Analyse van het Vlaams Brusselbeleid

“Charme-operatie” of “Centenoffensief”?

Vlaams-multicultureel of stemmen voor Vlaamse lijsten?

Inleiding 20 jaar Vlaams Brusselbeleid in langetermijnperspectief te beschouwen Krachtlijnen, hoofdkenmerken, fasen & caesuren Actoren: ministers – commissie – parlement –middenveld Beleidsbrieven Brussel; verslagen en moties Commissie; jaarverslagen Vlaams Brussel-fonds,… Omvangrijk corpus

IJkpunten IJkpunten: – Beleidsplan Brussel 1997 –Beleidsnota : “Meer Brussel in Vlaanderen en de wereld, Meer Vlaanderen en de wereld in Brussel Resoluties Vlaams Parlement (3 maart 1999) Lambermontakkoord versterkt daarentegen het federalisme met drie gelijkwaardige gewesten –Overheveling van enige gemeenschapsbelasting (kijk- en luistergeld) naar gewesten –Vlaamse schepen en extra geld voor Brusselse gemeenten (niet afdwingbaar) Rendement?

Vlaamse ministers  Geens  I-II ( ): geen expliciete bevoegdheid  III-IV ( ): Weckx (CVP)  Van den Brande  I-II ( ): Weckx (CVP)  III-IV ( ): Van Asbroeck (SP; tot sep 97); Grouwels (CVP)  Dewael  I-II (juli ): Anciaux (ID21; Spirit)  II-III (juli ): Vanhengel (VLD)  Somers I-II ( ): Somers (VLD)  Leterme ( ): Anciaux (Spirit)  Peeters  I (2007-juli 2009): Anciaux (Spirit; Vl Pro; SP.a)  II (juli ): Smet (Sp.a)

VG nog nooit zo sterk aanwezig  Input  Hoofdstad VG – Inplanting  Investeringen 1996: 18 miljard BEF (450 milj €) ° Vlaams Brusselfonds – Brusseltoets – Brusselnorm 2009: VG + VGC: ca 800 milj. €

Anno 1958  Taalstrijd na schoolstrijd  Publicatie talentelling 1947 in 1954  Rel Expo 58 – Vlaamse en Waalse Dag  Enkele attractiepolen:  A. Vermeylenkring  Ontwaken  “Denationalisatie” Vlamingen in Brussel  NL taal en cultuur beperkt in stedelijk landschap  NL onderwijs: L en SP; HO: ontdubbeling ULB

Rendement?  Interpellaties  12/10/2006: E. Arckens “limieten Vlaams Brusselbeleid – Berichtgeving over spectaculaire daling aantal Brusselse Vlamingen  28/06//06/2007: S. Gatz ‘onderzoek naar corelatie tussen groei NL O in Brussel en de verkiezings- uitslagen fed. verk.van Vlaamse lijsten in Brussel -reg.verk 1989: Vl.lijsten fed.verk. 2007: (= -1/5) (reg. Verk. 2009: : historisch diepetepunt (ivm reg. verk. 2004)

I. Institutionele Inplanting en Representatie van de Vlaamse Gemeenschap in Brussel

Representatie van de Vlaamse deelstaat  Klassieke functie van een hoofdstad  Multipele hoofdstad en “multiplexe” representatie  Strategie van institutionele, geografische en ruimtelijke inplanting

Institutionele inplanting  Renovatie & innovatie  Nieuwbouw  Bestrijding van verkrotting en leegstand in centrum  Van stadskankers en herinneringsoorden naar nieuwe institutionele sites Belgische Ministeriewijk ( ) Warande Martelarenplein Noordwijk

“Herkenbaar aanwezig”  1980: creatie Vlaamse Gemeenschap en Gewest  Vlaamse Raad, Executieve  Regering Geens kiest Brussel als zetel van centrale diensten  Beleidsopties sinds 1982 Duurzame huisvesting Groepering diensten in functionele gebouwen Goede bereikbaarheid; mobiliteit Strategisch gekozen inplantingsplaatsen Manifeste aanwezigheid in Brussel/ behoud Vlaams karakter Streven naar betere overheidsarchitectuur : gezicht/uitstraling Vlaamse overheid/landmark in stedelijke ruimte/herkenningspunt

“Herkenbaar aanwezig”  : huurcontracten (27 jaar)  Beperkt aantal beschikbare terreinen; aanbod ondergaan  Bijzondere ligging om Vlaamse overheid in straatbeeld zichtbaar te maken Drukke invalsweg/Noordstation: Boudewijngebouw (dep Coördinatie, Algemene zaken, financiën Kathedraal/Centraal Station: Markiesgebouw (dep Welzijn, volksgez., cult; econ, werg., bin. Aang., landbouw

“Herkenbaar aanwezig”  : uitbreiding bevoegdheden en middelen  Departementen openbare werken en onderwijs naar Vlaams niveau en nood aan huisvesting  Regering Geens bevestigt opties van 1982 voor Noordwijk (station, mobiliteit)

Vlaams Parlement  In de Belgische ministeriewijk rond Paleis der Natie Vergaderde in de Kamer Rechtstreeks verkozen in : opening Vlaams Parlementsgebouw (Hôtel des Postes et de la Marine; Beyaert-Benoit; daarvoor Edel- Concert en logetempel; hoek Leuvenseweg en Hertogstraat) Open huispolitiek (glazen koepel: symbool politieke doorzichtigheid) : Huis van de Vlaamse Volksvertegenwoordigers (Postchequegebouw; IJzerenkruisstraat)

Representatie en netwerking op en in de Warande  Hotel Errera  Hotel Empain (Zinnerstraat):  Neo-klassiek huis 1780  De Warande (°1988; clubhuis; van 200 naar 1700 leden)  Aankoop niet zonder slag of stoot  Vlaamse ondernemerswereld; VEV-Comité Brussel  met steun van regering Geens

Vlaamse Regering  Zetel verhuist in 1994 naar Martelaarsplein  “Waar de helden van de Belgische revolutie begraven liggen, wappert nu de Leeuwenvlag” (beleidsbrief )  Classicistisch Sint-Michielsplein 1776 – Leuvense arch. Fisco  1831: Martelaarsplein en –monument  1968: aankoop gebouwen voor Vlaams CC (Van Elslande)  1982: VR beslist pro kabinetten  Renovatie (huurkoop op 9 jaar)

“Herkenbaar aanwezig”  Beleidsbrief huisvesting diensten Vlaamse regering  Wivina Demeester  ambtenaren ministerie VG Vlaamse openbare instellingen (VOI’s)  Functionele centralisatie en coördinatie  Bereikbaarheid en mobiliteit  1997: Graaf de Ferrarisgebouw voor dep LIN  1998: Hendrik de Conscience voor dep O (verhuis uit RAC)

Situatie sedert 2007  Bijkomende gebouwen in de Noordwijk + Phoenisgebouw + Ellipsgebouw  Centrum + Arenberggebouw Centrum  “Monnaie” – Muntplein Vlaams Communicatiehuis Brussel

“Vervlaamsing” – “Flamandisation”?

Pro Belgica

II. Beleidsstrategieën - ijkpunt

Beleidsplan Brussel  Van Asbroeck  11 maart 1997 goedgekeurd door Vlaamse Regering  Debat Advies- en Overlegcomité voor Brussel en Vlaams-Brabant (april-dec. 1996; rap. M. Vandenbussche 18/01/96)  Eerste globaal strategisch plan van hele regering: bindt alle ministers  Presentatie door Min-Pres + Min voor Brussel: scharniermoment  Hoorzittingen met vakministers

Beleidsplan Brussel  Basisopties Tweeledigheid van het land en heel specifieke opdracht van BHG Één Vlaamse Gemeenschap Géén twee soorten Vlamingen (Brusselse en niet-Brusselse) Vernieuwde strategie en gecoördineerd beleid nodig Eenheid Vlaamse Gemeenschap maar specificiteit van Brussel (tweetalig; internationalisering; multicultureel; kosmopolitisch; meervoudige hoofdstedelijke rol; Europese roeping) Géén delegatie van Vlaamse verantwoordelijkheid voor Vlaams beleid in Brussel aan VGC (= eerste partner) Nltaligen zijn als numerieke minderheid ongelijk gespreid

Beleidsplan Brussel  Drie uitgangspunten:  1. Belang van een voldoende aantal Vlamingen te Brussel thuisvoelen zelfde ontplooiingskansen aanbod van NLt gemeenschapsvoorzieningen moet de concurrentie aankunnen met Ft aanbod  2. Nt kwaliteitsvoorzieningen moeten anderstaligen kunnen aantrekken Positieve, open, uitnodigende houding Wel voldoende Vlaams gezicht van unicommunautaire dienstverlening en handhaven kwaliteit

Beleidsplan Brussel  3. Goed Nt aanbod volstaat niet om Vlamingen tot vestiging in Brussel aan te trekken Aanpakken woon- en leefklimaat VG wil samenwerken met BHG om revitalisatie en internationale uitstraling aan te pakken Versterking bilaterale samenwerking op gewestoverschrijdende domeinen (milieu, RO, mobiliteit,..)

Beleidsplan Brussel  18 miljard BEF (uit diverse beleidsdomeinen)  Vergt extra middelen: Masterplan culturele infrastructuur B 2000; podia, bibliotheken, KVS, Beursschouwburg, gezins- en bejaardenhulp, lessen NL, sport, etc.  Eigen budget

Zeven sporen  1. coherent Vlaams beleid voor Brussel Gemengde Ambtelijke Commissie Brussel VGC Raadgevende participatie maar ook voogdij en toezicht  2. verdere uitbouw van net aan Nt voorzieningen Onderwijs, cultuur, welzijn, gezondheid Gelijkaardige dienstverlening als elders in Vlaanderen Vlamingen: eerste doelpubliek Anderstaligen zijn welkom  3. Toepassing taalwetgeving – stimuleren gebruik van NL Pijnpunt: geneeskundige verzorging in eigen taal voor VG in tweetalige hoofdstad

Zeven sporen  4. stedelijk beleid Via gemeenschapsbevoegdheden wil VG ook in Brussel bijdrage leveren n de strijd tegen armoede en sociale uitsluiting Jaarlijkse voorafname van 80 miljoen BEF op Sociaal Impulsfonds voor Brussel (is niet voldoende)  5. Vlaamse betrokkenehid bij beleid van Brusselse gemeenten en OCMW’s VR wil zich meer actief en direct tot GB richten voor de uitbouw van de Nt voorzieningen op lokaal vlak

Zeven sporen  6. Brussel als speerpunt voor internationale uitstraling van NL taal en cultuur en economische en wetenschappelijke promotie van Vlaanderen Meer rechtstreeks meewerken aan uitbouw van hoofdstedelijke en internationale functie van Brussel Grotere betrokkenheid van de gemeenschappen in de biculturele instellingen Project Brussel culturele hoofdstad 2000  7. promotie van Brussel in Vlaanderen Campagne wonen in Brussel Positieve beeldvorming van Brussel in Vlaanderen via CCC, TV-Brussel: voorzieningen bekend maken

Globale reacties  Positief Coherent, doordacht; goed lange termijninstrument Krachtig positief signaal, appel: Brussel behoort integraal tot VG en Brusselse uitdagingen zijn uitdagingen voor VG Tegen terugplooien op Vlaanderen (= tragische vergissing; schizofrenie) Vlaamse belangen worden in Brussel niet door Vlaamse minderheid in Brussel maar door Vlaamse meerderheid in België verdedigd Aansluitend bij “belangengemeenschap Brussel-Vlaanderen (VEV)

Globale reacties  Negatief VB: jaren te laat; Brussel laten voor wat het is; handicap voor Vlaamse autonomie Concrete investeringen nog onvoldoende Vrome wensen Te zeer uitgaand van tweeledigheid: BHG wordt onvoldoende erkend Voor de meeste Brusselaars is het zich bekennen tot een (enkele) taalgemeenschap bijkomstig “Het concept “eenheid van gemeenschap” staat haaks op de feitelijke stadsgemeenschap die Brussel kenmerkt.” (wars van taal en etnische afkomst)

Fundamentele visieconflicten Pro unicommunautaire instellingen in Brussel Een geloof meer in bestaande bicommunautaire structuren (stellen zich feitelijk op als eentalig Ft) Uitbouw “Vlaamse welzijnszuil” in Brussel: eigen Vlaamse ziekenhuizen, rusthuizen (Neder-Over-Heembeek, sociale voorzieningen,… Rol VGC: tegenstrijdige appreciaties (“zeer goed werk” – “kan haar taak niet aan” – “subsidiemachine”) Van Asbroeck: –38/45 ziekenhuizen zijn bicommunautair –Onbetaalbaar –Goed meertalig aanbod is in Brusselse context essentieel

Visieconflicten 18 miljard BEF (1997) verhindert niet dat sinds 1989 ca Vlamingen Brussel verlaten Te pover Ofwel massaler investeren, ofwel Brussel opgeven (Platteau) Globaal in BHG investeren of gericht investeren (Anderlecht versus Elsene)

Specifieke aandachtspunten Institutionele, periodieke multiloog Brusseltoest op decreten invoeren om institutionele muren tussen Vlamingen binnen en buiten Brussel af te breken Extra steun voor NLt scholen in meertalige, muticulturele context Woonpremie Vlaamse ambtenaren (woonplicht VGC) VR zou in Brussel sociale huisvesting voor Vlamingen moeten kunnen opzetten (immobiliënmarkt) + serviceflats + rusthuizen: pro rechtstreekse of on- investeringen Zware investeringen in culturele infrastructuur: 2,6 miljard BEF in KVS, Luna, Kaai, AB ( ) Sport, bibliotheken: zwakke sectoren Taalprobleem medische sector: 7% geneesheren voor 30% patiënten in openbare ziekenhuizen

Specifieke aandachtspunten NLt onderwijs in het kader van cultureel én sociaal project: sociale mobiliteit bevorderen van allochtone kinderen: –Stijging aantal kinderen : (kl.o.); l.o. –Evolutie van quasi taal- en cultuurhomogene naar heterogene populatie: méér anderstaligen dan Vlamingen (2/3-1/3) –Vandenbossche: beschikbare middelen worden niet uitgeput door de scholen zelf –doorstroming naar SO niet optimaal (breuk: slechts 30% ipv. 2/3) –Aanbod SO is historisch gegroeid en niet evenwichtig gespreid over BHG: 19 grote scholen AVO in O; BS vooral in W)

Specifieke aandachtspunten Strategie inplanting NL O in gemengde en migrantenwijken Maar sociale relevantie mag niet in tegenspraak komen met culturele relevantie van NLO Vandenbossche: –bewust van effect van succes NLO bij anderstaligen op schoolkeuzegedrag van Vlaamse ouders (rand) –Geen ontradingscampagne maar wel tegen laksheid F als voertaal op speelplaats

Desiderata Politieke Vlaamse macht verbinden aan samenwerking VR met Brusselse gemeenten As VR-VGC in lijn van tweeledigheid versterken om evenwicht met FG te bereiken (itt.”aparte Brusselse politiek met Ft”): Vlaanderen en Brusselse Vlamingen incontournable maken; versterking machtsfactor Vlamingen dienen te beschikken over minimum vertegenwoordiging van 1/3 in alle gewestelijke en lokale instellingen + medebeslissingsrecht op gewestelijk en lokaal vlak (E. Van Vaerenbergh (VU; 1996) “de inwoners van Brussel moeten in Brussel de mogelijkheid hebben te kiezen voor het burgerschap van Vlaanderen”

Twijfels en tegenkanting Impact gemeentelijk stemrecht voor vreemdelingen Naiëf: min. vertegenwoordiging in lokale instellingen VB: Stadsvlucht van Vlamingen uit Brussel wordt versterkt door stijging anderstalige/migrantenkinderen in NLt scholen afstoting van Vlaamse kinderen (naar scholen in de rand) VB tegen Vlaams onderwijsbeleid dat zich richt op migrantengemeenschap VB tegen programmatie trefcentra die de multiculturele samenleving “tegen heug en meug” promoten

Cru gesteld  “De essentie van gans het debat is dat de Vlamingen electoraal gezien in Brussel achteruitgaan” (Govaerts) Verhouding tussen “de kleine Vlaamse gemeenschap in Brussel ( stemmen)” en de Ft: – twijfels over potentieel evenwicht –Brussels nationalisme Analyse van relatie taal en identiteit Reductie van VG in Brussel tot “uitgebrachte stemmen”

Cru gesteld  “Dan hebben ook de eerstkomende gemeenteraadsverkiezingen plaats. Dan moet de nieuwe Vlaamse inbreng in Brussel duidelijk zichtbaar zijn.” (Grouwels) in 2000 eerste balans van bereikte resultaten en effecten opmaken Uiteraard jaarlijkse opvolging Maar effecten meten moo. onderhandelingen na (wetgevende) verkiezingen

Cru gesteld  Vernieuwd strategisch Vlaams beleid tav. Brussel te voeren als:  Charme-operatie (Grouwels): FG in Brussel op open en vertrouwenwekkende wijze tegmoet treden VG moet zich openstellen voor een zo ruim mogelijke doorsnede van de bevolking (Ft, migrantengemeen- schappen, buitenlanders)  Centenoffensief (Govaerts): Brusselse regio kan alleen overleven met Vlááms geld; centen als “wapen” gebruiken in hernegotiatie financieringswet

Aanbevelingen Commissie Brussel  December 2007:  Pro prioriteit initiatieven gezondheids- en welzijnszorg Strategisch masterplan woonzorgzones Virtuele ziekenhuis Zorgnet Haalbaarheidsonderzoek polyklinische UZ-antenne in zuid- Brussel  Kwaliteit en toegankelijkheid NL onderwijs  Afstemming gemeenschapsbeleid Brussel – Rand  Intensivering samenwerking met VGC

Moties Vlaams Belang  November 2006 & December 2007:  “stimulansen en impulsen ontbreken om de deelname van de traditionele Vlamingen aan het gemeen- schapsleven te bevorderen” - “de traditionele Vlaming blijvend bij het gemeenschapsleven te betrekken”  Tegengaan van stadsvlucht en aantrekken van Vlamingen wordt niet gehaald  Recurrente kritiek op toepassing taalwetten  Affirmatie 2 afzonderlijke gemeenschappen

Moties Vlaams Belang  Nov. 2005: haalbaarheidsonderzoek tweede Vlaams ziekenhuis wél uitvoeren  November 2008 Achterstand realisatie programmatie welzijn en gezondheid –Brusselnorm niet gehaald –Nood aan voorzieningen in NL voor senioren en zwakkeren –Oprichting tweede Vlaams ziekenhuis  November 2006: Bouw en subsidies van nieuwe Vlaamse rusthuizen en seniorenzorg

Verhouding VG - VGC  Algemene voogdij Vlaams minister voor Brussel over de VGC  Tendens van VGC tot toenadering tot BHG en tot oriëntatie op ‘Brusselse samenleving’  Interpellatie VB feb 2007: tendens ombuigen van Brussels naar Vlaams gemeenschapsdenken  Aandringen op kerntakendebat  Kritiek op uitspraken van VGC-Collegeleden (‘strijdig met resoluties VP)  Voogdijbevoegdheden exploiteren en VGC-dotatie doorlichten

Campagnes Vlaamse initiatieven in Brussel  Vlamingen partners in Brussel  Campagne december 2008-mei 2009

Dank u voor uw aandacht Roel De Groof

Brussel Beter Bekijken?