Risicobeoordeling – onmisbaar voor een gezonde werkplek Een Europese campagne over de inventarisatie en evaluatie van beroepsgebonden risico's

Doel van de presentatie Bedrijven, vooral kleine en middelgrote, inzicht geven in risicobeoordeling (RB) en het belang ervan. Een instrument bieden waarmee ze zelf RB's kunnen uitvoeren. Toegang bieden tot belangwekkende informatiebronnen.

De wet – Risicobeoordeling Werkgevers hebben de algemene plicht om de veiligheid en gezondheid van hun werknemers in alle aspecten van het werk te garanderen. RB stelt werkgevers in staat de benodigde maatregelen te treffen om de veiligheid en gezondheid van hun werknemers te beschermen. De wetgeving inzake veiligheid en gezondheid verplicht alle werkgevers regelmatig RB's uit te voeren (kaderrichtlijn 89/391, omgezet in nationaal recht). Deze presentatie is gebaseerd op de hoofdbeginselen van RB (zoek uit welke specifieke nationale wetgeving op u van toepassing is).

Wat is een risicobeoordeling? Een RB is het proces waarbij een evaluatie wordt gemaakt van de gevaren op de werkvloer die een risico vormen voor de veiligheid of gezondheid van de werknemers. Het is een systematisch onderzoek, gericht op alle aspecten van het werk, waarbij naar de volgende punten wordt gekeken: welke zaken kunnen schade of letsel veroorzaken, kunnen gevaren worden weggenomen en, zo niet, welke preventieve en beschermende maatregelen moeten worden getroffen om de risico’s te beperken? Risicobeoordeling is de basis voor een succesvol veiligheids- en gezondheidsbeheer en speelt een sleutelrol bij het terugdringen van het aantal arbeidsongevallen en beroepsziekten.

Gevaren versus risico's Een gevaar kan alles zijn wat letsel kan veroorzaken – het materiaal waarmee wordt gewerkt, het gereedschap, de werkmethode of handelwijze. Een risico is de kans, groot of klein, dat iemand door een gevaar letsel kan oplopen

Wie voert de RB uit? De RB kan worden uitgevoerd door: de werkgever zelf daartoe door de werkgever aangewezen werknemers externe beoordelaars of dienstverleners, INDIEN er een gebrek aan competent personeel op het werk is De betreffende persoon/personen moet(en) de benodigde informatie, training, middelen, tijd en ondersteuning krijgen. Wie de RB ook uitvoert, uiteindelijk is de werkgever verantwoordelijk voor de beoordeling.

Hoe voer je een RB uit? Twee essentiële uitgangspunten bij de aanpak van een risicobeoordeling zijn: De RB moet goed gestructureerd zijn, zodat alle relevante gevaren en risico's aan de orde komen (en er bv. geen secundaire taken als schoonmaken over het hoofd worden gezien). Nadat een risico is vastgesteld, moet de RB beginnen bij de fundamentele vraag of het risico kan worden vermeden.

Risicobeoordeling in vijf stappen De meeste organisaties hebben genoeg aan vijf stappen voor een risicobeoordeling: De werknemers moeten actief betrokken zijn bij de RB Er zijn andere methoden die net zo goed werken, vooral bij complexere risico's en omstandigheden.

Stap 1: gevaren onderkennen en nagaan wie risico loopt (1) Tips om de belangrijkste gevaren op te sporen: Loop rond op de werkplek en ga op zoek naar zaken die letsel kunnen veroorzaken. Raadpleeg werknemers en/of hun vertegenwoordigers en vraag hen welke problemen zij hebben ondervonden. Houd rekening met gevaren die de gezondheid op lange termijn kunnen schaden (een hoog geluidsniveau of blootstelling aan schadelijke stoffen) en focus niet uitsluitend op opvallende en onmiddellijke risico's. Raadpleeg de bedrijfsgegevens over ongevallen en ziekteverzuim. Raadpleeg ook gegevens uit andere bronnen, zoals: instructiehandleidingen en technische documentatie van fabrikanten en distributeurs websites over veiligheid en gezondheid gegevens over wettelijke en andere vereisten met betrekking tot arbeidsomstandigheden.

Voorbeeld van een nuttig hulpmiddel bij het opsporen van gevaren: checklist Nr. Gevaar: BRAND JA NEE 1 Worden er oxiderende of brandbare stoffen gebruikt? 2 Worden er oxiderende of brandbare stoffen opgeslagen in geventileerde ruimten? 3 Zijn er ontstekingsbronnen? 4 Zijn gebieden met brandgevaar goed aangegeven? 5 Zijn er rampen- en vluchtplannen? 6 Is er een brandalarminstallatie? 7 Zijn de vluchtroutes aangegeven?

Stap 1: gevaren onderkennen en nagaan wie risico loopt (2) Zorg dat voor elk gevaar bekend is: wie letsel kan/kunnen oplopen; zo kan de beste manier worden bepaald om het risico te beheersen hoe deze mensen met gevaren in contact staan (bv. door directe of indirecte blootstelling) hoe er iets fout met ze kan gaan, bv. wat voor letsel of aandoening ze kunnen oplopen Er dient speciale aandacht te worden geschonken aan seksegerelateerde zaken en aan groeperingen die meer risico lopen of speciale behoeften hebben: werknemers met een handicap jonge en oudere werknemers zwangere vrouwen en moeders die borstvoeding geven ongetrainde en onervaren medewerkers (bv. nieuwe collega's, seizoenswerkers en uitzendkrachten)

Stap 2: risico’s evalueren en de prioriteit ervan vaststellen Stel de volgende vragen om uit te maken of het risico klein, middelmatig of groot is: Hoe groot is de kans dat een gevaar letsel kan veroorzaken? Hoe ernstig zal dit letsel vermoedelijk zijn? Hoe vaak worden (hoeveel) werknemers eraan blootgesteld? Een standaardproces dat is gebaseerd op gezond verstand en waarvoor geen specialistische vaardigheden of ingewikkelde technologieën nodig zijn, zou voldoende moeten zijn voor: activiteiten met gevaren die van minder belang zijn werkplekken waarvan de risico’s bekend of gemakkelijk vast te stellen zijn en waar beschermingsmaatregelen aanwezig zijn In geval van meer complexe gevaren en activiteiten kunnen specifieke deskundigheid, hulp en advies nodig zijn.

Stap 3: voorzorgsmaatregelen bepalen Bij het bepalen van preventieve en beschermingsmaatregelen moeten de volgende vragen aan de orde komen: Is het mogelijk het risico geheel te elimineren of vermijden, en zo nee: hoe kunnen risico's worden geminimaliseerd of beheerst, zodat de veiligheid en gezondheid van diegenen die eraan worden blootgesteld, kan worden gewaarborgd. Dit kan door: risico's bij de bron aan te pakken de werkzaamheden af te stemmen op de werknemer up-to-date te blijven met technische ontwikkelingen en veranderingen in de beschikbare informatie gevaarlijke zaken te vervangen door ongevaarlijke of minder gevaarlijke zaken organisatorische veranderingen door te voeren of collectieve beschermingsmaatregelen in te voeren in plaats van individuele (de laatste toevlucht) werknemers goede instructies en informatie te geven.

Stap 4: maatregelen uitvoeren De preventieve en beschermingsmaatregelen doorvoeren. Voor een effectieve implementatie is een plan nodig waarin het volgende staat omschreven: wie wat doet wanneer welke taak moet zijn uitgevoerd welke middelen beschikbaar zijn voor de uitvoering van de maatregelen.

Stap 5: Controleren en onderzoeken De doelmatigheid van de ingevoerde voorzorgsmaatregelen moet worden gecontroleerd. De risicobeoordeling moet geregeld tegen het licht worden gehouden en eventueel aangepast, bijvoorbeeld: wanneer er zich substantiële veranderingen in de organisatie voordoen naar aanleiding van de bevindingen van een onderzoek naar een ongeval of incident wanneer de bestaande voorzorgsmaatregelen niet (meer) afdoende zijn om zeker te zijn dat de risicobeoordeling nog steeds relevant is.

De beoordeling documenteren (1) De risicobeoordeling moet worden gedocumenteerd. Dit document kan als basis dienen voor: gegevens die aan de betrokken personen moeten worden doorgegeven controle of de benodigde maatregelen zijn ingevoerd bewijs voor toezichthoudende instanties herzieningen als de omstandigheden wijzigen.

De beoordeling documenteren (2) Het verdient aanbeveling in het document ten minste het volgende op te nemen: de naam en functie van de persoon/personen die het onderzoek uitvoert/uitvoeren de vastgestelde gevaren en risico’s groepen werknemers die bijzondere risico’s lopen een inschatting/evaluatie van de risico's de benodigde preventieve en beschermingsmaatregelen nadere gegevens over het invoeren van de maatregelen (wie doet wat wanneer) nadere gegevens over de betrokkenheid van de werknemers en hun vertegenwoordigers bij de RB

Verantwoordelijkheden werkgever De werkgever heeft de plicht om: de risicobeoordeling te organiseren de uitvoerenden aan te wijzen en ervoor te zorgen dat zij competent zijn de risico's te beoordelen en beschermingsmaatregelen te implementeren werknemers in het risicobeoordelingsproces te betrekken werknemers of hun vertegenwoordigers te raadplegen over de organisatie van de RB, degenen die de RB uitvoeren en de doorvoering van de voorzorgsmaatregelen te beschikken over een beoordeling van de risico's na of zelfs in overleg met de werknemers en/of hun vertegenwoordigers de RB te documenteren, en de documenten beschikbaar te stellen ervoor te zorgen dat alle betrokken personen op de hoogte worden gesteld van gevaren, van ieder risico dat ze mogelijk lopen, en van alle beschermingsmaatregelen daartegen.

Rechten en verantwoordelijkheden van werknemers Werknemers en/of hun vertegenwoordigers moeten: worden geraadpleegd inzake regelingen voor de organisatie van de RB en voor de aanstelling van de uitvoerders van de taak deelnemen in de RB hun superieuren of werkgevers alarmeren over waargenomen risico's veranderingen aan de werkplek melden worden geïnformeerd over de risico's voor hun veiligheid en gezondheid en de benodigde maatregelen om deze te elimineren of verkleinen de werkgever vragen passende maatregelen te treffen en voorstellen te doen om gevaren te minimaliseren of aan de bron weg te nemen hun medewerking verlenen aan de werkgever bij het zorgen voor een veilige werkomgeving zorg dragen voor hun eigen veiligheid en gezondheid en die van andere personen die door hun handelingen worden beïnvloed.

Waar is hulp te vinden Op de website van het Agentschap is veel nuttige informatie beschikbaar, inclusief tips en richtsnoeren: Informatie over de RB-campagne wat u zelf kunt doen campagnemateriaal: http://hw.osha.europa.eu Een gedetailleerdere webrubriek gewijd aan risicobeoordelingen: informatie over risicobeoordelingen voorbeelden van goede praktijken uit heel Europa praktische hulpmiddelen: handleidingen, checklists, etc.: http://osha.europa.eu/topics/riskassessment

Goed voor jou en voor de zaak http://hw.osha.europa.eu Goed voor jou en voor de zaak Een Europese campagne over de inventarisatie en evaluatie van beroepsgebonden risico's