Schets van preventieve zorg voor ouderen op lokaal niveau Zorg voor morgen Schets van preventieve zorg voor ouderen op lokaal niveau Riki van Overbeek Bijeenkomst NUZO, 24 juni 2010 Utrecht

Quickscan Quickscan uitgevoerd voorjaar/zomer 2009 Opdracht Ministerie VWS In kader van Wet publieke gezondheid Ouderengezondheidszorg binnen reikwijdte van Wpg (artikel 5a) Uitvoering Wpg primair onder verantwoordelijkheid van gemeenten Welke activiteiten vinden al plaats en door wie?

Opzet Quickscan Casestudie bij vijf gemeenten (waaronder groepsgesprekken met ouderen) Onderzoek onder 40 gemeenten ggd, (thuis)zorg, eerste lijn, welzijnswerk, ggz Interviews met landelijke organisaties Onderzoek onder consultatiebureaus voor ouderen

Resultaten en Conclusies Wat is het aanbod van preventieve activiteiten voor ouderen? Wie zijn de doelgroepen en wat is het bereik? Wie organiseren de activiteiten, hoe worden ze gefinancierd en wat is de rol van de gemeenten?

Mantelzorgondersteuning Stoppen met roken Voorkomen van overgewicht Voorkomen eenzaamheid Vroegsignalering dementie Bevorderen zelfmanagement Polyfarmacie Vroegsignalering angst & depressie Tegengaan gebruik slaap- en kalmeringsmiddelen Beweegprogramma’s Mantelzorgondersteuning Valpreventie Versnippering Veel (kan zowel positief (dat je daarmee verschillende doelgroepen bereikt) als negatief gezien worden (dat het overzicht ontbreekt) Activiteiten als bewegen kunnen ook erg belangrijk zijn voor sociaal en psychische functioneren Veel aanbieders, maar lang niet altijd samenhang en samenwerking Bevorderen maatschappelijke participatie

Aanbod preventieve zorg voor ouderen Zeer divers aanbod, maar geen volledig overzicht. Grote lokale verschillen. Overlap, maar ook tekort. Aandacht voor vroegsignalering, maar niet altijd passende interventies voorhanden. Er is op lokaal niveau een zeer divers aanbod preventieve activiteiten beschikbaar gericht op fysieke, psychische en sociale aspecten van het functioneren van ouderen. Geen van de betrokken partijen heeft hierover echter volledig overzicht. Er lijkt enige overlap in het aanbod te zijn, maar er is zeker een tekort aan activiteiten op verschillende gebieden. Er is behoefte aan meer interventies gericht op het voorkomen van eenzaamheid, (vroeg)signalering van dementie, beweegprogramma’s, valpreventie, het overmatig gebruik van slaap- en kalmeringsmiddelen en de (vroeg)signalering van angst en depressie bij ouderen. Er is aandacht voor vroegsignalering, maar als er problemen gesignaleerd zijn, zijn er niet altijd passende interventies voorhanden. Er is gebrek aan informatie over de effectiviteit van interventies. Een groot aantal interventies is niet (wetenschappelijk) onderzocht.

Aanbod (vervolg) Effectiviteit van interventies lastig te bepalen. Behoefte aan meer interventies rond eenzaamheid, dementie, bewegen, valrisico, het overmatig gebruik van slaap- en kalmeringsmiddelen en angst en depressie bij ouderen

Bereik doelgroepen Niet altijd toegesneden op ouderen als doelgroep of op oudere risicogroepen (lage SES, oudere migranten en oudere mantelzorgers). Risicogroepen nog onvoldoende bereikt, vooral sociaaleconomisch kwetsbare groepen en oudere migranten. Behoefte aan een wijkgerichte aanpak. De activiteiten en interventies die worden aangeboden zijn niet altijd toegesneden op ouderen als doelgroep of op oudere risicogroepen. Dat geldt bijvoorbeeld voor het tegengaan van alcoholmisbruik bij ouderen. Dat is een van de redenen dat risicogroepen nog onvoldoende worden bereikt. Het is moeilijk om sociaaleconomisch kwetsbare groepen waaronder oudere migranten te bereiken. De gangbare methoden werken vaak niet om deze doelgroepen over de drempel te helpen. Er is behoefte aan een wijkgerichte aanpak waarbij ouderen uit verschillende risicogroepen bij de vormgeving betrokken zijn. Het moet duidelijk zijn welke ouderen in de wijk wonen en wat hun behoeften zijn.

Organisatie, financiën en rol gemeenten Veelheid organisaties. Geen intensieve lokale samenwerking. Diverse financieringsbronnen, nauwelijks structureel. Belangrijke rol voor de gemeente om het aanbod beter af te stemmen op de behoefte van de populatie. Er zijn veel organisaties betrokken bij de uitvoering van de preventieve zorg voor ouderen. Naast de gemeenten zijn vooral de GGD, thuiszorgorganisaties, welzijnswerk voor ouderen, de eerste lijn en de ggz-organisaties actief op dit terrein. Er is op lokaal niveau echter geen intensieve samenwerking op het terrein van de ouderengezondheidszorg. Daardoor is het aanbod doorgaans niet goed op elkaar afgestemd. Er zijn uiteenlopende financieringsbronnen, maar er is nauwelijks structurele financiering beschikbaar voor preventieve activiteiten voor ouderen. Dat geeft knelpunten in de praktijk. Het kan ertoe leiden dat succesvolle activiteiten worden stopgezet. De gemeente kan een goede rol vervullen bij het coördineren van de ouderengezondheidszorg. Als de gemeente de regie neemt, kan het aanbod beter worden afgestemd op de behoefte van de populatie. Het is belangrijk ouderen zelf te betrekken bij de uitwerking van het ouderengezondheidsbeleid. Daarbij moeten ook ouderen uit risicogroepen worden betrokken.

Wat vinden ouderen zelf? Ouderen meer zelf betrekken bij beleid en uitvoering van preventie. Integrale aanpak: in relatie tot wonen, welzijn en zorg Wijkgericht met aandacht voor de samenstelling van de ouderen in de wijk

Rapport Zorg voor morgen Bestellen of downloaden: www.vilanswebwinkel.nl