Handelingsgericht Werken Interactieve Ouderavond Aloysiusschool - 8 maart 2012 -

Inhoud - Wat is HGW? - 7 Uitgangspunten - HGW en de Aloysiusschool

Wat is HGW? HGW betekent het waarderen van verschillen tussen kinderen. Wat heeft dit kind, van deze ouders, in deze groep, bij deze leerkracht, op deze school de komende periode nodig? HGW beoogt de kwaliteit van het onderwijs en de begeleiding voor alle leerlingen te verbeteren. HGW maakt adaptief onderwijs en doeltreffende leerlingbegeleiding concreet, zodat een schoolteam effectief kan omgaan met verschillen tussen leerlingen. HGW is een planmatige en cyclische werkwijze waarbij onderwijsprofessionals zeven uitgangspunten toepassen. Het betekent een omslag in denken: Van wat een kind heeft (het probleem) naar wat het nodig heeft van de leerkracht. Van probleemgericht naar oplossingsgericht denken en handelen. Van een school die ouders informeert naar een school die tevens de ervaringsdeskundigheid van ouders benut in haar onderwijs.

1: De onderwijsbehoefte van leerlingen staan centraal. Wat heeft een leerling nodig om een bepaald doel te behalen? Onderwijsbehoeften geven aan wat een leerling nodig heeft om onderwijsdoelen te bereiken. De centrale vraag is: welke vaardigheid moet een kind aanleren? En welke benadering en instructie heeft het dan nodig? We richten ons niet zozeer op wat mis is met een kind (welk probleem het heeft), maar meer op wat het nodig heeft om een bepaald doel te bereiken en welke aanpak een positief effect heeft. Onderwijsbehoeften bieden aanknopingspunten voor het handelen van de leerkracht, de omgang tussen groepsgenootjes en de inrichting van de leeromgeving. We vertalen gegevens uit observaties, gesprekken, toetsen en analyses van schriftelijk werk naar doelen en benutten ze bij het formuleren van onderwijsbehoeften. Waarom onderwijsbehoeften: We blijven in gesprekken over kinderen vaak hangen in het opsommen van problemen. Werken vanuit onderwijsbehoeften concretiseert het streven naar afstemming. Bij het formuleren van onderwijsbehoeften benutten we de kennis en ervaringen van alle betrokkenen. Onderwijsbehoeften bieden een helder en zinvol kader voor communicatie over Passend Onderwijs. Onderwijsbehoeften vormen de basis van de HGW-cyclus op groepsniveau. 4

2: De leerkracht doet ertoe. De leerkracht is binnen de school de belangrijkste factor die invloed heeft op leerlingen. Zij kan afstemmen op verschillen tussen leerlingen en zo het onderwijs passend maken. Zij kan het welbevinden van kinderen op school aanzienlijk doen toenemen. De boodschap van dit uitgangspunt is dan ook: leerkracht, pak je kans, benut de invloed die je hebt? Doelgericht omgaan met verschillen tussen leerlingen is een belangrijk kenmerk van een effectieve leerkracht. Het succes van een leerkracht wordt tevens sterk beïnvloed door de mate waarin zijn reflecteert op haar eigen rol: haar houding, ideeën en handelen en het effect daarvan op leerlingen, ouders, collega’s. Haar vaak (onbewuste) opvattingen bepalen hoe zij op een leerling, ouder of collega reageert. Daarom moet je je als leerkracht hiervan bewust zijn: wat is mij beeld van deze leerling, ouders of collega? Dan pas kun je goed met hen in gesprek gaan, met als doel “eerst wil ik heb begrijpen, zodat zij mij kunnen begrijpen”. 5

3: Ons handelen is doelgericht. Zonder doelen geen richting, geen effectieve feedback en geen mogelijkheden om je werk te evalueren. Bij HGW werken we sterk doelgericht: waar willen we naartoe en wat hebben we daarvoor nodig? Wat willen we met onze school, ons team, deze groep, deze leerling of deze ouders bereiken. Doelen zijn een belangrijk onderwerp van gesprek bij HGW. Ze zijn de eerste stap bij het formuleren van onderwijsbehoeften van de hele groep, enkele subgroepjes of een individuele leerling. We streven daarbij naar een doelgericht groepsplan en handelingsplan. Een plan waar we achter staan, dat we zien zitten en waar we vertrouwen in hebben. Dan pas zullen we ons ervoor inzetten en zal het succesvol kunnen zijn. Doelen zijn ook nodig om te kunnen evalueren of ons plan gewerkt heeft: is ons doel bereikt? Als ‘doelgerichte leerkracht’ evalueer je daarom regelmatig de effecten van je aanpak. Je probeert een en ander bewust uit, experimenteert met verschillende aanpakken en reflecteert op de effecten ervan. Vanuit deze onderzoekende houding zoek je gericht naar aanknopingspunten hoe verder te gaan. 6

4: We werken constructief samen: leerkracht, ouders, het kind, IB …. Constructieve communicatie tussen school en ouders is effectief als het gaat om het verbeteren van het welzijn, de werkhouding, het sociaal-emotioneel functioneren van leerlingen en hun schoolprestaties. Samenwerking tussen leerkracht, kind, ouders, interne en externe begeleiders is dus noodzakelijk: Samen analyseren zij de situatie. Formuleren ze doelen en onderwijsbehoeften. Zoeken en concretiseren ze oplossingen. Het is de verantwoordelijkheid van de school om hiertoe het initiatief te nemen en een klimaat te scheppen waarin communicatie en ouderbetrokkenheid structureel vorm krijgen. Bij HGW praten we zoveel mogelijk ‘met’ in plaats van ‘tegen’ of ‘over’ leerlingen en hun ouders. In deze samenwerking heeft eenieder- vanuit zijn eigen rol en deskundigheid- een wezenlijke bijdrage. De leerkracht is de onderwijsprofessional. De ouders zijn de ervaringsdeskundigen. Leerlingen zijn mederegisseur van hun eigen leerproces. 7

5: We gaan uit van de wissel- werking tussen het kind en de omgeving Een kind ontwikkelt zich niet in isolement maar in wisselwerking met zijn omgeving. Het gaat dus niet alleen om het kind, maar om het kind in interactie met zijn omgeving. Bij HGW richten we ons altijd op deze leerling in deze groep, bij deze leerkracht, op deze school en van deze ouders. Wat gaat goed (stimulerende factoren) en wat is problematisch (belemmerende factoren)? En welke hiervan zijn door ons als school goed te beïnvloeden? De pedagogisch-didactische aanpak van de leerkracht, de gehanteerde methodes, de opdrachten, de sfeer in de groep en de ondersteuning van thuis uit doen er alle toe. Onderwijs is een systeem waarin de verschillende factoren elkaar, in een cyclus van oorzaak en gevolg, voortdurend wederzijds beïnvloeden. De wisselwerking tussen actie en reactie van leerkracht, leerling, groep en ouders analyseren we: welke wisselwerking is gunstig en hoe kunnen we deze verder uitbouwen. Welke wisselwerking werkt contraproductief en hoe kunnen we deze doorbreken of ombuigen? De meest effectieve leerkrachten behandelen niet alle leerlingen hetzelfde. Ze passen een verschillende aanpak toe bij verschillende leerlingen. Ze experimenteren en proberen een en ander uit (Marzano, 2007). Vb.: Een leerkracht beïnvloedt een kind (zij weet het te motiveren tot lezen) en als dit lukt (het kind leest gemotiveerd), dan beïnvloedt het kind weer zijn leerkracht (deze voelt zich competent, het is haar gelukt deze leerling aan het lezen te krijgen). 8

6: Positieve aspecten zijn van groot belang. Aandacht voor positieve aspecten beschermt ons tegen een te negatief beeld van een kind, groep, ouders of van onszelf als leerkracht of team. Positieve aspecten van kind, leerkracht, groep, school en ouders zijn van groot belang bij HGW. Naar problematische aspecten zijn deze nodig om de situatie op school te begrijpen, doelen te formuleren en om een goed plan van aanpak te maken. We doelen hierbij op: Allerlei kansen en krachten van betrokkenen, zoals talenten, kwaliteiten, interesses en succesvolle aanpakken. Denk aan een kind met hardnekkige leesproblemen dat prachtig kan tekenen, een leerkracht met een chaotisch klassenmanagement die haar leerlingen veel persoonlijke ondersteuning geeft of een overbelaste moeder die steun heeft aan haar schoonfamilie. Situaties waarin probleemgedrag zich niet voordoet (de ‘uitzonderingen’): in welke situaties zien we het gewenste gedrag? Wanneer gaat/lukt jet wel? Wanneer kan het kind bijvoorbeeld wel zelfstandig werken, een rekenopdracht goed maken of samenspelen zonder conflicten? Als we vertrekken vanuit een problematische situatie, dan zoeken we vooral naar problemen. Hoe meer zorgen we ons maken over een kind, hoe meer we ons (vaak onbewust) richten op wat niet goed gaat. We zoeken daarbij vooral naar bevestiging van onze zorg en zien het positieve, dat wat ons zou kunnen geruststellen, over het hoofd. 9

7: De werkwijze is systematisch, in stappen en transparant Op school zeggen we wat we doen en we doen wat we zeggen De werkwijze van HGW is systematisch en verloopt in stappen. Het is voor de betrokkenen duidelijke hoe we op school willen werken en waarom. Er zijn heldere afspraken over wie wat doet, waarom, waar, hoe en wanneer. De school is ‘transparant’: zij is open over het werk dat ze doet, heeft gedaan en dat ze van plan is te doen, alsook de motieven hiervoor. Ten minste drie keer per schooljaar doorloopt de leerkracht, met steun van de IB en de leidinggevende, de stappen van de HGW-cyclus op groepsniveau. Deze cyclus bevat 6 stappen: verzamelen en analyseren van leerlinggegevens, signaleren van leerlingen die extra begeleiding nodig hebben, clusteren van leerlingen met vergelijkbare onderwijsbehoeften, opstellen van een groepsplan, dit plan uitvoeren en evalueren. Wanneer een leerkracht, ouder of leerling de IB benadert met een vraag om hulp, dan volgt de IB de HGW-fasen (intake, strategie, onderzoek, indicering, en/of advies). De systematiek van HGW bewaken we met formulieren en checklists. Deze fungeren als leidraad en geheugensteun. Ze zorgen ervoor dat we geen belangrijke dingen over het hoofd zien of vergeten na te vragen. 10

Mooi meegenomen… Uitgangspunten van HGW zijn gebaseerd op gefundeerde kennis!

Haalbaar……. Voor de leerling Voor de leerkracht De zeven uitgangspunten van HGW bieden een wenselijk kader. Een schoolteam kan ervoor kiezen om volgens deze uitgangspunten te werken. Het moet wel haalbaar zijn, zowel voor de leerling als de leerkracht.

HGW Noëlle Pameijer & Peter de Vries 13 13

HGW op de Aloysiusschool 2012 - 2013 Groepsoverzicht. Groepsplan Spelling Groepsbespreking Leerlingbespreking Pro-actief oudergesprek Kindgesprek