De Vrijwilligerswet Over Federaties, Koepels en Afdelingen Griet Vanden Abeele 7 maart 2008

Wettelijk kader Vrijwilligerswet •Artikel 5 Vrijwilligerswet: Pro memorie: -vrijwilliger alleen aansprakelijk ingeval van bedrog, zware fout of gewoonlijke lichte fout; -bepaling alleen van toepassing op ‘gestructureerde feitelijke verenigingen’, d.w.z. met minstens één arbeider of bediende in dienst, op rechtspersonen en op ‘lokale afdelingen’ -geen contractuele afwijkingen in het nadeel van de vrijwilliger mogelijk;

Wettelijk kader Vrijwilligerswet (2) •Feitelijke verenigingen die als ‘afdeling’ worden beschouwd: Vrijwilligerswerk (…) ingericht door (…) een feitelijke vereniging die op grond van haar specifieke verbondenheid (…) kan beschouwd worden als een afdeling van: - een private of publieke rechtspersoon zonder winstoogmerk die werkt met vrijwilligers (artikel 3,3°Vw)‏ - een feitelijke vereniging die één of meer personen tewerkstelt die verbonden zijn door een arbeidsovereenkomst voor werklieden of bedienden (artikel 3,3° Vw)‏

Wettelijk kader Vrijwilligerswet (3)‏ •Aansprakelijkheid van vrijwilligers van afdelingen: - ‘Koepel’ is aansprakelijk - Verzekeringsplicht op niveau van de ‘aansprakelijke organisatie’ - Informatieplicht rust op elke vrijwilligersorganisatie die valt onder de toepassing van de wet

Vereniging zonder RPH (1) •Geen “basiswet” •Gemeen recht: onbenoemde overeenkomst •Feitelijke Vg: mislukte Vg met groot succes ! –KWBB, CRM, KAV, Gezinsbond, jeugdbewegingen, … •Vg zonder RPH: onderscheid – t.a.v. Vg/Vp met RPH – t.a.v. Vp zonder RPH

Vereniging zonder RPH (2) •Zakenrechtelijk statuut v/d verenigingsgoederen ? - vrijwillige onverdeelheid - art. 815 B.W. niet van toepassing •Aparte benadering door de banken (cfr. uniforme bankrichtlijn)

Vereniging zonder RPH (3) Aansprakelijkheid leden: •Contractueel: - onbeperkte AH, voor gelijke delen - op voorwaarde dat:  aangegaan namens gezamenlijke leden  door bevoegd vertegenwoordiger, handelend in hoedanigheid (belang: statutaire en extrastatutaire volmachten ) •Buitencontractueel: - weinig theoretisch beschreven, doch grote praktijkrelevantie (cfr. REA Brugge 3 april 1998) - toerekening onrechtmatige daden aan leden van schade veroorzaakt door “vertegenwoordigers/aangestelden” binnen hun opdracht

Begrip 'Afdeling ' •Geen wettelijke definitie •Parl. Voorb.:  Greet van Gool: Bijvoorbeeld jeugdbewegingen, sportclubs die deel uitmaken van een federatie (Parl. St , 2496/005, p. 5)‏

Begrip 'Afdeling' (2)‏  Greta D'hondt: Bepaalde verenigingen zijn (...) zo gestructureerd dat wel de feitelijke verenigingen lid zijn van de koepel maar niet de vrijwilligers van die verenigingen. Dit geldt bijvoorbeeld voor de Jeugdhuizen (VFJ). Voor sportclubs en hun federaties is dit nog problematische: sommige clubs zijn VZW's, andere zijn feitelijke verenigingen. Toch hebben zij alle een grote onafhankelijkheid, ondanks hun aansluiting bij een sportfederatie. Ook hun verzekeringen regelen zij apart. Daarom zouden de feitelijke verenigingen die sportclubs zijn, beter niet worden beschouwd als afdelingen. Wat een afdeling is en de zogenaamde 'specifieke verbondenheid' die tussen die afdeling en die koepel bestaat, moet toch worden uitgeklaard. Er zou een onderscheid gemaakt moeten worden tussen koepels die als leden verenigingen hebben, en koepels die als leden natuurlijke personen hebben, voor wie zij dan ook rechtstreeks en zelf instaan voor de verzekering. (Parl. St , 2496/005, p , p. 19)‏

Begrip 'Afdeling' (3)‏ •V&S-wet: geen wettelijke definitie van het begrip 'afdeling' •Nederland: 'afdeling' als 'een organisatorische eenheid in de hoofdvereniging waarbij de leden van de hoofdvereniging zijn ingedeeld' (artikel 2:37, lid 5; artikel 2:41,a; artikel 2:42, lid 2)‏

Begrip 'Afdeling' (4)‏ •Nederland: –De afdeling niet-rechtspersoon: leden van de afdeling zijn leden van de hoofdvereniging; ook feitelijke vereniging die buiten de hoofdvereniging staat kan afdeling worden; vermogen behoort toe aan de hoofdvereniging; –De afdeling rechtspersoon: leden van de afdeling zijn leden van de hoofdvereniging; toestemming van de hoofdvereniging nodig voor oprichting afdeling-rechtspersoon; vermogen behoort niet toe aan de hoofdvereniging, niettemin statutaire afspraken mogelijk (enkel interne werking)‏

Begrip 'Afdeling' (5)‏ •Analogie met Nederland => vrij beperkte werking aan artikel 5 Vrijwilligerswet? •Nuttige criteria ? –Lidmaatschap van de koepel? –Vermogensrechtelijke integratie van de feitelijke vereniging, vb. lokale mandatarissen handelen als gevolmachtigden van de koepel? –Verzekering afgesloten op koepelniveau? –Externe factoren (zelfde naam, logo, enz...)?

Begrip 'Koepel'/'Federatie' •Analogie met Nederland: –Koepel = Vereniging met afdelingen –Federatie = Vereniging met rechtspersonen als leden; geen directe band tussen de leden van deze rechtspersonen en de federatie; Deze rechtspersonen zijn geen 'afdeling' van de federatie

Positionering Koepels/Federaties •Feitelijke verenigingen als 'afdeling': –Eis tot vermogensrechtelijke integratie –Leden feitelijke vereniging als lid van de Koepel •VZW's als 'afdeling' –Eis tot omvorming feitelijke vereniging-afdeling in VZW –Federatie niet verantwoordelijk voor schade veroorzaakt door fouten vrijwilligers van VZW's- afdelingen

De Lege Ferenda ? •Wettelijke Vermoedens die wijzen op 'specifieke verbondenheid'? vb. Lidmaatschap van de koepel •Ook VZW's als 'afdelingen'?

Vragen staat vrij !