (2)

Publieksonderzoek (3)

Ontwikkelingen in een driehoeksrelatie  risicoveroorzakers Grote verschillen in betrokkenheid en pro-actie Koudwatervrees en geen wettelijke plicht Goede voorbeelden: Shell Burenraad, Chemiepark Delfzijl, Chemelot Sittard-Geleen, AKZO-Nobel Roerdalen

Risicocommunicatie door bedrijven en gemeente Samenwerking Akzo Nobel en gemeente Roerdalen

Risicocommunicatie door bedrijven en gemeente

Ontwikkelingen in een driehoeksrelatie  risicoveroorzakers Actuele problematiek: vervoer gevaarlijke stoffen

Ontwikkelingen in een driehoeksrelatie  vervoerders

Ontwikkelingen in een driehoeksrelatie  vervoerders

Juridische bespiegelingen NU  Wet rampen en zware ongevallen (Wrzo) Art. 10b: Het college van burgemeester en wethouders draagt er zorg voor dat de bevolking, … op passende wijze informatie wordt verschaft over de rampen en zware ongevallen die de bevolking en het milieu kunnen treffen, de maatregelen die zijn getroffen ter voorkoming en bestrijding van deze rampen en zware ongevallen en de bij deze rampen en zware ongevallen te volgen gedragslijn. 2010  Wet veiligheidsregio’s (Wvr) Art. 45: Het bestuur van de veiligheidsregio draagt er zorg voor dat de bevolking … adequate informatie wordt verschaft over de rampen en crises die de bevolking en het milieu kunnen treffen, de maatregelen die zijn getroffen ter voorkoming en bestrijding hiervan en de hierbij te volgen gedragslijn.

Samenwerking regio-gemeenten Komst veiligheidsregio’s per 1 januari 2010 Besturen V.R.’s verantwoordelijk voor risicocommunicatie  besturen zijn de gemeenten zelf Gemeenten blijven verantwoordelijk voor crisiscommunicatie Kortom: (door)ontwikkeling risicocommunicatie slechts mogelijk bij samenwerking V.R.’s en gemeenten

Praktische inrichting risicocommunicatie Waterscheiding: algemene publieksvoorlichting  V.R. gericht op breed publiek over veel bovenlokale of regionale (EV)-onderwerpen en andere Maatramptypen, overwegend gebruik maken van communicatiemiddelen en persmedia. (lokale) doelgroepcommunicatie  gemeente gericht op een gemeente of wijk over een lokaal (EV)-risico of andere risicobron, beperkt gebruik makend van communicatiemiddelen, maar vooral zoekend naar het interpersoonlijke contact (bijvoorbeeld publieksbijeenkomsten, excursies, andere vormen van contact)

Praktische inrichting risicocommunicatie Waarover: Locatie en eigenschappen risicobronnen: Welke risicobronnen bevinden zich waar? Wat zijn de gevolgen van een calamiteit of ramp (materiële schade, persoonlijke schade of beide)? Wat is de kans op een calamiteit of ramp? Wat doen overheid en bedrijven om risico’s zo klein mogelijk te maken (risicomanagement)? Wetgeving, vergunningen en handhaving. Rampenplannen en -oefeningen. Technische maatregelen en gedragsreglementen risicobronnen (bedrijven). Wat kan ik zelf doen? Om risico’s zo klein mogelijk te houden. Om mezelf en anderen te helpen in geval van een calamiteit of ramp. Invloed hebben op (komst) risicobronnen in omgeving

Samenwerking regio-gemeenten

Samenwerking regio-gemeenten

Samenwerking regio-gemeenten

Hartelijk dank voor uw aandacht en actieve bijdrage! Risicocommunicatie Dames en heren, Hartelijk dank voor uw aandacht en actieve bijdrage! Heeft u nog vragen? Hans Iserief 06 – 20 53 85 62 Geert Geujen 06 – 23 26 01 64