Algemene didactiek Doelstellingen

© artesis 2008 | 2 Didactisch model Decorte: Doelstellingen Definitie Formuleren van doelstellingen ‘Soorten’ doelstellingen Classificeren van doelstellingen

Didactisch model Decorte: Doelstellingen Algemene doelstelling van het onderwijs = « Leerlingen ontwikkelen tot een cultuurwezen. »  Te realiseren doelstellingen houden verband met maatschappij waarin onderwijs plaatsvindt  Te realiseren doelstellingen houden verband met persoonlijkheidsbeeld dat men nastreeft in het onderwijs. © artesis 2008 | 3

Doelstellingen die je formuleert zijn gericht op stimulering van … 1. Intellectuele ontwikkeling (cf. kennisdoelen) « Leerlingen leggen in eigen woorden uit wat een sonatevorm is. » 2. Lichamelijke ontwikkeling (cf. vaardigheidsdoelen) « Leerlingen klappen een eenvoudig ritme in driekwartsmaat. » 3. Sociaal-emotionele ontwikkeling (cf. attitude-doelen) « Leerlingen verwoorden hun emoties bij de filmmuziek uit ‘Hable con ella’. » © artesis 2008 | 4

Formuleren van doelstellingen Het is noodzakelijk de inhoud van doelstellingen zo duidelijk mogelijk te communiceren.  Verantwoording  Invloed op didactisch handelen Met andere woorden: Duidelijk geformuleerde doelstellingen leiden tot een optimalisering van het didactisch handelen. © artesis 2008 | 5

Formuleren van doelstellingen Criterium 1: Een duidelijk gestelde doelstelling brengt de intentie van de opsteller (leerkracht) juist over naar de lezer (directie, ouders, collega, leerling). © artesis 2008 | 6

Formuleren van doelstellingen: opdracht Welke van de volgende formuleringen beantwoordt het best aan het 1 ste criterium? 1.Relaties kunnen zien. 2.Relaties zien tussen noten en rusten. 3.Relaties zien tussen een reeks notenwaarden, gerangschikt van lang naar kort en de rusten van verschillende duur. 4.In een associatieoefening de relaties kunnen zien tussen notenwaarden, gerangschikt van lang naar kort en rusten variërend in duur, maar niet gerangschikt. 5.Relaties kunnen zien tussen enerzijds 4 notenwaarden en anderzijds 4 rusten. 6.In een associatieoefening verband kunnen tekenen a.d.h.v. verbindingslijnen tussen enerzijds een reeks notenwaarden, variërend van lang naar kort en anderzijds rusten, variërend van lang naar kort. © artesis 2008 | 7

Formuleren van doelstellingen Criterium 2 Een doelstelling formuleren we in termen van leerlingengedrag waarbij we een werkwoord gebruiken dat een onmiddellijk waarneembaar gedrag aanduidt. - De leerkracht zal de decodeermethode aanleren. + De leerlingen kunnen een muziekstuk decoderen. © artesis 2008 | 8

Doelstellingen formuleren Criterium 3 De inhoud van de doelstelling dient zo nauwkeurig en ondubbelzinnig mogelijk geformuleerd te worden. - De leerlingen kunnen een aantal instrumenten opsommen. + De leerlingen kunnen de instrumenten die meespelen in het symfonisch orkest opsommen. © artesis 2008 | 9

Doelstellingen formuleren Bijkomende criteria (!!niet geldig voor alle doelstellingen) Indien mogelijk geven we in de formulering van een doelstelling een omschrijving van de voorwaarden waaronder de leerlingen het gedrag kunnen stellen.  Het middel waarmee (bv slaginstrumenten)  De manier waarop (bv individueel)  De omstandigheden waaronder (bv nadat de leerkracht het lied heeft voorgezongen) © artesis 2008 | 10

Doelstellingen formuleren Bijkomende criteria (!!niet geldig voor alle doelstellingen) Indien mogelijk en nodig geven we een omschrijving van de minimumprestatie die nog als succesvol kan worden aanvaard.  Tijd (bv gedurende minstens tien minuten)  Inhoud (bv in minstens 5 woorden)  Aantal leerlingen (bv minstens de helft van de groep) © artesis 2008 | 11

Doelstellingen formuleren samenvatting Een concrete doelstelling is een zeer nauwkeurig en ondubbelzinnige omschrijving van het gedrag dat de leerling moet uitvoeren a.d.h.v. een bepaalde inhoud:  Uiterlijk waarneembaar door de leerkracht.  Zo concreet mogelijk geformuleerd.  Uitgevoerd door de leerling.  Eenduidig interpreteerbaar. Met zo mogelijk de omstandigheden en minimumprestaties vermeld. © artesis 2008 | 12

Doelstellingen: opdracht Formuleer de doelstellingen voor een les over slaginstrumenten in het eerste jaar A-stroom. Formuleer de doelstellingen voor een eerste les over de maatsoort 2/4 waarin de leerlingen vooral actief musiceren. © artesis 2008 | 13

‘Soorten’ doelstellingen 1. Impliciete >< expliciete doelstellingen Expliciete DS worden nadrukkelijk en openlijk geformuleerd. Impliciete DS zijn doelstellingen die niet worden uitgesproken noch worden neergeschreven. !! Uit onderzoek blijkt dat impliciete doelstellingen vaker in grotere mate richting geven aan het onderwijs dan expliciete doelstellingen (cf. verborgen curriculum). © artesis 2008 | 14

‘Soorten’ doelstellingen 2. Materiële en formele doelstellingen Materiële DS = doelen die aan zeer specifieke leerinhouden zijn gebonden. (  betrekking op kennen en kunnen) « Leerlingen moeten in eigen woorden een omschrijving geven van de suite. » Formele DS zijn niet of minder gebonden aan welbepaalde leerinhouden. (  ontwikkeling van persoonlijkheidsaspecten zoals perceptie, denken, creativiteit, werkhoudingen, attitudes) « Leerlingen kunnen naslagwerken raadplegen. » © artesis 2008 | 15

‘Soorten’ doelstellingen 3. Onmiddellijke >< uiteindelijke doelstellingen Uiteindelijke DS = gedragsveranderingen die men aan het einde van het onderwijsleerproces wil realiseren. « De leerling is sociaal. » Om de uiteindelijke doelstellingen te bereiken heb je tussendoelen nodig (= onmiddellijke DS). M.a.w. men hoopt dat het verwerven van deze onmiddellijke doelstellingen bijdraagt tot het verwezenlijken van het uiteindelijke doel. « De leerlingen zijn bereid notities bij te houden voor een zieke medeleerling. » © artesis 2008 | 16

‘Soorten’ doelstellingen 4. Open >< gesloten doelstellingen Gesloten DS geven op ondubbelzinnige en waarneembare wijze aan welk eindgedrag de leerlingen aan het einde van het leerproces moeten vertonen. « De leerlingen kunnen de instrumenten van het symfonisch orkest opnoemen. » Als het eindresultaat niet precies is vastgelegd en van leerling tot leerling mag verschillen, spreekt men van een open DS. « De leerlingen kunnen een artikel schrijven over een bijgewoond concert. » © artesis 2008 | 17

Kritiek op gesloten doelstellingen Vaak verwijt men het onderwijs van een te grote nadruk te leggen op gesloten DS. Het accent bij de gesloten DS ligt op het eindproduct waardoor er te weinig aandacht wordt besteed aan het proces. MAAR: Alle DS operationaliseren is onmogelijk. « Leerlingen hebben zin voor schoonheid. » Eenvoudige DS lenen zich gemakkelijker tot operationalisering dan complexere. « Leerlingen beoordelen een kunstwerk. » © artesis 2008 | 18

Kritiek op gesloten doelstellingen Men verwacht dat alle leerlingen dezelde DS nastreven en bereiken. Leerkracht is vaak productgericht i.p.v. procesgericht. Hierdoor gaan waarden als creativiteit, eigen beleving, … verloren. Bij gesloten DS ligt het onderwijsleerproces op voorhand vast. Gesloten DS moeten dus aangevuld worden met open DS. © artesis 2008 | 19

Open doelstellingen « De leerlingen beluisteren een fuga van Bach. » « De leerlingen improviseren een ritmische trefoefening. » « De leerlingen interpreteren het volkslied ‘Vier weverkes’. » Waarde open DS: Individueel ontwikkelingsproces van elke leerling aan bod laten komen zonder dat men aan bepaalde normen moet voldoen. Open DS staan centraal bij belevings- en expressieactiviteiten. © artesis 2008 | 20

‘Soorten’ doelstellingen 5. Algemene >< concrete doelstellingen Algemene DS = vrij theoretische, abstracte uitspraken of omschrijvingen van de eigenschappen of gedragsvormen die onderwijs bij leerlingen nastreeft. « Leerlingen leren partituren ontcijferen. » Concrete DS = zeer specifieke DS die mee bijdragen tot het verwezenlijken van de algemene DS « Leerlingen zingen het lied ‘Maandagmorgenblues’. » © artesis 2008 | 21

‘Soorten’ doelstellingen: opdracht Geef van elk soort doelstelling een voorbeeld. Houd bij de formulering van je doelstellingen rekening met de hierboven genoemde criteria. © artesis 2008 | 22

Classificeren van doelstellingen Op basis van leerinhoud Voorbeelden MO: luisteren, zingen, improviseren, uitvoeren, … Voorbeelden taal: woordenschat, grammatica, … Op basis van gedragingen  Cognitieve aspecten: alle aspecten van de persoonlijkheid die te maken hebben met kennen, waarnemen, geheugen, voorstellen, denken (intellectuele vaardigheden)  Dynamisch-affectieve aspecten: gevoelens, belevingen, motivatie, interesses, attitudes, waarden.  Psychomotorische en sensorische aspecten: manuele en motorische vaardigheden, zintuiglijke vaardigheden (spiertonus, correcte uitspraak, aangepaste bewegingen, …. © artesis 2008 | 23

Classificeren van doelstellingen In onderwijs wenst men aan persoonlijkheidsvorming te doen.  3 voorgenoemde domeinen moeten op een evenwichtige manier aan bod komen in alle lessen. Enkel dan kan er sprake zijn van een harmonieuse persoonlijkheidsontwikkeling. « Leerlingen zingen het lied ‘Snoepverslaving’ uit het hoofd. » Tekst memoriseren = cognitief Gevoelens uitdrukken = affectief Gepaste mimiek en gebaren gebruiken, correcte klanken zingen = psychomotorisch. © artesis 2008 | 24

Classificeren: opdracht Hoe kan de muziekleerkracht in de les muziek - De dynamisch-affectieve ontwikkeling bevorderen? - De cognitive ontwikkeling bevorderen? - De psychomotorische ontwikkeling bevorderen. Geef enkele voorbeelden © artesis 2008 | 25