Lancering van het handboek taalbeleid Secundair ONDERWIJS WELKOM Lancering van het handboek taalbeleid Secundair ONDERWIJS

Programma 13.30u – 14 u Nora Bogaert: voorstelling boek: bouwstenen van taalbeleid 14u – 15.30u K. V.d. Branden: Processen van taalbeleid als vernieuwing 15.30u Receptie

Phaistosschijf of Qwertyklavier: onderwijsvernieuwingen en processen van taalbeleid in het secundair onderwijs Kris Van den Branden

Twee innovaties

Taalbeleid: een phaistos-schijf of een qwerty-klavier?

Innovatie? An innovation is “an idea, practice, or object that is perceived as new by an individual or other unit of adoption”. (Rogers, 2003: 12)

Innoveren? Fullan (2003) 1. initiation 2. implementation An ‘innovation-decision process’ is the process through which an individual (or other decision-making unit) passes from first knowledge of an innovation to forming an attitude toward the innovation (persuasion), to a decision to adopt or reject (decision), to implementation of the new idea (implementation), and to confirmation of this decision (confirmation). (Rogers, 2003) Fullan (2003) 1. initiation 2. implementation 3. institutionalization

Een delicaat proces Ongeveer 75% van alle innovaties mislukken op lange termijn omdat vroege ‘adopters’ ofwel de innovatie verwerpen tijdens de implementatie-fase, of hun mening over de bruikbaarheid of relevantie van de innovatie herzien voor de vernieuwing geïncorporeerd is.

Monard, 2009 De grootste weerstanden waarop nagenoeg alle innovaties stuklopen zijn: nivellering kwaliteitsverlies werkdrukverhoging

CO4 Controle Complexiteit Compartimenten Correctheid Cox and Dyson, 1969 Een externe examinator bij de lerarenopleiding schrijft dat het niet ongewoon is als studenten his schrijven in plaats van is, dat ze het verschil niet weten tussen their en there of tussen where en were, en dat ze niets terechtbrengen van interpunctie en spelling.

Lippendienst bewezen? “Adoption and diffusion efforts do not automatically ensure the best interest of the (educational) system. Installation efforts are often little more than attempts to promote painless infusion, to install without really changing, and to accommodate but not to improve.” (Hannafin, Dalton, & Hooper, 1987: 7) The greatest single educational system barrier for an innovation may, then, be the system itself (Dooley, 1999).

Taalbeleid als opdracht Scholen moeten (OOK!!!!) een taalbeleid ontwikkelen Dat is complex, en moet volgens de regels van de kunst: structuur, cyclus, plan, BSA, effectmeting… (ha, dank u, een handboek!) Alle leerkrachten moeten hieraan meewerken: Elke leerkracht is (OOK!!!!) een taalleerkracht! Taalbeleid is ‘beleid’ Een secundaire school is GROOT

Taalbeleid als opdracht Een taalbeleid met een waterhoofd…. We hebben een BSA, een taalbeleidscoördinator, een plan en veel ambities (‘talk the talk’) en een zeef met heel kleine gaatjes….. Maar in onze klassen beweegt er niet veel… Goed, zullen we dan nu aan de volgende opdracht beginnen?

Onderzoek naar succesvolle implementatie van vernieuwingen Het cruciale belang van de belangen, overtuigingen en praktijken van de betrokken leerkrachten ... die verzoend moeten worden met de belangen van de leerlingen die met de innovatie worden beoogd... (Fullan, 2006; Rogers, 2003; Markee, 1997; Van den Branden, 2009)

Innovatie invoeren? Welke voordelen heeft het (voor mij)? Is het nieuwe inpasbaar in het oude? Is het moeilijk om te begrijpen? Kan ik het uitproberen? Kan ik de gevolgen zien? Is het praktisch haalbaar? Is het concreet? Speelt het in op mijn problemen? Word ik ondersteund?

Taalbeleid: moet ik daar (nu ook al) van wakker liggen? De basisinsteek voor elke leerkracht is haar vak, en haar leerlingen. Taalbeleid zal voor taal- en niet-taalleerkrachten een meerwaarde voor het vak moeten hebben, en zal verbonden moeten worden (en zelfs vertrekken vanuit) met de vraag: hoe helpt dit mij om mijn vak beter te geven? Hoe helpt dit mij om de doelstellingen van het vak beter te halen? Hoe helpt dit mijn leerlingen om het vak beter te leren beheersen? Het vak is leeg zonder taal. Taal is het belangrijkste werkinstrument van elke leerkracht. Taalgebruik is de kern van de onderwijsleeractiviteit. Elke leerkracht is een talige leerkracht.

Voorbeelden uit de praktijk De vakgroep Nederlands vergelijkt schrijfproducten van leerlingen 4 en 6 om te analyseren op welke punten ze vooruitgang boeken en op welke punten niet. Ze proberen daaruit conclusies te trekken voor hun schrijfonderwijs. School X wint de Vredesprijs: de leerkrachten Geschiedenis en Nederlands werkten een fietsralley uit tussen het Fort van Breendonk en de kazerne van Dossin en zorgde voor extra inleving door de leerlingen tijdens de fietstocht in de huid te laten kruipen van een bestaand personage uit WO II . De leerlingen werden joden, homo's, zigeuners, verzetsleden of collaborateurs en ontdekten gaandeweg hoe het hen tijdens de oorlog verging aan de hand van opdrachten en reflectie.

Voorbeelden uit de praktijk De leerkrachten van 4,5 en 6 besluiten om een gezamenlijke, vakoverschrijdende ‘groeiwijzer’ te ontwerpen voor het beoordelen en feedbacken van informatieve leerlingpresentaties waarbij Powerpoint wordt gebruikt. Na een pedagogische studiedag over coöperatief leren mogen leerkrachten die nog weinig ervaring hebben met (en veel vragen bij) samenwerkend leren, hun meer ervaren collega’s van dezelfde graad gaan observeren. Leerkrachten van diverse vakken gebruiken een kijkwijzer van het CTO over taalgebruik in toetsen en examens om hun eigen examens kritisch te bekijken en te verbeteren.

Voorbeelden uit de praktijk Samen met de afdeling Hout en Bouw (BSO) en Handel (TSO) wordt door de gemeente een lokaal speeltuintje en skatepark volledig heringericht; zowel in het ontwerp als in de uitwerking krijgen jongeren volwaardige inspraak. De leerlingen voeren een meertalig project uit rond uitvindingen. Ze beschrijven een uitvinding (geïnspireerd op het televisieprogramma "De bedenkers") en bereiden promotieteksten en een presentatie voor hun product in drie talen. Ze lezen wetenschappelijke teksten in verschillende talen over waarom bepaalde uitvindingen wel succesvol zijn en welke niet. Ze leggen de informatie samen en schrijven een kort krantenartikel en een blogtekst over hun bevindingen.

Voorbeelden uit de praktijk De leerlingen van de BSO-richting "Voeding en verzorging" geven EHBO-les aan de leerlingen van het ASO (in dezelfde school). Na overleg tussen leerkrachten: wordt het vak “Kantoortechnieken” omgevormd tot een virtueel kantoor waarin leerlingen samen de verschillende aspecten van de administratie van een imaginaire onderneming verzorgen wordt besloten om in de richting Carrosserie als een echte garage met echte klanten te gaan werken

Taalbeleid als kans Taalbeleid gaat om ge.................. kansen voor taal

Taalbeleid als kans Taalbeleid gaat om geBUNDELDE kansen voor taal: - bundeling van kansen voor leerlingen om taal te leren, en te leren via taal - bundeling van kansen voor leerkrachten om hun klassen taalkrachtiger te maken

Taalbeleid als kans RUIMTE TIJD MENSEN Hoe benutten wij als schoolteam de drie dimensies van het schoolgebeuren om gebundelde kansen voor taalverwerving, en leren via taal, te doen ontstaan? RUIMTE TIJD MENSEN

Taalbeleid als bundeling van kansen ZE KUNNEN NIET MEER …………….. KUNNEN WIJ NIET MEER……………… ?

Hoe die kansen verhogen? Samengaan van bottom-up en top-down-initiatieven, van interne en externe impulsen overleg stimuleren (informeel en formeel); aparte overlegruimte voor inhoudelijk overleg veerboten tussen eilanden van activiteit modelling, intervisie en team-teaching bevorderen klas-, graad-, en vakdoorbrekend werken promoten vanuit resultaten leerlingen samen reflecteren op toetsen, taalgebruik, interactie in de klas leerlingen bevragen en responsabiliseren navormingsplan rond taalleren en taal in andere vakkenontwikkelen visietekst ontwikkelen vanuit concrete vragen en initiatieven doorlopen van formele taalbeleidscyclus

Beginsituatie-analyse? Sop? Kolen?

Een trio van doelstellingen op een bedje van Beginsituatie-analyse...

Evalueren van taalbeleid Effect vastgestelde veranderingen op leerling/klas/schoolniveau Doelstellingen beoogde veranderingen op leerling/klas/schoolniveau Specifiek Meetbaar Aanvaardbaar Realistisch Tijdsgebonden Verbonden met specifieke doelen? Gemeten/waargenomen? Aanvaard door team als effect? Gerealiseerd dankzij de acties? Binnen voorziene tijdsperiode?

Timperley, 2011

Tien tips voor het efficiënt uitvoeren van een taalbeleidsplan geïnformeerd Zorg ervoor dat alle leden van het team ………………………. (1) zijn over de inhoud van het taalbeleidsplan en hou hen ook goed geïnformeerd over de voortgang van de uitvoering van het plan. Werk met ….………………….(2) actief aan het uitvoeren van het taalbeleid: combineer acties die van bovenuit komen (vanuit het schoolbeleid) met acties van onderuit (in de verschillende klassen). Combineer individuele acties van leerkrachten met gezamenlijke acties door het team. Combineer acties op klasniveau met acties op schoolniveau. het hele team

Tien tips (vervolg) realistisch Ga …..……….(3) om met tijd en met vernieuwingen: probeer met kleine stappen vooruit te gaan. Probeer evolutie of vernieuwing niet te overhaasten maar respecteer anderzijds de gestelde tijdslimieten. Zet in op……………………. (4) : laat leerkrachten die snel van start gaan andere teamleden inspireren, motiveren, informeren, ondersteunen of op een andere manier het voortouw nemen. Geef andere leerkrachten het recht om wat meer tijd te nemen of met kleinere stappen vooruit te gaan. Werk met ……..…………….… (5) of …………………………….. (6), die de vaart in de uitvoering van het taalbeleidsplan kan houden en die ook voor de nodige ondersteuning aan individuele leerkrachten of directie kan zorgen. Neem als directie een actieve rol op in het voorstuwen van het taalbeleid. de olievlekstrategie een kernteam een taalbeleidscoördinator

De cruciale rol van SPILfiguren

De cruciale rol van SPILfiguren Directie Taalbeleidscoördinator Kernteam leerkrachten ondersteunen, coachen visie-ontwikkeling stimuleren en visie uitschrijven leerkrachten informeren overleg faciliteren taalbeleidscyclus 'rollend' houden externe expertise inroepen redactie taalbeleidsplan supervisie evaluatie taalbeleidsplan .....

Profiel van de taalbeleidscoördinator heeft een aantal jaren beroepservaring in de klas; wordt gewaardeerd in het team omwille van zijn deskundigheid; is toegankelijk en vlot in de omgang; heeft een specifieke deskundigheid en/of een sterke interesse in taal; staat open voor vernieuwing, is constructief-kritisch over onderwijskwaliteit en positief zoekend naar verbetering; staat positief ingesteld tegenover directie, leerkrachten én leerlingen: heeft hoge verwachtingen op de drie niveaus.

Tien tips (vervolg) externe hulp en deskundigheid Zet waar nodig …………..……. (7) in: vraag feedback over de manier waarop de uitvoering van het taalbeleidsplan verloopt. Zoek buiten de school naar antwoorden op inhoudelijke en praktische vragen, zeker als het team vastzit. Vind geen wielen uit die reeds buiten de school zijn uitgevonden. Zoek contact met andere schoolteams (of leerkrachten van andere scholen) die in een gelijkaardig taalbeleidsproces verwikkeld zijn. Blijf binnen het team …………………… (8) over het taalbeleid voeren en doe dat op verschillende manieren: informeel, formeel, mondeling, schriftelijk, ... Zorg ervoor dat leerkrachten met hun vragen of bedenkingen steeds bij iemand terechtkunnen. intensief overleg

Inspectie kijkt mee “Uit de kwantitatieve en kwalitatieve analyses blijkt dat scholen die werken volgens de kwaliteitscirkel en die rekening houden met de drie niveaus school, leraren en leerlingen, met het creëren van een voldoende groot draagvlak, met netwerking en professionele aanpak van vraaggestuurde nascholing en professionalisering juist de voorbeelden van goede praktijk zijn” (Onderwijsspiegel 2004-2005, p. 25)

Taalbeleid = de structurele en strategische poging van een schoolteam om de onderwijspraktijk aan te passen aan de taalleerbehoeften van de leerlingen/studenten met het oog op het bevorderen van hun ontwikkeling (in functie van relevante doelen) en het verbeteren van hun onderwijsresultaten.

Taalbeleid krijgt op de school systematisch vorm als een schoolteam: bewust stilstaat bij wat alle leden van het team concreet met taal doen en zich afvraagt hoe effectief en efficiënt dat is voor de ontwikkeling van de leerlingen; beslist aan welke problemen en zwaktes prioritair aandacht moet geschonken worden; voor die prioritaire aandachtspunten doelstellingen bepaalt en aan die doelstellingen gepaste acties verbindt; die acties met alle betrokkenen probeert uit te voeren; het effect van die acties evalueert en waar nodig bijstuurt. PLANMATIGHEID – TEAMWERKING - SAMENHANG

Taalbeleid draait om samenhang tussen beginsituatie-analyse en taalbeleidsplan; tussen doelen op leerlingniveau en die op klas- en schoolniveau; tussen doelen en acties; tussen evaluatie en acties; tussen wat verschillende leerkrachten in verschillende klassen doen; tussen wat de directie doet en wat de leerkrachten doen; tussen wat leerlingen denken en doen en wat leerkrachten denken en doen.

Vernieuwing als proces Innovatie moet kunnen uitgroeien tot 'joint project' van een lerende organisatie: open ruimte voor experimenteren, proberen, leren uit mislukkingen "Change in language teachers’ beliefs and practices, then, should be seen as a process rather than an event; it entails an unfolding of experience and a gradual development of skill and sophistication in using the innovation (Dooley, 1999). As a result, it calls for sustained effort and support." (Van den Branden, 2009)

"Het is onze taak de zaken te verbeteren "Het is onze taak de zaken te verbeteren. Democratische instellingen kunnen zichzelf niet verbeteren. Een verbetering is altijd een zaak van personen en niet van instellingen." (Popper, De open samenleving en haar vijanden, 1962, p. 158) 44