“Jong geleerd…” SWPBS in de onderbouw PO en VVE. Margreet van Oudheusden: Ma.van.oudheusden@windesheim.nl

Wat neem je mee uit deze workshop? Belang van ingrijpen op jonge leeftijd Informatie over het PBS-model bij jonge kinderen Universele niveau Tier 2 Tier 3 Ideeën voor activiteiten en interventies

Doel op systematische wijze een effectief en samenhangend ondersteuningssysteem voor alle leerlingen creëren.

Over welke kinderen hebben we het? Neem een peuter / kleuter in gedachten waar je je zorgen over maakt. Maak een portret van deze leerling Ga met je buur in gesprek over dit portret Met elkaar schetsen we enkele kenmerken van kinderen die risico lopen op leer-en gedragsproblemen

Waarom? “Gedragsproblemen in school hebben negatieve consequenties. Kinderen met gedragsproblemen zijn niet in staat om optimaal in de onderwijsomgeving te functioneren en optimaal te presteren. Door hun gedrag missen deze kinderen een deel van de instructie, verstoren ze instructies van de leerkracht en leermogelijkheden voor zichzelf (en andere kinderen in de klas). Daaropvolgende conflicten met de leerkracht en afwijzing door klasgenoten, en teleurstellende resultaten, kunnen leiden tot een negatief zelfbeeld en gedragsproblemen versterken.” (van Tuijl, 2009)

Perspectief van de leerkracht Leerkrachten willen graag betekenisvol zijn voor hun leerlingen (Goei en Kleijnen, 2009) en gedragsproblemen dwarsbomen dit streven Veel leerkrachten leggen de oorzaak voor de problemen buiten zichzelf (bv stoornissen, opvoeding ouders) (Van der Wolf en Beukering, 2009)  externe attributie Na verloop van tijd kan er een soort ‘sociale allergie’ ontstaan voor probleemgedrag (Van der Wolf en Beukering, 2009) Vaak willen leerkrachten wachten om te kijken of het vanzelf beter wordt.

Perspectief van de leerling Jonge kinderen met gedragsproblemen hebben 50% kans dat de problemen zich op latere leeftijd voortzetten (Hester et al, 2004) Webster-Stratton (2004) stelt dat probleemgedrag ‘’kristalliseert’’ rond 8 jaar. Daarvoor zijn kinderen gevoeliger voor interventies dan daarna. Kwetsbare jonge kinderen krijgen significant minder positieve feedback, minder instructie en meer negatieve feedback dan andere leerlingen (Montague & Rinaldi, 2008)

Model voor vroegtijdige interventie

Effectieve professionals Denk, deel en wissel uit: Wat zijn kenmerken van effectieve pedagogische medewerkers en leerkrachten? Waarom zijn deze kenmerken belangrijk voor jonge kinderen?

Universele niveau Belang van positieve relaties voor jonge kinderen Een positieve, voorspelbare uitdagende, rijke leeromgeving van hoge kwaliteit

Positieve relaties https://www.coursera.org/course/earlychildhood Het hebben van positieve relaties (tussen leerkracht en leerling en leerlingen onderling) is een belangrijke beschermende factor bij het ontstaan van probleemgedrag. De leerkracht kan het verschil maken. (Pianta & Stuhlmann, 2004; Buijse et al, 2006)

Positieve, voorspelbare omgeving Duidelijke gedragsverwachtingen aanleren en visualiseren Routines ontwikkelen, helder dagschema Uitdagende activiteiten, aansluitend bij de leeftijd zowel ongestructureerd als gestructureerd Positieve feedback Eenduidige voorspelbare consequenties Overgangen voorbereiden Aanwijzingen zijn eenduidig en positief gesteld (Powell et al, 2006)

Brainstorm met een klein groepje over mogelijke manieren om gewenst gedrag aan te leren Zet de drie leukste voorbeelden op drie postits Als je je email achterlaat, stuur ik de gebundelde voorbeelden toe

Gedragsverwachtingen Kort en duidelijk Eenduidig en enkelvoudig Duidelijk gevisualiseerd Geven aanwijzingen voor het gewenste gedrag

Stemvolumemeter

Herkennen van gevoelens http://www.youtube.com/watch?v=KfY8M51wz0o

Stroomdiagram om te komen tot tier 2 interventies Tier 1 is betrouw baar en volledig geimple-menteerd Identificeer leerlingen die extra onder-steuning nodig hebben Ouders /leraren Specifieke data worden verza-meld en geanaly-seerd Problemen worden gedefi-nieerd Interven- ties worden ontworpenuitgevoerd en geëva-lueerd Scree-ning Data in de school (LVS)

Interventie Een interventie = Een specifieke set van maatregelen, Vanuit de waarden en Bijbehorende gedragsverwachtingen Afgestemd op elkaar en op de omgeving (Van Meersbergen en Blonk, 2010).

Tier 2: interventies tbv leerlingen at risk Signaleren van leerlingen die een risico lopen op het ontstaan van leer-en of gedragsproblemen. Wat is er aan de hand? Wat zit er achter het gedrag? Ontwerpen van interventies en deze zo mogelijk inbedden in de dagelijkse praktijk (embedded teaching) Uitvoeren van deze interventies Evalueren

Tier 2 interventies Brainstorm met een klein groepje over mogelijke interventies voor tier 2 Zet de drie leukste voorbeelden op drie postits Als je je email achterlaat, stuur ik de gebundelde voorbeelden toe

Voorbeelden tier 2-interventies Check in check out Stop denk doe Stop! Wat moet ik doen? Wat is het probleem? Denk! Hoe kan ik dat doen? Ik bedenk een oplossingsstrategie. Doe! Ik ga het uitvoeren. Ik ga mijn oplossingsstrategie uitvoeren. Terugkijken! Hoe heb ik het gedaan? Ik evalueer mijn oplossing en de uitvoering van mijn oplossing. First steps Incredible years-project Scaffolding Embedded teaching Ondersteuning executieve functies

Incredible years (Webster-Stratton, 2006)

Gevoelsthermometer MAD!! Upset Okay Happy

Spelbegeleiding: samen leren spelen

Tier 3 interventies Individuele interventies Op basis van een Functionele GedragsAnalyse een interventie samenstellen Uitwerken in een (handelings)plan Betrekken van een team rondom een kind (ouders, ketenpartners, belangrijke anderen)

Voer interventies uit en evalueer, pas aan Stappen in tier 3 FGA Data verzamelen (5 W’s) en hypotheses opstellen Besluit nemen Ontwerp interventies Ontwerpen van de interventie Door welk gedrag kan probleemgedrag worden vervangen? Voer interventies uit en evalueer, pas aan Aanpassen van de triggers (situatie, leerkrachtgedrag) Vaardigheden trainen, ondersteuningsnetwerk activeren

Tier 3 interventies Brainstorm met een klein groepje over mogelijke interventies voor tier 3 Zet de drie interessantste voorbeelden op drie postits Als je je email achterlaat, stuur ik de gebundelde voorbeelden toe

Defusing dispruptive behavior (van Overveld, 2014) Omgaan met ordeverstoringen in 6 stappen Beoordeel de situatie Ga door met de les. Keep the instruction flowing! (Colvin, 2010) Richt je op de leerling en herhaal je opdracht. Verbreek het contact, richt je op de andere kinderen en observeer. Laat de verantwoordelijkheid bij de leerling; gehoorzamen of de consequentie. Als het kind gehoorzaamt: positieve feedback. Anders: consequentie Debrief op een later tijdstip.

Wrap around Gericht op het versterken van netwerken en ondersteuningsbronnen rond het kind / gezin Samenhangende aanpak die alle levensdomeinen betreft Betrokkenheid van mensen binnen en buiten de school Onvoorwaardelijk: het kind kan niet falen, het plan kan niet werken. Ondersteuning wordt om het gezin heen geboden, passend bij hun behoeften

Zijn er nog vragen