SCHULDEN EN PARTICIPATIE Ministerie SZW Directie Re-integratie en Participatie Menno Meihuizen Marius Oosterom Even voorstellen. Doorlopend verhaal, voelt u zich vrij om tussendoor vragen te stellen.

INHOUD Het probleem De oorzaken De inzet van het kabinet De ‘oplossingen’ Belang van integraal werken

Het Probleem aantal huishoudens met betalingsachterstanden (max.) 1,9 mln. aantal huishoudens met problematische schulden ca. 693.000 (ca. 9,8 % van het aantal huishoudens in Nederland); huishoudens met inkomen op/rond bijstandsniveau huishoudens met benedenmodaal en modaal inkomen huishoudens met modaal inkomen, vaak gezinnen met kinderen, die hun kredietwaardigheid grotendeels hebben verzilverd problematische schulden leiden vaak tot verlies baan en/of belemmeren re-integratie (bijv. huisuitzettingen) Problematische schulden leiden vaak tot sociale uitsluiting wat is het probleem waar we mee te maken hebben? Huishoudens met betalingsachterstanden uit de nulmeting monitor betalingsachterstanden bleek 1,9 miljoen huishoudens met betalingsachterstanden. dit is de risicogroep. het aantal huishoudens in Nederland is ruim 7 miljoen Huishoudens met problematische schulden uit het onderzoek huishoudens in de rode cijfers dat in oktober naar de kamer is gestuurd blijkt 693.000 huishoudens met problematische schulden. is geen statische groep. gaat over periode september 2007 tot en met september 2008. in deze periode hadden 693.000 huishoudens op enig moment problematische schulden. is zeer omvangrijke groep. de groep met problematische schulden valt uiteen in drie hoofdgroepen: huishoudens met een inkomen op of onder bijstandsniveau, vaak alleenstaanden, soms geen vast woon - of verblijfplaats of met een verslavingsachtergrond. Tot deze groep behoren ook soms zzp-ers. Deze groep is een relatief klein deel. Aflossingscapaciteit is nihil. huishoudens met laag inkomen benedenmodaal of modaal en dat net toereikend is om noodzakelijke uitgaven te doen. Is ongeveer de helft van de groep met problematische schulden. de laatste groep huishoudens met een modaal inkomen die hun kredietwaardigheid hebben gebruikt. Deze groep is iets meer dan een derde van de groep met problematische schulden. Uit onderzoek blijkt dat problematische schulden leiden tot verlies van werk, een rem op re-integratie. het leidt ook tot sociale uitsluiting. kortom het is slecht voor bevorderen van participatie. het staat er vaak aan in de weg. bevordering participatie is belangrijke drijfveer kabinet voor terugdringing problematische schulden.

De Oorzaken van problematische schulden Gebrekkig financieel beheer/financiële ongeletterdheid Terugval in inkomen (Te) hoge levensstandaard Drempel om tijdig (professionele) hulp in te roepen Belangrijke oorzaken zijn: Gebrekkig financieel beheer, dit is de belangrijkste oorzaak problematische schulden. Deze groep kan niet georganiseerd omgaan met geldzaken, zoals het op tijd betalen, weinig impulsieve aankopen doen, sparen i.p.v. lenen. Terugval in inkomen. Kan komen door werkloosheid, arbeidsongeschiktheid of scheiding te hoge levensstandaard valt uiteen in twee groepen 1 huishoudens die onnodig te hoge vaste lasten aangaan en huishoudens die impulsieve niet noodzakelijke uitgaven doen. Vaak is er sprake van een combinatie van oorzaken voor problematische schulden, bijv. slecht financieel beheer en een terugval in inkomen. Afstand tot de professionele schuldhulpverlening De drempel om beroep te doen op schuldhulpverlening is hoog. Beroep op hulp neemt toe naarmate problemen ernstig zijn. In alle gevallen meerderheid geen beroep op schuldhulpverlening. ook heel veel beroep op organisaties die niet bij NVVK zijn aangesloten. Drempel professionele schuldhulpverlening is hoog. Angst verkopen waardevolle spullen.

Kabinetsinzet Aantal huishoudens met problematische schulden gedurende de kabinetsperiode (2011) met de helft terugdringen Haalbaar? Effecten economische crisis? (Wel extra inzet i.v.m. crisis) Belangrijkste oorzaken van problematische schulden beïnvloedbaar door beleid?

Betrokken departementen SZW (algemeen beleid) Justitie (WSNP, nazorg ex-gedetineerden) Financiën (Centiq, financiële sector) WWI (wijkaanpak, huisvesting) VROM (Waterleidingsector) EZ (Telecomsector, Energiesector, Pandhuiswet) VWS (Zorgverzekeringswet, maatschappelijke opvang) BZK (Bestuurlijke verhouding, Gemeentefonds) Deze sheet gebruiken om kabinetsbrede maatregelen op te sommen en (wellicht) toe te lichten.

Wiens verantwoordelijkheid? Gezamenlijke verantwoordelijkheid Schuldenaar Schuldeiser Rijk Hulpverlening Maatschappelijke organisaties Het werken aan de aanpak van schulden kan alleen als iedereen zijn verantwoordelijkheid neemt en iedereen meewerkt.

Geen makkelijke oplossingen! Iedereen moet meewerken Niet alles met beleid beïnvloedbaar Zoektocht naar de beste aanpak Investeren in de langere termijn Lijkt me een duidelijke stelling, zeker waar het gaat om de totstandkoming van schuldregelingen, maar zeker ook bij preventie en integraal beleid. Zie de sheet meer alle betrokken actoren. De overheid (rijk en/of gemeenten) kunnen het echt niet alleen. We weten nog onvoldoende wat het beste werkt. Daar moeten we volop mee bezig. Tot die tijdnaar beste kunnen doen, veel uitwisselen en delen. Veel maatregelen betalen zich niet op de korte termijn uit. Sowieso duurt het drie jaar voor iemand met een schone lei kan beginnen. De effecten van preventie zijn pas nog veel later te zien.

De ‘Oplossing’ langs 5 lijnen vergroten financiële bewustwording voorkomen van overkreditering tegen gaan van niet-gebruik van inkomensvoorzieningen stimuleren van samenwerking en vroegsignalering verbeteren van de effectiviteit en kwaliteit van de schuldhulpverlening Wat weten mensen van geld; hoe kunnen ze beter en meer verantwoord met hun geld omgaan. Centiq, Nibud, campagnes. acties richting financiële sector, maar ook naar de burger. Te weinig inkomsten belangrijke oorzaak ontstaan schulden. Van belang dat mensen vroegtijdig hulp krijgen, liefst vóórdat schulden problematisch worden. Gaan we zo op in.

Verbeteren effectiviteit gemeentelijke schuldhulpverlening Wetsvoorstel gemeentelijke schuldhulpverlening Normering Integraal beleid Extra middelen i.v.m. de crisis: Opvang extra toeloop Voorlichting en verwijzing op de Werkpleinen Ondersteuning implementatie Motie Ortega – vrijwilligers Amendement Spekman – wijk en buurtniveau Normering: Brede toegankelijkheid Maximale wachttijden Inzicht in doorlooptijden Integraal beleid Gemeente de regie Rol gemeenteraad Integraal werken – gaan we uitgebreider op in Invoering: 1 juli, maar daar hoeven we niet op te wachten. Rest is bekend

Belangrijkste opdracht gemeente: samenwerking en integraal beleid Integrale aanpak hulpverlening: wie neemt de regie? Gecombineerde trajecten: niet volgtijdelijk, maar naast elkaar Samenwerken met re-integratie, zorg, onderwijs, etc. Samenwerking bij preventie Financiële bewustwording: onderwijs, budgetwinkels Tegengaan niet-gebruik: armoedebeleid, maatschappelijke organisaties Vroegsignalering: lokale schuldeisers en vindplaatsen van armoede Twee terreinen waarop integraal werken van belang is: schuldhulpverleningstrajecten: ook aandacht aan de andere problemen die iemand kan hebben. Aangenomen wordt dat het parallel inzetten van trajecten meer oplevert. Vbn. Re-integratie, zorg, verslaving, budgetbeheer. Samenwerking met organisaties die dat leveren; afspraken maken over de beschikbaarheid van aanbod. Regie is belangrijk, hoeft niet de gemeente te zijn. Kan ook de organisatie zijn die het grootste probleem aanpakt. Preventie: breed begrip, valt van alles onder. Een goed en effectief hulpverlenings-traject werkt ook preventief Bewustwording; overleg met onderwijs met de rOC’s, budgetwinkels, werk met sociaal raadslieden, leg een verbinding met het prestatieveld jeugd uit de WMO. Niet-gebruik: links met het armoedebeleid. Zorg ervoor dat iemand bij de melding bij het shv-loket ook de financien op orde kan maken. Vroegsignalering: voorkómen dat schulden ontstaan of erger worden. Werk samen met lokale schuldeisers als corporaties en energiebedrijven. Maak afspraken over signalering. Werk samen met organisaties waar mensen komen omdat ze schulden hebben: kerken, voedselbanken, werkgevers, thuiszorg, etc. Social return: stel eisen aan organisaties die iets van de gemeente willen/moeten Tenslotte: schaal doet ertoe. Kleine schaal maakt integraal werken makkelijker. Grote gemeenten: kijk naar aanpak op wijkniveau.