Statistiek met Excel werkgroep Zwolle Jan Mostert, RSG Wolfsbos Hoogeveen j.mostert@wolfsbos.nl Bert Kraai, Vrijeschool Zutphen VO bkraai@vszutphen.nl

Statistiek met Excel Werkgroep Zwolle heeft aandacht gericht op: Het aanleren en toetsen van statistische vaardigheden bij grote datasets met behulp van ICT

Havo Wiskunde A Statistiek met grote datasets Materiaal te vinden op de ‘site’ van de Google leergang: www.leergangwiskunde.nl/lesmateriaal.html 4. Statistiek met excel - Datasets leerlingenbestand - Datasets leerlingenbestand – uitwerkingen Overige bestanden ter info: CBS-lessenserie.

Syllabus Havo WA Versie juni 2014 tabel met domeinen die in het CE geëxamineerd kunnen worden: in CE moet in SE mag in SE E Statistiek E1: Presentaties van data interpreteren en beoordelen x E2: Data verwerken E3: Data en verdelingen E4: Statistische uitspraken doen E5: Statistiek met ICT

najaar van 2013,digitale veldraadpleging: het verlangen naar meer voorbeeldmateriaal op het niveau van het examen en meer toelichting op de wijze waarop statistiek in het centraal examen zal worden getoetst. E1 t/m E4 Subdomein E5 in het SE en zal daartoe door SLO nader worden toegelicht in de handreiking. http://www.slo.nl/downloads/2011/handreiking__schoolexamen-wiskunde-A-havovwo.pdf/ http://www.betanova.nl/examenprogramma/handreiking/

Veldraadpleging: In de door cTWO herziene examenprogramma’s wordt nu statistiek (domein E1 t/m E4) in het centraal examen getoetst; telproblemen (subdomein B3) en verandering (domein D) krijgen nu een plaats in het schoolexamen. OOK in E5.

Syllabus examenblad.nl De syllabus is niet van belang voor het schoolexamen. Daarvoor zijn door de SLO handreikingen geproduceerd die niet in deze uitgave zijn opgenomen. Voor het examenjaar 2018 wordt een nieuwe syllabus vastgesteld De omvang van het vak wiskunde A is voor de havo 320 SLU. Hiervan beslaat het in deze syllabus gespecificeerde CE-deel ongeveer 60%.

Syllabus Havo WA juni 2014: Subdomein E5: Statistiek met ICT 17. De kandidaat beheerst statistisch ICT-gebruik in relatie met de subdomeinen E1, E2, E3 en E4 om grote datasets te interpreteren en te analyseren, ten minste in het kader van de empirische cyclus: Data verzamelen-data verwerken-conclusies trekken-data verzamelen ( budget ICT)

Syllabus: Van de subdomeinen E1 tot en met E4 zijn geen pilotexamenopgaven en voorbeeldexamenopgaven beschikbaar, omdat deze subdomeinen niet tot het CE-deel van het pilotprogramma behoorden

Bijlage bij Syllabus: Naar verwachting verschijnt in de zomer van 2015 een set voorbeeldexamenopgaven bij dit domein. Is er nu dus. Die zal gepubliceerd worden op www.cve.nl. *Uiterlijk voor de zomer van 2016 zal een voorbeeldexamen verschijnen.

Wiskundige denkactiviteiten: Modelleren en algebraïseren Ordenen en structureren Analytisch denken en probleemoplossen. Formules manipuleren Abstraheren Logisch redeneren (en bewijzen) ER MOET WEL EERST EEN PROBLEEM ZIJN!

Gemiddelde = 3,5

Wat is de beste strategie?

Rode wijn mythe

Grote voeten kunnen beter rekenen

Rol wiskundige denkactiviteiten cTWO-rapport Denken en doen: ‘Kritisch denken’ ‘Probleem oplossend vermogen’ worden geoefend door Wiskundige Denk Activiteiten. 2e helft 2014 SLO publicatie

SLO 29 oktober 2014 Onderwijzen en toetsen van wiskundige denkactiviteiten Implementatie examenprogramma's havo-vwo 2015 Auteur: A. van Streun Uitgave: Enschede, SLO, 2014

SLO Brochure juni 2014 Toegepaste analyse en bin. verd. vervalt In plaats daarvan STATISTIEK in een nieuwe opzet gepaseerd op de empirische cyclus: dataverzamelen  data verwerken  conclusies trekken en werken met grote datasets.

Verschuivingen tussen CE en SE: Telproblemen en helling : CESE (moet) Statistiek (alle subdomeinen): nieuw in CE, mag in SE Tevens in CE meer aandacht voor: 2.1.2 Nauwkeurigheid en afronden

Syllabus Bijlage 3 Begrippenlijst In centraal examen wiskunde bekend verondersteld. Zij kunnen zonder nadere toelichting in examenvragen worden gebruikt. Trefwoorden die alleen gelden voor havo WA de drie vuistregels van de normale verdeling, mediaan, standaardafwijking, boxplot, dotplot, staafdiagram, cirkeldiagram Meer dan 50 termen! Dit overzicht is niet uitputtend.

Incrementeel aanleren (empirische cyclus) 1 Incrementeel aanleren (empirische cyclus) 1. onderzoeksvraag onderzoek 2. statistische vaardighedenanalyse benoemen kengetallen en weergeven resultaten 3. Praktisch uitvoeren onderzoek gebruik software 4. evaluatie

Schoolexamen en CE: De kandidaat beheerst statistisch ICT-gebruik in relatie met de subdomeinen E1, E2, E3 en E4 om grote datasets te interpreteren en te analyseren, ten minste in het kader van de empirische cyclus. E5 gebruiken om E1 t/m E4 betekenisvol te laten zijn: voorkomen van geïsoleerde kennis.

Het Excelbestand 4. Statistiek met excel Data tbv de opdrachten voor leerlingen Voorgestructureerde uitwerkingen in bestand. Vragen die aanleiding geven tot nadenken ipv nadoen. Bijvoorbeeld een cirkeldiagram van leerlingenaantallen in klas 6 in opeenvolgende jaren..., wat heb je daaraan? En als het nu geplante bomen waren?

Wat zegt een staafdiagram? Wat zegt een cirkeldiagram?

VOORBEELD OPDRACHT Bereken mbv Excel de gemiddelde cijfers per leerjaar voor het vak wiskunde, uitgesplitst naar de verschillende schooltypen. Zet deze gegevens uit in grafieken. Welke conclusie kun je hieruit trekken? Welke vraag komt er naar boven bij het zien van deze gemiddelden? Is er verschil tussen jongens en meisjes?

Maken boxplot Boxplot niet direct beschikbaar in Excel! Mooiere boxplot dan in ons materiaal: https://www.youtube.com/watch?v=DNpvSg2X0xQ https://www.youtube.com/watch?v=wvR3q41Pneo Nog een “boxplot”: o o o o o http://tkrtp.owinsp.nl/opbrengstenkaart/isd/ios_pck.show_opbkrt?p_brin=19IW&p_vestnr=0&p_jaar=2014

Standaardafwijking Sneller direct onder functies. Toepassing (de 3) vuistregel(s) 68%, 95%, 100% (3SD) Variant op boxplot Standaardafwijking met frequentietabel niet direct in Excel beschikbaar.

Bijlage Syllabus 2017 versie juni 2014 Welke van deze vier cumulatieve frequentiepolygonen past het best bij de wachttijden tot 12 weken bij neurochirurgie uit figuur 1? Licht je antwoord toe.

Wat is er inmiddels nog meer Zie de Google site www.leergangwiskunde.nl/lesmateriaal.html waaronder een SE havo WA Hoe verder? 1. Leerlijn uitzetten: wat wanneer hoe 2. Lesmateriaal selecteren of zelf samenstellen 3. Software selecteren 4. Datasets selecteren of zelf samenstellen (eventueel vanuit simulaties) 5. Leren met vallen en opstaan, ervaringen delen.