Zorgleerlingen. Ons een zorg! Presentatie interventie Alie Blokhuis

Vraagstelling De wet Passend Onderwijs treedt in september 2014 in werking. Docenten zijn bepalend voor het succes van passend onderwijs in het mbo, maar zijn nog onvoldoende toegerust. Ook is er vrees voor taakverzwaring. Centrale vraag: welke scholing kan het beste worden aangeboden om de handelingsbekwaamheid van docenten te vergroten en weerstanden weg te nemen.

Onderzoek De houding van docenten tegenover zorgleerlingen lijkt gerelateerd te zijn aan hun taakopvatting (nadruk op pedagogie, didactiek of inhoud) (Moerkamp, T. & Hermanussen, J. (2011) Onderzocht is of dit bij de unit Techniek op het Nova College ook geldt (schriftelijke enquête). In dat geval zou scholing die hierbij aansluit een goede invalshoek zijn. Daarnaast is via interviews onderzocht op welke manier docenten zelf graag geschoold willen worden. Taakopvatting en houding jegens zorgleerlingen Gewenste scholing door docenten

Conceptueel model

Belangrijkste resultaten analyseonderzoek De taakopvatting in de onderzochte groep (mbo-docenten Techniek) blijkt niet significant gerelateerd te zijn aan de houding tegenover zorgleerlingen. Docenten willen vooral in teamverband geschoold worden aan de hand van specifieke casussen die spelen in het team.

Interventie Hoe docenten zichzelf zien speelt een cruciale rol in het reflectieproces dat op gang komt als docenten geconfronteerd worden met een onderwijsvernieuwing Het resultaat van het reflectieproces bepaalt hoe docenten met die vernieuwing omgaan in hun klassen. (Beijaard, Verloop & Vermunt, 2000).   Reflectie maakt naast taakopvatting onderdeel uit van de professionele identiteit van een docent (Beijaard, Meijer& Verloop, 2004). Interventie sluit aan bij de professionele identiteit van de docent en is vooral gericht op bewustwording en reflectie, zowel individueel als in teamverband.   

Handelings- en opbrengstgericht werken Scholing zou er dan ook vooral op gericht moeten zijn docenten, individueel en in teamverband, de gelegenheid te geven op hun eigen handelen te reflecteren. Op basis van de resultaten van het onderzoek is besloten tot een interventie die aansluit bij de totale beroepsidentiteit van de docent met als vorm uitgangspunt handelings- en opbrengstgericht werken (Clijsen, Gijzen, De Lange & Spaans, 2007). Beide gaan uit van doelgericht werken: het stellen van ambitieuze (team)doelen die cyclisch geëvalueerd worden, waarbij gereflecteerd wordt op het eigen handelen en de samenwerking in het team.

De vormgeving van de interventie Kort gedigitaliseerd en voorgeprogrammeerd handelingsplan voor (zorg)leerlingen dat gemakkelijk geïndividualiseerd kan worden. Het formulier kan ook eenvoudig geraadpleegd worden door collega-docenten en andere belanghebbenden die toegangsrechten hebben. Zij kunnen ook commentaar en eigen observaties op het formulier kwijt. Het ingevulde formulier is de basis voor de halfjaarlijkse leerlingenevaluatie in het team, de basis voor individuele reflectie en teamreflectie en scholingswensen. Ook vormt een aanknopingspunt om de aanpak van leerlingen verder te verfijnen.

Opzet van de interventie: werkhypothese (CIMO) Mechanisme Outcome 1 Outcome 2 Korte beschrijving van de interventie: wat gaan we doen? Vooronderstelling over het proces dat ervoor zorgt dat de interventie leidt tot de outcome. Antwoord op de vraag: waarom werkt de interventie? Beschrijving van de te verwachten outcomes (effecten) (na half jaar) Beschrijving van de te verwachten opbrengst (op de lange termijn) Verandering gedrag, emotie of cognitie Veranderd gedrag, emotie of cognitie Handeling: Werkwoord Proces: Stappen Toestand: Zelfstandig naamwoord, voltooid deelwoord Team krijgt uitleg over doel begeleidingsformulier en instructie voor het invullen ervan (voorbeelden) + oefenen Docenten merken dat invulling geen buitensporige administratie vergt Onrust over taakverzwaring wordt voorkomen Docententeam a. signaleert cursisten die extra aandacht nodig hebben b. inventariseert gezamenlijk onderwijsbehoeften en mogelijke aanpak van deze cursisten c. benoemt onderwijsdoelen voor deze cursisten Docenten scheppen voor zichzelf duidelijkheid w.b. onderwijsbehoeften van cursisten en mogelijke manieren om hun les daarop af te stemmen. Samenwerken leidt tot gedeelde verantwoordelijkheid Docenten hebben inzicht gekregen in de onderwijsbehoeften van cursisten en hun eigen mogelijkheden. Versterking teamverband Product: individueel begeleidingsformulier Effectief leraargedrag Tevreden cursisten Verminderde uitval Probleemgedrag is afgenomen Onderwijsdoelen bereikt binnen vooraf gestelde termijn Snellere doorstroom Docenten voeren aanpak uit Docenten worden zich bewust welke informatie of vaardigheid ze missen. Docenten hebben inzicht gekregen in hun behoefte aan professionalisering. Product: overzicht sterke, zwakke kanten AB bespreekt op individuele basis individuele begeleidingsformulieren met docenten en bepaalt in overleg individuele ondersteuning van docent Docenten realiseren dat professionalisering noodzakelijk is Weerstand tegen professionalisering is afgenomen. Docenten stellen individuele begeleidingsformulieren centraal beschikbaar Docenten hebben inzage in de onderwijsbehoefte en gewenste aanpak van alle cursisten en kunnen hun eigen opmerkingen toevoegen Docenten overleggen effectiever met elkaar in geval van problemen. Reflectiebijeenkomst om na te gaan a. in hoeverre onderwijsdoelen zijn bereikt b. in hoeverre begeleidingsformulier bijdraagt / heeft bijgedragen aan gedrag dat inspeelt op de onderwijsbehoeften van de cursist Docenten reflecteren op hun gedrag ten aanzien van zorgcursisten Docenten hebben inzicht in de bijdrage die hun gedrag levert aan de resultaten van de cursist en kunnen op basis hiervan hun gedrag aanpassen. Hierna volgt nieuwe cyclus

Evaluatie Aan het begin en aan het einde van de interventie hebben de docenten van het team individueel een vragenlijst ingevuld om na te gaan of de interventie de beoogde effecten heeft bereikt. Daarnaast is eind mei een bijeenkomst belegd met het hele team om te reflecteren op de betekenis van de interventie voor de samenwerking binnen het team.

Resultaten en conclusie Onderdeel Resultaten Wat heb ik geleerd? Wat heeft me verrast? Uitleg interventie Grote belangstelling bij docenten, actieve betrokkenheid Docenten willen vooral meedenken en betrokken worden. Positieve houding van collega’s, inzet, voorstel om leerlingen te betrekken bij de vormgeving van het formulier. Signaleren onderwijsbehoeften Docenten zagen dit vooral als taak van de SLB’er. Inmiddels zien alle docenten hierbij voor zichzelf een rol weggelegd. De overzichten in het begeleidingsformulier blijken een goed aanknopingspunt. Docenten willen van elkaar leren als het gaat om het benoemen van onderwijsbehoeften. Bereidheid om van elkaar te leren. Meedenken: voorstel om het formulier voor alle leerlingen te gebruiken bij de leerlingbespreking om gezamenlijk een beter inzicht te krijgen Inzicht in sterke en zwakke kanten Docenten vinden het moeilijk deze punten te formuleren. Alle docenten kwamen tot de conclusie dat hun kennis van speciale kenmerken van leerlingen tekortschoot. Open communicatie en onderling vertrouwen belangrijk. Onzekerheid bij docenten als het gaat om het helder formuleren van zwakke punten. Bepalen van behoefte aan individuele professionele ondersteuning Docenten willen vooral met elkáár overleggen en specifieke ondersteuning van ambulant begeleider. Inzicht in wat docenten nodig hebben aan specifieke scholing moet groeien. Bereidheid om hierover na te denken en er met elkaar over in gesprek te gaan. Gesprekken over zorgleerlingen gaan meer de diepte in. Reflectiebijeenkomst Docenten zijn inderdaad gaan reflecteren op hun gedrag en zich meer bewust geworden van de invloed die hun gedrag heeft op de leerling. Deze bewustwording heeft nog niet in alle gevallen tot ander gedrag geleid. Wel zijn de gesprekken over de aanpak en het doel van die aanpak geïntensiveerd. Professionalisering is een kwestie van lange adem. Docenten willen vooral van elkaars best practices leren en een vaste persoon hebben bij wie ze in individuele gevallen terecht kunnen. De positieve houding van mijn collega’s heeft me aangenaam verrast. Eén docent stelde voor het formulier te gebruiken bij gesprekken in het kader van LB.

Schaalbaarheid en overdraagbaarheid Hoe is de interventie onderdeel te maken van de organisatie? Hierover is overleg met de taakgroep Passend onderwijs. In hoeverre is er steun voor deze aanpak binnen de organisatie? De aanpak is in nauw overleg met de taakgroep tot stand gekomen. Er is dus steun voor. Overdraagbaarheid Zou deze interventie ook door andere instellingen kunnen worden gebruikt. Welke elementen zijn moeilijk overdraagbaar omdat ze specifiek voor uw instelling zijn? Op dit moment is de site nog beveiligd. Aan de overdraagbaar-heid ervan wordt gewerkt.

Aanbevelingen Zorg ervoor dat een docent de kar wil trekken. Laat docenten zien dat het formulier een verlichting in plaats van een verzwaring van de werkdruk betekent. Laat docenten meedenken over eventuele verbeteringen. Vul het formulier zoveel mogelijk gezamenlijk in. Reflecteer minimaal één keer per half jaar en benoem aandachtspunten en scholingsvragen.

Vragen?

Vragen? Contact: ablokhuis@novacollege.nl