Onderzoek verdeelmodel inkomensdeel Participatiewet 2015 Technische toets Maarten Allers COELO

Technische toets Via dialoog met onderzoekers Verwerkt in eindrapporten Deze presentatie: focus op hoe goed verklaart het model de bijstandslasten? wordt gecorrigeerd voor het effect van eigen beleid & uitvoering? Dus niet op prikkelwerking, uitlegbaarheid, ………..

Decentralisatie bijstand Jaren 80: bijstandslasten als onbeïnvloedbaar gezien Bijstandsontvangers moesten vooral hun geld op tijd krijgen Jaren 90: kanteling denken 2004: decentralisatie bijstand Beleidsvrijheid gemeenten Financiering met prikkelwerking Groot succes gemeenten: bijstandsafhankelijkheid omlaag Gemeentelijk beleid doet ertoe

Financiering bijstand luistert erg nauw Wie aan de voorwaarden voldoet moet je een uitkering geven Rijk bepaalt voorwaarden en bedragen Daarom is kostendekkende uitkering nodig Rechtvaardig & betrouwbaar Gemeenten kunnen financiële klappen maar beperkt opvangen Groot verschil met bijv. Algemene uitkering gemeentefonds Bewust gekozen voor globaal verdeelsysteem

Verdeelmodel op basis van verklaringsmodel Wat verklaart hoogte bijstandsuitgaven? 1. Exogene factoren samenstelling bevolking aanwezigheid banen enz 2. Eigen beleid & uitvoering – moet niet in verdeelmodel

Niet overal zijn gegevens over - niet alles is meetbaar Sociaal-economische geschiedenis Beschikbaarheid banen over de grens Eigen beleid & uitvoering Enz.

Wat als je een verklarende factor weglaat? Bijvoorbeeld: eigen beleid & uitvoering Factoren die daarmee samenhangen krijgen een groter gewicht Gemeenten met effectief beleid krijgen een te lage uitkering en omgekeerd Dus: alles meenemen in verklaringsmodel, eigen beleid weglaten uit verdeelmodel

Ape-model Verbetering bestaand verdeelmodel Tientallen varianten bekeken met extra of juist minder verdeelmaatstaven Geprobeerd factoren op te nemen die eigen beleid & uitvoering weergeven Blijkt niet te lukken Model houdt geen rekening met verschillen in beleid en uitvoering Ook niet met andere niet-meetbare lokale verschillen

Trendmodel (SEO) Corrigeert voor onmeetbare factoren Maar dan moeten die wel onveranderlijk zijn bijvoorbeeld ligging, cultuur of langjarig beleid Dit kan door alleen naar veranderingen te kijken factor X verandert – wat gebeurt er met de bijstandslasten? dingen die niet veranderen blijven dan buiten beschouwing Verdeelmodel gecorrigeerd voor constant gemeentelijk beleid bijvoorbeeld als gevolg van lokale normen & waarden Het blijkt in de praktijk lastig om veranderingen in bijstandslasten goed te verklaren

Multiniveaumodel (SCP) Gaat uit van huishoudens, niet van gemeenten Gemeenten zitten niet in de bijstand Gaat per huishoudenstype na wat de kans op bijstand is Koppel daar een bedrag aan Door cijfers op gemeenteniveau te gebruiken gooi je alle huishoudens daar op één hoop je verliest waardevolle informatie Houdt rekening met effect van wijk & regio Effect gemeente wel in verklarings- maar niet in verdeelmodel Verdeelmodel gecorrigeerd voor eigen beleid & uitvoering

Verschillenanalyse (Cebeon) Combinatie van statistische en kwalitatieve gegevens Eigen beleid meegenomen, maar hoe is niet geheel duidelijk Uitkomsten niet reproduceerbaar rapportage summier over gevolgde methode methode deels gebaseerd op inschattingen en steekproef Als er de volgende keer iets anders uitkomt, is dan de werkelijkheid veranderd, of wordt die anders ingeschat? Erg arbeidsintensief: niet makkelijk om na enkele jaren na te gaan of aanpassing nodig is

Wat bepaalt kwaliteit model? Geeft goede verklaring voor niet te beïnvloeden bijstandslasten Rechtvaardig & betrouwbaar Eigen beleid & uitvoering mag verdeling niet sturen Alle relevante factoren moeten worden meegenomen Vinger aan de pols moet mogelijk zijn Regelmatig herschatten ter controle

Wat bepaalt kwaliteit model? Kleinste herverdeeleffecten = beste systeem? Nee Huidige uitgaven deels gestuurd door inkomsten – dus door bestaand verdeelsysteem Andere opzet verdeelsysteem leidt daarom tijdelijk tot nieuwe herverdeeleffecten Herverdeeleffecten onbelangrijk? Herverdeeleffecten moeten wel binnen de perken blijven

Goed model → tekort = eigen schuld?

Goed model → tekort = eigen schuld? Nee Model is nooit de werkelijkheid Voorbeeld: als morgen een grote werkgever omvalt zit dat niet in het model Hardheidsclausule blijft nodig