Leren lezen in de evangeliën HDGI Gent 2017-2018 Bianca Lataire

Leren lezen in de evangeliën Programma Leerdoelen Examen Mijn hoop

Leren lezen in de evangeliën Programma Leerdoelen Examen Mijn hoop

Vooraf: Hoofdstuk- en versindeling 13e eeuw: Vulgaat ingedeeld in hoofdstukken 16e eeuw: Textus receptus ingedeeld in verzen Titels van hoofdstukken en perikopen: toegevoegd door de Bijbelvertalers van betreffende uitgave

Vooraf: Vertalingen Grondtekst van de Bijbel Vertalen is keuzes maken: Oude Testament: Hebreeuws, Aramees, Grieks Nieuwe Testament: Grieks Vertalen is keuzes maken: Welke tekstvariant? (geen autograaf, wel uiteenlopende manuscripten met variante lezingen) Welke betekenis in brontaal? Welke weergave in doeltaal? Voor wie en welke situatie vertalen?

Vooraf: Vertalingen Concordant: zoveel mogelijk hetzelfde woord uit de brontekst weergeven met hetzelfde woord in de doeltaal Doeltaalgericht: streven naar een vertaling die zoveel mogelijk aansluit bij de mogelijkheden en normen van de doeltaal Confessionele achtergrond?

Eén Evangelie, vier evangeliën Hoofdstuk 1 Eén Evangelie, vier evangeliën Cfr.: “Lezing uit het Heilig Evangelie volgens … Matteüs, Marcus, Lucas, Johannes”

Vaticanum II, Dei Verbum § 18: “Het is voor iedereen duidelijk, dat onder alle boeken van de Schrift, ook van het Nieuwe Testament, de Evangelies terecht de eerste plaats innemen, omdat zij het voornaamste getuigenis zijn over het leven en de leer van het vleesgeworden Woord, onze Verlosser. De Kerk heeft altijd en overal geleerd en leert nog, dat de vier Evangelies van apostolische oorsprong zijn. Want wat de apostelen op bevel van Christus hebben gepreekt, is door hen zelf en door apostolische mannen onder de ingeving van de Heilige Geest later schriftelijk aan ons doorgegeven als de grondslag van het geloof, namelijk het Evangelie in zijn vier vormen volgens Matteüs, Marcus, Lucas en Johannes.”

1. De term ‘evangelie’: etymologie eu - angelion goed nieuws blij bericht vreugdevolle boodschap

1. De term ‘evangelie’: Hebreeuwse Bijbel Seculiere grondbetekenis: mondeling bericht van overwinning of dood van de vijand Theologische betekenis bij deutero-Jesaja: God brengt de ballingen weer thuis, keert zelf naar Jeruzalem terug en de Messias komt

1. De term ‘evangelie’: hellenistische wereld Overwinningen op het slagveld Gebeurtenissen die verband hielden met de heerschappij van de keizer Bv. Inscriptie van Priëne over keizer Augustus (9 v. Chr.)

1. De term ‘evangelie’: Paulus Het Evangelie is het goede nieuws dat 1) God op beslissende wijze heeft ingegrepen ‘het Evangelie van God’ 2) in/door Jezus Christus (zijn lijden, dood, verrijzenis) ‘het Evangelie van Christus’ 3) omwille van ons heil ‘het Evangelie van uw redding/vrede’ ‘Mijn/ons’ Evangelie, nl. “het evangelie dat ik u verkondigd heb […] dat uw fundament is en uw redding” (1 Kor 15,1-2a)

1. De term ‘evangelie’: Paulus 1 Van Paulus, dienstknecht van Christus Jezus door Gods roeping apostel, bestemd voor de dienst van het evangelie, 2 dat God eertijds door zijn profeten in de heilige schriften heeft aangekondigd. Lett.: het evangelie van God dat eertijds door zijn profeten werd aangekondigd 3 Het is de boodschap over zijn Zoon, die naar het vlees is geboren uit het geslacht van David, 4 die naar de heilige Geest is aangewezen als Zoon van God door Gods machtige daad, door zijn opstanding uit de doden, Jezus Christus onze Heer.” Romeinen 1,1-4

1. De term ‘evangelie’: evangeliën   euangelion euangelizein Matteüs 4 1 Marcus 8 -- Lucas 10 Johannes

1. De term ‘evangelie’: Marcus 1 Begin van de Blijde Boodschap (Evangelie) van (over/door) Jezus Christus, de Zoon van God. 2 Zoals er geschreven staat bij de profeet Jesaja: ‘Zie, ik zend mijn bode voor u uit, die voor u de weg zal banen; 3 een stem van iemand die roept in de woestijn: Bereidt de weg van de Heer, maakt zijn paden recht’, 4 trad Johannes op in de woestijn en doopte… (Mc 1,1-4a) “De tijd is aangebroken, het koninkrijk van God is nabij: kom tot inkeer en hecht geloof aan het goede nieuws” (Mc 1,15)

1. De term ‘evangelie’: Matteüs en Lucas Matteüs: ‘het goede nieuws van het Rijk’ voor de hele wereld Lucas: ‘het goede nieuws van het Rijk Gods brengen’ aan de armen (cfr. profetie van Jesaja)

2. Vier canonieke evangeliën Vanaf rond 150: ‘evangeliën’ als term voor geschriften over Jezus’ leven, lijden, dood en verrijzenis Voorheen: ‘wat de Heer gezegd en gedaan heeft’; ‘herinneringen van de apostelen’ Vroege consensus rond de vier canonieke evangeliën Justinus de Martelaar (± 150) Diatessaron van Tatianus (± 170/180)

2. Vier canonieke evangeliën Behorend tot de canon van de Heilige Schrift Norm voor geloof en leven van de Kerk Criteria: Apostolisch/authentiek Geïnspireerd door de heilige Geest Liturgisch gebruik In overeenstemming met de geloofsregel van de Kerk In overeenstemming met het leven van de Kerk Voedsel voor het geloofsleven Canonieke volgorde (sinds eind 4e – begin 5e eeuw): Matteüs – Marcus – Lucas – Johannes

3. Apocriefe evangeliën Apocrief: Letterlijk ‘geheim, verborgen’ Niet in de liturgie gebruikt Niet in de theologie gebruikt Boeken van afgescheiden groepen Ontsprongen aan religieuze verbeelding: bron voor kennis van volksgeloof en vroeg-christelijke groeperingen Bv. ‘evangelie van Thomas’: verzameling uitspraken van Jezus met groot aantal Synoptische parallellen

4. Eén Evangelie in vier vormen: zwakte of rijkdom? Streven naar harmonisering van de verschillen cfr. Diatessaron van Tatianus (170/180) → verarming en verstarring van de Blijde Boodschap Diversiteit positief waarderen: Getuige van het ‘succes’ van het Evangelie Herinnering aan de onuitputtelijkheid en uiteindelijke onbevattelijkheid van het Evangelie Christelijk geloof is geen godsdienst van het boek maar godsdienst van de ontmoeting met de levende persoon van Jezus Christus

Vaticanum II, Dei Verbum § 18: “De Kerk heeft altijd en overal geleerd en leert nog, dat de vier Evangelies van apostolische oorsprong zijn. Want wat de apostelen op bevel van Christus hebben gepreekt, is door hen zelf en door apostolische mannen onder de ingeving van de Heilige Geest later schriftelijk aan ons doorgegeven als de grondslag van het geloof, namelijk het Evangelie in zijn vier vormen volgens Matteüs, Marcus, Lucas en Johannes.”

Geschriften van mensen, Woord van God Hoofdstuk 2 Geschriften van mensen, Woord van God

Vaticanum II, Dei Verbum § 13 “In de Heilige Schrift toont zich dus het wonderbare "afdalen" van de eeuwige Wijsheid, steeds met behoud van Gods waarheid en heiligheid, "opdat wij de onuitsprekelijke goedheid van God zouden leren kennen, en zouden begrijpen, hoe aangepast Hij zich bij zijn spreken heeft uitgedrukt, in zijn Voorzienigheid en zijn zorg voor onze natuur" (Johannes Chrysostomos). Want Gods woorden, uitgedrukt in menselijke taal, zijn gelijk geworden aan de menselijke manier van spreken, zoals eens het Woord van de eeuwige Vader, door het vlees aan te nemen van de menselijke zwakheid, gelijk is geworden aan de mensen.”

1.A. Geschriften van mensen met een ontstaansgeschiedenis 1e etappe: openbaar optreden van Jezus (27/28-30) Joodse man Jezus van Nazaret uit Galilea deed en zei opmerkelijke dingen was vergezeld van leerlingen die met Hem meetrokken werd terechtgesteld in Jeruzalem is volgens zijn leerlingen verrezen Herinneringen van zijn leerlingen leverden ruw materiaal voor latere overleveringen

1.Geschriften van mensen met een ontstaansgeschiedenis 2e etappe: apostolische verkondiging (30 tot 65/70) = periode van de eerste generatie christenen Eerste verwoording van verrijzenisgeloof in belijdenissen Eerste geloofsgemeenschappen Eerste controversen Door ooggetuigen én nieuwkomers (cfr. Paulus) Afstemming van verkondiging op nieuwe toehoorders: vertaling van Aramees naar Grieks, van rurale naar stedelijke context, van Palestina naar diaspora, voor joden én heidenen Eerste schriftelijke verzamelingen

1.Geschriften van mensen met een ontstaansgeschiedenis 3e etappe: geschreven evangeliën (65/70-100) Aanleidingen: Dood van ooggetuigen Uitblijven van de parousie Oplopende spanningen met officiële jodendom Evangelisten organiseerden traditie-materiaal tot een samenhangend geheel met als doel het goede nieuws van/over Jezus Christus te verkondigen aan een welbepaalde gemeente