Door: Lieselot Leuridan (UGent) Film en/als Geletterdheid Didactische meerwaarde van speelfilms voor de lerarenopleiding Door: Lieselot Leuridan (UGent)

Instap

Instap Belangrijke rol van speelfilms in de hedendaagse (jeugd)cultuur Als beeldvormende praktijk Als bron van kennis, inzichten en attitudes Groeiende belangstelling voor film in onderwijs! 3

Instap Maar… weinig onderzoek naar: Didactische meerwaarde van speelfilms voor het onderwijs (in het bijzonder: de lerarenopleiding) Een effectieve filmdidactiek binnen de lerarenopleiding Nood aan ‘voorbeelden van goede praktijk’! 4

Project Film en/als Geletterdheid

Film en/als Geletterdheid Onderzoeksvragen: Wat kunnen we leren uit film? Hoe kunnen we met films aan de slag binnen specifieke leeromgevingen? Welke kennis- en betekenisconstructie komt hierbij tot stand? 6

Film en/als Geletterdheid Praktijkgericht ontwikkelingsonderzoek Looptijd: 2 jaar (2009 – 2011) Focus op 2 vakgebieden: Nederlands (onderzoekers: dr. Ive Verdoodt en Steven Vanhooren) Geschiedenis (onderzoekers: Lieselot Leuridan) Vorming van 2 netwerkteams: Promotor B. De Wever / copromotor R. Soetaert 1 of 2 deeltijdse onderzoeker(s) Docenten of lectoren uit de diverse lerarenopleidingen 7

Film en/als Geletterdheid Vakgebied Nederlands: Focus op de ‘schoolfilm’ Belang van ‘taal’ en ‘geletterdheid’ Vakgebied Geschiedenis: Focus op de ‘historische speelfilm’ Specifieke representatie van het verleden 8

Film en/als Geletterdheid Vervolg van deze lezing… vakgebied Geschiedenis Meer info over vakgebied Nederlands: Onderzoeksrapport op website ENW Bijdrage in publicatie van ENW Plenaire lezing van prof. R. Soetaert Website www.schoolfilm.be 9

Film & Geschiedenis: een moeizaam huwelijk

Film & Geschiedenis: een moeizaam huwelijk Fragment: Monty Python and the Holy Grail (1975) = Symbool voor problematische verhouding Historici / (toekomstige) leerkrachten Geschiedenis Historische film 11

Film & Geschiedenis: een moeizaam huwelijk “The greatest gap between the actual past and fictionalized accounts of it may lie in Hollywood’s marzipan-and-truffles treatment of history. Never, indeed, let historical truth get in the way of a good, two-hour blockbuster that earns $200 million domestic.” (F. Sanello) 12

Film & Geschiedenis: een moeizaam huwelijk “Ik sta altijd zeer sceptisch tegenover dit soort films, en dat is bij deze film [‘Le Retour de Martin Guerre’] niet anders.” (Geschiedenisleraar-in-opleiding) 13

Film & Geschiedenis: een moeizaam huwelijk “In het algemeen kan men deze film [‘Amistad’] als historisch betrouwbaar beschouwen, daar hij grotendeels gebaseerd is op waargebeurde feiten. Maar er zullen ook - net als in bijna elke film - fragmenten in zitten die bedoeld zijn om de kijker op zijn gemoed te werken.” (Geschiedenisleraar-in-opleiding) 14

Film & Geschiedenis: een moeizaam huwelijk “Een zwakte vanuit historisch oogpunt is de onvermijdelijke aanwezigheid van Hollywood [in ‘Gladiator’]. Het hele gebeuren wordt geromantiseerd om een zo groot mogelijk publiek aan te spreken.” (Geschiedenisleraar-in-opleiding) 15

Film & Geschiedenis: een moeizaam huwelijk “Hoe begaafd je ook bent als verteller, je kan nooit op tegen de kracht van het beeld.” (Geschiedenisleraar-in-opleiding) 16

Film & Geschiedenis: een moeizaam huwelijk “De kracht van dit fragment [uit ‘Gladiator’] is de gigantische schaal van het gevecht. Het voelt alsof je er zelf in zit. De impact op de kijker is groot.” (Geschiedenisleraar-in-opleiding) 17

Film & Geschiedenis: een moeizaam huwelijk “… film has somehow claimed the mantle of authenticity and meaningfulness with relation to the past – not necessarily of accuracy or fidelity to the record, but of meaningfulness, understood in terms of emotional and affective truth.” (R. Burgoyne) 18

Film & Geschiedenis: een moeizaam huwelijk De status, waarde en (on)mogelijkheden van populaire historische films als bron van historische kennis en als didactisch instrument binnen het onderwijs? 19

De historische speelfilm onder de loep

De historische speelfilm onder de loep Eerdere onderzoeksprojecten: Onderzoek van P. Seixas (1993) Presence of the Past’ project o.l.v. R. Rosenzweig en D. Thelen (1998) Onderzoek van S. Wineburg (2001) ‘Australians and the Past’ project (2003) 21

De historische speelfilm onder de loep P. Seixas (1993): = onderzoek m.b.t. de constructie van historische kennis bij studenten. “television and popular culture in general provided sources for much of their thinking about the past” 22

De historische speelfilm onder de loep ‘Presence of the Past’ project (1998): 81% bekeek historische speelfilms of TV-programma’s in het voorbije jaar Respondenten voelden zich sterker verbonden met het verleden wanneer zij historische films bekeken, dan wanneer zij geschiedenisles volgden op school. 23

De historische speelfilm onder de loep S. Wineburg (2001): = onderzoek naar historisch begrip m.b.t. de Vietnamoorlog bij jongeren en hun ouders Beide groepen haakten hun historische inzichten vast aan beelden uit Forrest Gump (1994) Forrest Gump = gemeenschappelijk referentiepunt in onderlinge gesprekken 24

De historische speelfilm onder de loep Film en/als Geletterdheid Wat kunnen we leren uit film? Film als bron van historische kennis, inzichten en ervaringen Didactische (meer)waarde van historische speelfilms Hoe kunnen we met films aan de slag binnen specifieke leeromgevingen? Mogelijke werkwijzen Welke kennis- en betekenisconstructie komt hierbij tot stand? Invloed van filmische representaties van het verleden op ons beeld van de geschiedenis 25

De historische speelfilm onder de loep Film en/als Geletterdheid: ~ inzichten uit verschillende disciplines: Filmpraktijk Filmtheorie Semiotiek Structuralisme Narratologie Cultural Studies Historische kritiek …  Focus: (historische) representatie & beeldvorming 26

De historische speelfilm onder de loep Film en/als geletterdheid: Fase 1: Onderzoek & ontwikkeling I Literatuurstudie Dataverzameling: historische films en filmfragmenten Ontwikkeling lessenreeks over Film & Geschiedenis (zgn. didactische module) 27

De historische speelfilm onder de loep Fase 2: Onderwijs I Implementatie van de didactische module in verschillende lerarenopleidingen Geschiedenis Arteveldehogeschool, HoGent en UGent 132 studenten 5x2 gastcolleges door Lieselot Leuridan + online discussiefora op Zephyr 28

De historische speelfilm onder de loep Fase 3: Onderzoek & ontwikkeling II Discoursanalyse van de online discussiefora Evaluatie en bijsturing didactische module over Film & Geschiedenis 29

De historische speelfilm onder de loep Fase 4: Onderwijs II Implementatie van de bijgestuurde didactische module in de verschillende lerarenopleidingen Geschiedenis Arteveldehogeschool, HoGent en UGent 136 studenten 4x3 gastcolleges + opdrachten College 1: Inleiding  Opdracht 1: Essay: reflectie over filmfragment College 2: Filmanalyse  Opdracht 2: Online discussiefora op Zephyr College 3: Pro’s & contra’s van de historische speelfilm  Opdracht 3: Filmanalyse 30

De historische speelfilm onder de loep Fase 5: Verwerking & output Publicaties Projectvoorstelling: 3 maart 2011 Onderzoeksrapport op website ENW Website: www.film-en-geschiedenis.ugent.be 31

Conclusies

Conclusies Wat kunnen we leren uit film? Film kan weldegelijk historische kennis en inzichten verschaffen MAAR: Film = taal op zich! Eigen sterktes en zwaktes Moet slagen binnen de eigen conventies om te slagen als film Filmische, narratieve én symbolische niveau Belang van ‘historische filmische geletterdheid’! 33

Conclusies Sterktes: Geschiedenis komt tot leven  totaalpakket: econ., pol., cult., … Betrokkenheid en inleving Impact op de (collectieve) herinnering Opwekken van belangstelling Populair / toegankelijk 34

Conclusies Zwaktes: Feitelijke inaccuraatheden Nadruk op sensationele of fotogenieke gebeurtenissen Overwaardering van de individuele factor in de geschiedenis Simplificering & nadruk op het zichtbare Actualisering van de geschiedenis Clichématige voorstelling van figuren, periodes, … Braveheart (1995) 35

Conclusies Beoordeling van historische film: ‘sterk’ / ’zwak’? ~ wat je wilt doen/bereiken ~ claim van de filmmaker Monty Python and the Holy Grail ↔ “based upon a true story” ~ waarachtigheid van de film  “Spirit”  Niet de feitelijke details 36

Conclusies Hoe kunnen we met films aan de slag binnen specifieke leeromgevingen? Lerarenopleiding Geschiedenis Didactische module Film en Geschiedenis (gastcolleges + opdrachten + discussiefora op Zephyr) Secundair onderwijs Werkwijzen ~ lesdoelstellingen (als instap, ter illustratie, historische kritiek, attitudevorming, …) Elektronische/online leeromgevingen Zephyr Online lessenreeks op www.film-en-geschiedenis.ugent.be 37

Conclusies Welke kennis- en betekenisconstructie komt tot stand? Grote invloed van films op de historische beeldvorming Afhankelijk van meerdere factoren: Persoonlijkheid van de kijker Historische achtergrondkennis Culturele bagage Vertrouwdheid met film  ‘Historische filmische geletterdheid’ 38

Conclusies Kortom: Film kan de klassieke geschiedenisles niet vervangen, maar kan er een zinvolle aanvulling op vormen Taak van de docent/leerkracht Film aanbieden als één mogelijke representatie Alternatieve perspectieven op verfilmde verleden Belang van ‘historische filmische geletterdheid’! Leerkracht (in spe) Leerlingen 39

Zin in meer?

Zin in meer? MEER INFORMATIE: - Online lessenreeks: www.film-en-geschiedenis.ugent.be PPT-presentaties met audiocommentaren Illustratieve filmfragmenten Verwerkingsopdrachten Literatuurverwijzingen - Filmbesprekingen 41