NAAR EEN HERVORMING van de AANSPRAKELIJKHEID voor ZAKEN EN ANDERMANS DAAD? Thierry VANSWEEVELT Gewoon hoogleraar Universiteit Antwerpen Advocaat Dewallens & partners Voorzitter ALLIC (www.allic.be)

HUIDIG ART. 1384, lid 1 BW: “Men is aansprakelijk niet alleen voor de schade welke men veroorzaakt door zijn eigen daad maar ook voor die welke veroorzaakt wordt door de daad van personen voor wie men moet instaan, of van zaken die men onder zijn bewaring heeft.”

HET HOF van CASSATIE en art. 1384, lid 1 BW ≠ een algemeen beginsel van aansprakelijkheid voor andermans daad (Cass. 19/6/1997). = inleiding op de overige leden van art. 1384 BW: ouders, aanstellers en onderwijzers.  Veranderende samenleving: toezicht wordt niet enkel meer uitgeoefend door ouders en onderwijzers  Kunstmatig op zoek gaan naar fout toezichthouder om SO te vergoeden.

-Avant-projet de loi: réforme de la responsabilité civile:art.1248: FRANKRIJK en art. 1384, lid 1 CC -Cass.fr. 21/3/1991: een algemeen beginsel van aansprakelijkheid voor andermans daad (Blieck-arrest). -Avant-projet de loi: réforme de la responsabilité civile:art.1248: « Les autres personnes qui par contrat assument, à titre professionnel, une mission de surveillance d’autrui, répondent du fait de la personne physique surveillée à moins qu’elles ne démontrent qu’elles n’ont pas commis de faute.»

DCFR en art. 1384, lid 1 BW VI.3:104: Accountability for damage caused by children or supervised persons: « An institution or other body obliged to supervise a person is accountable for the causation of legally relevant damage suffered by a third party when: (a) The damage is personal injury (…) (b) The person whom the institution or other body is obliged to supervise caused that damage intentionally or negligently(…) and (c) the person whom the institution or other body is obliged to supervise is a person likely to cause damage of that type. However, a person is not accountable for the causation of damage if that person shows that there was no defective supervision of the person causing the damage ».

VOORSTEL HERVORMING ART. 1384, lid 1 BW “Een persoon is aansprakelijk voor de daad van personen die onder zijn toezicht staan, tenzij hij kan bewijzen dat hij geen fout in het toezicht heeft begaan.” Concreet: instellingen voor gehandicapten, sportverenigingen, jeugdverenigingen, babysitters, onthaalgezin, enz,… => Weerlegbaar vermoeden van fout.

AANSPRAKELIJKHEID VAN DE OUDERS: art,1384, lid 2 BW Huidig recht: « De vader en de moeder zijn aansprakelijk voor de schade veroorzaakt door hun minderjarige kinderen. De hierboven geregelde aansprakelijkheid houdt op indien de ouders (…) bewijzen dat zij de daad welke tot die aansprakelijkheid aanleiding geeft, niet hebben kunnen beletten » = weerlegbaar vermoeden van fout. Kritiek = uiteenlopende interpretatie van de begrippen   « goede opvoeding » en  « voldoende toezicht ». Voorstel: invoering foutloze aansprakelijkheid ouders waartegen ouders zich kunnen verzekeren. In dezelfde zin: art.1246 Avant-projet de loi Réforme de la responsabilité civile

AANSPRAKELIJKHEID VAN DE OUDERS: art,1384, lid 2 BW Toekomstig recht:voorstel: « Zijn foutloos aansprakelijk voor de schade veroorzaakt door een daad van een minderjarige: -De ouders van het minderjarig kind wanneer zij het ouderlijk gezag uitoefenen; -de voogd die zich over het minderjarig kind moet ontfermen; -de natuurlijke persoon of rechtspersoon die op basis van een gerechtelijke of administratieve beslissing, belast is om op blijvende wijze de leefwijze van de minderjarige te organiseren en te controleren.»

AANSPRAKELIJKHEID AANSTELLERS - Huidig recht: Evaluatie: wetsbepaling heeft tand des tijds goed doorstaan. SO wordt garantie op schadevergoeding aangeboden, nu aansteller doorgaans voldoende solvabel zal zijn dan wel verzekerd is. « De meesters en zij die anderen aanstellen, voor de schade door hun dienstboden en aangestelden veroorzaakt in de bediening waartoe zij hen gebezigd hebben » Universiteit Antwerpen/Dewallens&partners

AANSPRAKELIJKHEID AANSTELLERS - Voorstel toekomstig recht: «§1 De aansteller is aansprakelijk voor de door de aangestelde in de bediening veroorzaakte schade. §2 Openbare rechtspersonen zijnaansprakelijk voor de schade die hun personeelsleden aan derden berokkenen bij de uitoefening van hun dienst, op de wijze waarop aanstellers aansprakelijk zijn voor de schade aangericht door hun aangestelden, en dit ook wanneer de toestand van deze personeelsleden statutair is geregeld of zij gehandeld hebben in de uitoefening van de openbare macht. §3 Werknemers en personeelsleden in dienst van openbare rechtspersonen, wier toestand statutair geregeld is, die bij de uitoefening van hun dienst schade beokkenen aan de werkgever of de openbare rechtspersoon of aan derden, zijn enkel aansprakelijk voor hun bedrog en hun zware fout. Voor de lichte fout zijn zij enkel aansprakelijk als die bij hen eerder gewoonlijk dan toevallig voorkomt.» Universiteit Antwerpen/Dewallens&partners

AANSPRAKELIJKHEID ONDERWIJZERS Huidig recht: « De onderwijzers en de ambachtslieden, voor de schade door hun leerlingen en leerjongens veroorzaakt gedurende de tijd dat deze onder hun toezicht staan. De hierboven geregelde aansprakelijkheid houdt op, indien de onderwijzers en ambachtslieden bewijzen dat zij de daad welke tot die aansprakelijkheid aanleiding geeft, niet hebben kunnen beletten. »

AANSPRAKELIJKHEID ONDERWIJZERS Voorstel toekomstig recht: Schrappen van wetsbepaling art,1384, lid 4 BW Motivering: a) weinig nut nu onderwijzers doorgaans werknemers of ambtenaren zijn. => scholen zijn dan aansprakelijk als aansteller. b) scholen zouden onder algemene aansprakelijkheid van toezichthouders vallen.

AANSPRAKELIJKHEID VOOR ZAKEN Huidig art. 1384, lid 1 BW: «  Men is aansprakelijk niet alleen voor de schade welke men veroorzaakt door zijn eigen daad maar ook voor die welke veroorzaakt wordt door de daad van personen voor wie men moet instaan, of van zaken die men onder zijn bewaring heeft.” Evaluatie: geen nood om wetsbepaling te wijzigen. Voorstel toekomstig recht:Eevaluenansprakelijk niet alleen voor de schade welke men veroorzaakt door zijn eigen daad maar ook voor die Eelke veroorzaakt wordt door de daad van personen voor wie men moet instaan, of van zaken die men onder zijn bewaring heeft Men is aansprakelijk niet alleen voor de schade welke men veroorzaakt door zijn eigen daad maar ook voor die welke veroorzaakt wordt door de daad van personen voor wie men moet instaan, of van zaken die men onder zijn bewaring heeft De bewaarder van een gebrekkige zaak is aansprakelijk voor de door die zaak veroorzaakte schade.

AANSPRAKELIJKHEID VOOR DIEREN Huidig art.1385 BW: « De eigenaar van een dier, of, terwijl hij het in gebruik heeft, degene die zich ervan bedient, is aansprakelijk voor de schade die door het dier is veroorzaakt, hetzij het onder zijn bewaring stond, dan wel verdwaald of ontsnapt was.” Evaluatie: positief. Dieren zijn een risicofactor; best behoud foutloze aansprakelijkheid. Eventueel negatief punt: betwistingen over bewaring: eigenaar of bewaarder? Voorstel toekomstig recht: ofwel overname tekst art.1385 BW ofwel:luen aansprakelijk niet alleen voor de schade welke men veroorzaakt door zijn eigen daad maar ook voor die Eelke veroorzaakt wordt door de daad van personen voor wie men moet instaan, of van zaken die men onder zijn bewaring heeft Men is aansprakelijk niet alleen voor de schade welke men veroorzaakt door zijn eigen daad maar ook voor die welke veroorzaakt wordt door de daad van personen voor wie men moet instaan, of van zaken die men onder zijn bewaring heeft De eigenaar van een dier, of, bij gebrek aan eigenaar, de bewaarder, is aansprakelijk voor de door het dier veroorzaakte schade, ongeacht of het dier verdwaald of ontsnapt was.

AANSPRAKELIJKHEID VOOR GEBOUWEN Huidig art.1386 BW: « De eigenaar van een gebouw is aansprakelijk voor de schade door de instorting ervan veroorzaakt, wanneer deze te wijten is aan verzuim van onderhoud of aan een gebrek in de bouw.” Evaluatie: overbodig, nu art.1384, lid1 BW ook van toepassing is op gebouwen. Voorstel toekomstig recht: luenaansprakelijnietalleen voor de schade welke men veroorzaakt door zijn eigen daad maar ook voor die Eelke veroorzaakt wordt door de daad van personen voor wie men moet instaan, of van zaken die men onder zijn bewaring heeft Men is aansprakelijk niet alleen voor de schade welke men veroorzaakt door zijn eigen daad maar ook voor die welke veroorzaakt wordt door de daad van personen voor wie men moet instaan, of van zaken die men onder zijn bewaring heeft Schrapping.

AANSPRAKELIJKHEID VOOR PRODUCTEN Huidige Wet Productenaansprakelijkheid van 25 februari 1991 is het gevolg van de Europese Richtlijn Productenaansprakelijkheid. Voorstel toekomstig recht: luenaansprakelijnietallee voor de schade welke men veroorzaakt door zijn eigen daad maar ook voor die Eelke veroorzaakt wordt door de daad van personen voor wie men moet instaan, of van zaken die men onder zijn bewaring heeft Men is aansprakelijk niet alleen voor de schade welke men veroorzaakt door zijn eigen daad maar ook voor die welke veroorzaakt wordt door de daad van personen voor wie men moet instaan, of van zaken die men onder zijn bewaring heeft Overneming van Wet Productenaansprakelijkheid in BW

TAKE HOME MESSAGE - Meer dan 200 jaar na Code Napoleon: geen algemene, maar specifieke behoefte aan modernisering. - Behoud van het goede, wijziging of aanvulling waar nodig. - Fout blijft centraal in het aansprakelijkheidsrecht. -Rekening houden met behoeften van slachtoffers en met mogelijkheden tot verzekering van schadeverwekkers. -Rekening houden met projecten in andere landen en harmoniseringsprojecten. -Suggesties altijd welkom: thierry.vansweevelt@uantwerpen.be