Transitie van AWBZ naar WMO De Kanteling Presentatie op woensdag 2 oktober voor VBOB Gabie Conradi, adviseur programma Aandacht voor Iedereen

Inhoud van de presentatie Wat zijn belangrijke maatschappelijke en politieke trends? Belangrijke andere ontwikkelingen 3 decentralisaties Wet Maatschappelijke Ondersteuning Brieven van de staatssecretaris ( 3 stuks) De nieuwe WMO, wat houdt die in? Participatie Veranderingen bieden ook kansen Programma Aandacht voor iedereen

Wat zijn belangrijke maatschappelijke en politieke trends? maatschappelijke trends: nadruk op zelfregie en zelfredzaamheid drang tot participatie burgerinitiatieven ‘doe-democratie’ politieke trends: beperken overheidsuitgaven beperken AWBZ (Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten): wordt misschien Wet Langdurige Intensieve Zorg (LIZ) overdracht taken naar gemeenten - decentralisatie grote beleidsvrijheid van gemeenten

Belangrijke andere ontwikkelingen - Welzijn Nieuwe Stijl: stimuleringsprogramma VWS voor gemeenten en welzijnsorganisaties; Daarin 8 bakens met ook de bekende speerpunten: eigen kracht burger en betrekken netwerk ratificatie (bekrachtiging) VN-verdrag voor rechten van personen met een handicap scheiden van wonen en zorg Gericht op de vraag achter de vraag Gebaseerd op de eigen kracht van de burger Direct er op af Formeel en informeel in optimale verhouding Doordachte balans van collectief en individueel Integraal werken Niet vrijblijvend, maar resultaatgericht Gebaseerd op ruimte voor de professional VN verdrag – inclusie: iedereen moet de kans krijgen om mee te doen en daar moeten wij voor klaar zijn. Wij, wij allemaal die samen de maatschappij maken. Participatiesamenleving is voor iedereen. Scheiden van wonen en zorg behandel ik niet apart: gericht uiteenhouden kosten zorg en kosten wonen. Doel om flexibeler met woonvraag en zorgvraag om te gaan, aanbieden op maat.

3 decentralisaties 1. Van AWBZ (Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten) naar WMO (Wet Maatschappelijke Ondersteuning) 2. Van Jeugdzorg naar Jeugdhulp (nieuwe Jeugdwet) 3. Participatiewet (sterk beïnvloed door het sociaal akkoord) Alle drie zijn sterk met elkaar verbonden, gezien de tijd zal ik de laatste 2 niet behandelen. Gezamenlijk hebben ze dat de scheidslijnen vervagen, het systeem belangrijker wordt en het gaat om participatie: MEEDOEN.

Decentralisatie: van AWBZ naar WMO WMO = Wet Maatschappelijke Ondersteuning Wmo: versterken zelfredzaamheid en participatie; compensatieplicht; prestatievelden (bevorderen sociale samenhang, ondersteunen mantelzorgers, geven van cliëntondersteuning; verslavingsbeleid); cliëntenparticipatie; keukentafelgesprek (opbouw van individu naar specifieke voorziening) Uit de troonrede: De klassieke verzorgingsstaat verandert langzaam maar zeker in een participatiesamenleving.

Brieven van de staatssecretaris: 8 februari: ‘Van systemen naar mensen’ - doelen: omslag in denken en beperken groei zorguitgaven Vervaging scheidslijn tussen curatieve zorg, langdurige zorg en ondersteuning….vervaging grens zorg en welzijn (preventie) hervormingsprogramma’s en gezamenlijke projecten: - Deltaplan dementie (19 augustus 2012) - anders organiseren curatieve zorg (huisarts, eerstelijnscentra, concentratie complexe medische zorg) - akkoorden kostenbeperkingen Integrale aanpak, persoons- en buurtgericht.. Leidt tot vervaging van de scheidslijn. Hervormingsprogramma’s: grotere rol gemeenten bij participatie verbeteren zorginfrastructuur in de wijk wijkverpleegkundige als zorgcoördinator ondersteuning mantelzorgers

Brieven van de staatssecretaris 25 april: naar een waardevolle toekomst (1) Drie motieven herziening langdurige zorg: betere kwaliteit van ondersteuning en zorg. Doel: zo lang mogelijk in eigen omgeving wonen: geïnstitutionaliseerde zorg/ondersteuning meer voor elkaar zorgen: inzet van mantelzorgers en vrijwilligers financiële houdbaarheid van de langdurige zorg: beperken enorme groei van uitgaven voor zorg

Brieven van de staatssecretaris 25 april: naar een waardevolle toekomst (2) Uitgangspunten bij herziening: - uitgaan van wat mensen wel kunnen; - eerst kijken naar eigen sociale netwerk en financiële mogelijkheden van mensen die ondersteuning nodig hebben; - (op participatie gerichte) ondersteuning en/of passende zorg voor wie niet meer zelfredzaam kan zijn; - recht op passende zorg in een beschermende, intramurale omgeving in een nieuwe kern-AWBZ Die is interessant: want om hulp te krijgen moet ook nu eerst duidelijk zijn wat je niet kunt, niet zelf of niet met behulp van je netwerk. Pas wanneer helder is wat iemand niet (meer) kan gaat men ondersteuning door professionals inzetten. Wel goede gedachte, toch blijft inzet – net zoals nu – we stellen vast wat iemand niet kan en daarvoor wordt ondersteuning geboden. Dit is niet onlogisch, maar blijft wat tegenstrijdig. Let op: hoe gaan we om met het gegeven dat je soms eerst “zware” zorg in moet zetten om daarna een stapje terug te kunnen doen?

Brieven van de staatssecretaris 25 april: naar een waardevolle toekomst (3) Hoofdlijn in afbakening: AWBZ beperken tot zware intramurale ouderen- en gehandicaptenzorg; onderdelen gericht op ondersteuning en participatie naar Wmo; - onderdelen gericht op behandeling en verpleging naar ZvW Begeleiding: doelgroep: mensen met een somatische, psychogeriatrische en psychiatrische problematiek en verstandelijke, lichamelijke en zintuiglijke handicap - kenmerk: matige of zware beperkingen (sociale redzaamheid, bewegen, psychisch functioneren, geheugen, probleemgedrag) - doelen: bevorderen zelfredzaamheid teneinde opname of verwaarlozing te voorkomen - inhoud: praktische hulp, structuur en regie (pers. levenssfeer ) - vormen: begeleiding individueel en groep en kortdurend verblijf - voorbeelden: woonbegeleiding, praktisch pedagogische gezinsbegeleiding, begeleiding tijdens voortgezet speciaal onderwijs, dagactiviteiten, logeerhuizen, ontmoetingsgroepen, inloophuizen, beschermd werken, dagopvang voor dementerenden

Brieven van de staatssecretaris 20 juli: Versterken, verlichten en verbinden - versterken positie mantelzorger in Wmo: betrokken bij aanvraag van burger die ondersteuning wil; mogelijkheid inschakelen cliëntondersteuning - verlichten o.a. door borging van de rol van mantelzorger in AWBZ betrokkenheid bij opstellen zorgplan; positie mantelzorger in zorgproces bij inkoop van zorg - verbinden informele zorg en diversiteit van mantelzorgers als onderdeel van transitieplan hervorming langdurige zorg integraal te kijken naar de cliënt en zijn sociale netwerk kan maatwerk worden geleverd voor het hele systeem. Wat kunnen mensen zelf? En wat is er aanvullend nodig om het zo goed mogelijk zelf te kunnen doen? De basis hiervoor is gelijkwaardigheid tussen cliënt, mantelzorger, vrijwilligers en formele zorg. Interessant is de relatie met privacy.

(juni) De nieuwe WMO: wat houdt dit in? (1) De gemeente: moet zorg dragen voor maatschappelijke ondersteuning bevordert goede toegankelijkheid van voorzieningen, diensten en ruimten voor mensen met een handicap bevordert de zelfredzaamheid en participatie van personen met een beperking, chronische psychische of psychosociale problemen Dit alles zodat burgers zo lang mogelijk in de eigen leefomgeving kunnen blijven wonen En dit is niet “de gemeente” die dit bedacht heeft. Deze wens komt vanuit de samenleving: ouders, cliënten en hun omgeving die niet de voorkeur hebben voor institutionalisering. Niet vergeten dat wij het land zijn met de meeste instituties en dat nog steeds verdedigen. Terwijl we daar mondiaal echt in een achterstandssituatie verkeren.

(juni) De nieuwe WMO: wat houdt dit in? (2) - 3 doelen (in plaats van de 9 prestatievelden): - het bevorderen van de sociale samenhang, de mantelzorg, het vrijwilligerswerk en de veiligheid en leefbaarheid in de gemeente en daarnaast het voorkomen en bestrijden van huiselijk geweld - het bieden van opvang (maatschappelijke opvang, vrouwenopvang, beschermd wonen en verslavingszorg) - het ondersteunen van de participatie en zelfredzaamheid van personen met een beperking of met chronische, psychische of psychosociale problemen, indien mogelijk in de eigen leefomgeving Als je zo doelen formuleert, vermijdt je 9 prestatievelden maar of wat je er hier voor terugkrijgt duidelijker is waag ik te betwijfelen.

(juni) De nieuwe WMO: wat houdt dit in? (3) gemeente moet mantelzorgers en vrijwilligers ondersteunen - gemeente moet voorkomen dat mantelzorgers op ondersteuning aangewezen zijn (zorg dat mantelzorgers niet zelf zorgbehoeftig worden, voorkom dat ze “omvallen”) - gemeenten moeten de zelfredzaamheid en participatie van cliënten ondersteunen door het bieden van algemene voorzieningen en maatwerkvoorzieningen, - de algemene voorzieningen moeten toegankelijk zijn voor iedereen, soms met een lichte toegangstoets. Ze moeten de samenleving toegankelijk maken voor mensen met een beperking - de algemene voorzieningen zijn voorliggend op maatwerkvoorzieningen Zowel voor algemene voorzieningen als maatwerkvoorzieningen kan een eigen bijdrage worden gevraagd…. Bij maatwerkvoorzieningen is hoogte inkomen bepalend.. Maar speelt dus ook rol bij stapeling. En feit dat er maatwerkvoorziening is ontslaat (VN verdrag) niet van verder werken aan algemeen toegankelijke voorzieningen!

(juni) De nieuwe WMO: wat houdt dit in? (4) Een maatwerkvoorziening is een individuele voorziening. Voor maatwerkvoorzieningen geldt in veel gevallen een inkomensafhankelijke eigen bijdrage. - De compensatieplicht wordt vervangen door de breder geformuleerde resultaatverplichting. Hierdoor wordt benadrukt dat de gemeente en de burger de ruimte hebben om te komen tot oplossingen die zijn toegesneden op individuele en lokale omstandigheden. - De gemeente is verantwoordelijk voor de kwaliteit en continuïteit van de voorzieningen

Wat zijn de gevolgen van de ‘drie decentralisaties’? - cliënt: minder rechten; meer eigen verantwoordelijkheid; drang tot maatschappelijke participatie (kwetsbare jongeren); weg naar gemeente vinden gemeente: sturende rol; nadruk eigen kracht; creatieve verbindingen tussen domeinen; inkoopbeleid cruciaal; combinatie drie decentralisaties; intergemeentelijke samenwerking (welzijns- en zorg)instelling: onzekere positie; (her)formuleren aanbod; positioneren (samenwerken, concurreren) algemeen: elke partij maakt krachtenveldanalyse (bijvoorbeeld gemeente: kwaliteit instellingen, levendige burgerparticipatie, wijze van aansturen) Er is in ieder geval veel in beweging

Participatie: veranderingen bieden ook kansen Rol voor lokaal wordt veel groter, dat betekent ook dichterbij u. Aandachtpunten voor beleidsbeïnvloeding: Relatie met belangenverenigingen Relatie met de WMO adviesraad Politieke invloed - Benoemen aantal inhoudelijke speerpunten: belang van cliëntondersteuning, pgb, kwaliteit van het keukentafelgesprek, wat is goede ondersteuning voor mantelzorgers, aandacht voor stapeling van diverse (inkomens)maatregelen (zie presentaties vorige sprekers), combinatie participatie – mantelzorg, Uw rol als iemand die bij veel mensen thuis komt, veel signalen hoort: geef ze door. Signaleer en zorg dat uw belangenbehartigers goed weten wat er gebeurt!

Transitie van AWBZ naar WMO De Kanteling Dank voor uw aandacht Gabie Conradi, adviseur programma Aandacht voor Iedereen