VORMING STARTDAG FRACARITA Fevlado-Diversus vzw 21/01/2014

Inhoud 21/01 Fevlado vzw & Fevlado-Diversus vzw Verschillende visies op doofheid Dovengemeenschap Dovencultuur Communicatietips Oefeningen

Inleiding Pascal Mollet Educatief medewerker & Coördinator Fevlado-Diversus vzw Introductie tolk VGT Vragen? Vraag: iemand aanwezig die iets weet over doof-zijn? Familie of vrienden?

FEVLADO & DIVERSUS 2 vzw’s onder 1 dak

Fevlado vzw & Fevlado-Diversus vzw Belangenverdediging Sensibilisatie Ledenbeweging Fevlado-Diversus vzw Educatie Informatie

Fevlado-Diversus vzw Culturele vormingsdienst Sensibilisatie Educatie Sensibiliseringsactiviteiten o.a. WDD,… Ondersteuning en begeleiden van organisaties Educatie Open aanbod: cursussen VGT, Dovencultuur,… voor zowel doven als horenden Vorming op maat Ontwikkelen van educatieve middelen Informatie Erfgoedwerking Archief- en documentatiecentrum Publicaties

Wie zijn jullie? Wat zijn jullie taken? Hoe pakken jullie het aan wanneer er een probleem is met de communicatie?

Wat betekent doof voor jullie?

Even vooraf; correcte terminologie Wat is correct? Doofstom Auditief gehandicapt Auditieve beperking Doof Gehoorgestoorden Gebarentaal Doventaal Vlaamse Gebarentaal Tolk VGT Doventolk Gebarentolk Tolk gebarentaal

Even vooraf… Wat is correct? Doofstom Auditief gehandicapt Auditieve beperking Doof Gehoorgestoorden Gebarentaal Doventaal Vlaamse Gebarentaal Tolk VGT Doventolk Gebarentolk Tolk gebarentaal

Vragenronde Alle dove mensen kunnen perfect liplezen Alle dove mensen willen niets liever dan opnieuw te kunnen horen Alle dove mensen kennen én gebruiken gebarentaal Alle dove kinderen leren gebarentaal van hun ouders Dove mensen kunnen onmogelijk dokter, piloot, advocaat of politicus worden Alle dove kinderen leren gebarentaal op school

Wie is doof? (1) Waaraan kan je dat zien?

Wie is doof? (2) Je kan het pas zien wanneer ze aan het ‘praten’ zijn; wanneer ze aan het gebaren zijn Besluit: doofheid is een onzichtbare handicap En daardoor ook veel onwetendheid.

Verschillende visies op doofheid Medisch model Sociaal model Cultureel-linguïstisch model

1. Medisch model Dove persoon als individu met een beperking Individueel deficit-model Geloof in technologie om gehoor te herstellen Toegepast door o.a. medische wereld en het dovenonderwijs Ideaal: integratie in horende maatschappij; zoveel mogelijk ‘horend’ worden Deficit = tekort (volgens Van Daele)

2. Sociaal model Probleem is niet de beperking/handicap, maar wel de niet aangepaste maatschappij Maatschappij geeft de handicap Nog steeds individueel model Nadruk op toegankelijkheid Maar niet volledig bruikbaar voor Dovengemeenschappen bv. Inclusief onderwijs

3. Cultureel-linguïstisch model Collectief model Dovengemeenschappen als taalminderheidsgroepen Niet kunnen horen is ondergeschikt of zelfs niet relevant Aandacht voor onderwijs, taalpolitiek, … Erkenning gebarentalen Ideaal: bilinguale, biculturele persoon Fevlado en Fevlado-Diversus werken vanuit dit model Taalpolitiek = erkenning VGT, meer subsidie voor onderzoek naar VGT,…

Richtlijnen spraakafzien Wil je met een doof persoon praten, maar je beheerst (nog) geen gebarentaal: Beweeg je hoofd niet teveel Hou niks in je mond (sigaret, pen, kauwgom) Articuleer duidelijk Leg nadruk op het kernwoord waarover je wilt praten

Volstaat spraakafzien? OEFENINGEN Nu zonder STEM en GEBAAR een woord articuleren Goed kijken wat er gezegd wordt en opschrijven Na drie keer proberen woord af te lezen, stoppen en volgende woord afzien

Volstaat spraakafzien? Ja of neen? DAAROM IS GEBARENTAAL NODIG!

Gebaren? Probeer eens? Iets uitleggen in gebaren Of lichaamstaal Geen stem gebruiken! Schrijf op wat je ziet Verschil zien tss spraakafzien en uitleggen in gebaren

Vlaamse Dovengemeenschap Twee verschillende subgroepen, samenvallend met twee verschillende taalgroepen Vlaamse Dovengemeenschap Nederlands als eerste taal Vlaamse Gebarentaal (VGT) als eerste taal

1. Nederlands als eerste taal Grootste groep van personen met een gehoorverlies in Vlaanderen (ca. 800 000 personen) Gesproken Nederlands, vaak ondersteund met spraakafzien: orale opvoeding Geschiedenis: Milaan 1880, oraal onderwijs Vooral gehoorverlies op latere leeftijd VGT speelt geen belangrijke rol in hun leven (wat niet wil zeggen dat ze geen VGT gebruiken)

2. Vlaamse Gebarentaal als eerste taal 5 000 à 6 000 personen VGT als moedertaal, eerste taal of taal waarin men zich het best kan uitdrukken Geschiedenis: vanaf jaren ’70-’80: terug gebarentaal in het onderwijs Meestal doofgeborenen of vroegdoven Linguïstisch-culturele minderheidsgroep, de Vlaamse Dovengemeenschap Dit betekent niet dat deze groep geen Nederlands kent of gebruikt! Velen van hen zijn zelf twee- of meertalig.

Dovengemeenschap met VGT als eerste taal Lokaal niveau: clubs Vlaanderen: 6 regionale dovenclubs en 20 à 30 kleine dovenclubs Ontspannende, alsook vormende activiteiten Nationaal niveau: dovenfederaties Vlaanderen: Fevlado, Fevlado-Diversus, Fevlado-Passage, Jong-Fevlado,… Internationaal niveau: koepelfederaties Europa: EUD, EUDY, filmfestivals, jongerenkampen,… Wereld: WFD, WFDYS, Deaflympics,…

Wat is de Vlaamse Gebarentaal? Vgt?! Wat is de Vlaamse Gebarentaal?

Waarom is gebarentaal zo belangrijk? Toegankelijke taal Veditz (1910): People of the Eye Geen communicatieproblemen Gevoel van trots over eigen taal en cultuur Onderzoek heeft uitgewezen dat dove mensen anders in het leven staan Hersenen werken op een andere manier bij o.a. taalverwerving Ze zijn gefocust op wat ze zien. Horen heeft voor hen geen (of minder) betekenis Doven hebben een fragmentarisch geheugen. Dus alles wat ze ziet, wordt in een keer opgeslagen in hersenen en daarom werkt de hersenen ook op en andere manier bij o.a. taalverwering.

Vragenronde Is Vlaamse Gebarentaal uitgevonden? Is gebarentaal een soort gesproken taal maar dan met gebaren in plaats van met woorden? Hebben gebarentalen grammatica? Is gebarentaal universeel? Kan je filosoferen in Vlaamse Gebarentaal?

Zijn gebarentalen uitgevonden? Niet door iemand uitgevonden of gemaakt, maar is spontaan ontstaan Zoals bij meeste talen: Frans, Nederlands, ASL, LSF,… Waar mensen samen zijn, ontstaat er communicatie en bijgevolg taal

Vragenronde Is Vlaamse Gebarentaal uitgevonden? Is gebarentaal een soort gesproken taal maar dan met gebaren in plaats van met woorden? Hebben gebarentalen grammatica? Is gebarentaal universeel? Kan je filosoferen in Vlaamse Gebarentaal?

Zijn gebarentalen soort van gesproken talen? Vlaamse Gebarentaal is een soort van Nederlands waarbij in plaats van woorden gebaren worden gebruikt, maar dit is echter niet zo VGT heeft een eigen grammatica, een eigen structuur – los van een gesproken taal Een voorbeeld… NL De man staat op de auto VGT AUTO MAN STAAN

Nederlands met Gebaren Is niet natuurlijk ontstaan Systeem werd ontwikkeld voor het onderwijs om het Nederlands meer toegankelijk te maken voor dove leerlingen Werd ontwikkeld in de late jaren ‘70-’80 Dit volgt het structuur van het gesproken Nederlands Is veel trager Gevolg: Vlaamse dovengemeenschap ging er niet mee akkoord

Vragenronde Is Vlaamse Gebarentaal uitgevonden? Is gebarentaal een soort gesproken taal maar dan met gebaren in plaats van met woorden? Hebben gebarentalen grammatica? Is gebarentaal universeel? Kan je filosoferen in Vlaamse Gebarentaal?

Hebben gebarentalen een eigen grammatica? (1) Elke taal heeft zijn eigen bouwstenen en regels Bijvoorbeeld Meervoudsregels tafel – tafels – niet tafelen mens – mensen – niet menseren kind – kinderen – niet kinds Daarom zijn er vaste regels: die zegt hoe je in het Nederlands van een bepaald woord het meervoud maakt Grammatica is het geheel van regels van een taal

Hebben gebarentalen een eigen grammatica? (2) Dus in gebarentalen bestaan er ook regels die je moet volgen Bijvoorbeeld Werkwoordgebaar GEVEN, dit kan aangepast worden om aan te tonen wie (wat) geeft en wie (wat) krijgt IK GEEF JOU – gebaar beginnen bij eigen lichaam en eindigen in de ruimte voor jou JIJ GEEFT MIJ – omgekeerde beweging IK GEEF JOU EEN BRIEF – IK BRIEF 1GEVEN2 VGT heeft dus eigen regels, m.a.w. een eigen grammatica

Vragenronde Is Vlaamse Gebarentaal uitgevonden? Is gebarentaal een soort gesproken taal maar dan met gebaren in plaats van met woorden? Hebben gebarentalen grammatica? Is gebarentaal universeel? Kan je filosoferen in Vlaamse Gebarentaal?

Zijn gebarentalen universeel? (1) Er bestaan verschillende gebarentalen: ASL, LSF, LSBF, NGT, VGT,… Maar in Vlaanderen kunnen gebaren ook verschillen van streek tot streek Reden van het bestaan van gebarentaalvarianten Contact met gebarentaal op scholen vroeger (ook meisjes-jongens) 90-95% dove kinderen hebben horende ouders Aanleren gebarentaal niet door leerkrachten, maar door andere dove kinderen GEVOLG: elke school gebruikt een eigen gebarentaalvariant

Zijn gebarentalen universeel? (2) Gebarentaalvarianten zijn genoemd naar de regio waar de school gelegen is: West-Vlaamse, Antwerpse,… gebaren Deze varianten leiden niet tot communicatieproblemen tussen doven onderling, integendeel Er zijn ook regionale varianten of dialecten voor het gesproken Nederlands Standaardtaal voor het Nederlands: AN Onderwijs Media Contacten tussen mensen uit verschillende streken …

Zijn gebarentalen universeel? (3) Er bestaat nog geen standaardisatie in Vlaanderen Gebarentaal werd tot voor kort niet gebruikt in het onderwijs, in de media, in het bedrijfsleven,… Standaardisatie VGT zal zich spontaan ontwikkelen VGT is sinds 26 april 2006 een erkende taal in Vlaanderen

Vragenronde Is Vlaamse Gebarentaal uitgevonden? Is gebarentaal een soort gesproken taal maar dan met gebaren in plaats van met woorden? Hebben gebarentalen grammatica? Is gebarentaal universeel? Kan je filosoferen in Vlaamse Gebarentaal?

Kan je filosoferen in VGT? Net zoals elke andere taal kunnen we ook filosoferen Van heel concrete tot heel abstracte thema’s Over de verbouwingen aan je huis Over de trein die je net gemist hebt Over voetbal Over politiek Over filosofie Over godsdienst Over liefde Over poëzie …

Waarom al deze vragen? Er bestaan heel wat misverstanden Veel onwetendheid Hoe beter verspreiden? Media Onderwijs Voordrachten geven Getuigenissen

Horende mensen en VGT Horende kinderen van Dove ouders Horende ouders van Dove kinderen Broers en zussen van Dove mensen Professionelen Tolken VGT Tolkstudenten en cursisten VGT Vrienden, familie, collega’s,…

Oefeningen op de vingerspelling: leer spellen van A tot Z!

Vingerspelling Voor namen, plaatsnamen, straatnamen,… waar er nog geen naamgebaar voor bestaat Voor begrippen waar er nog geen gebaar voor bestaat Voor het ‘vertalen’ van Nederlandse letterwoorden WC BTW … Geïnitialiseerde gebaren VLAANDEREN

Vingeralfabet (A-E)

Vingeralfabet (F-J)

Vingeralfabet (K-O)

Vingeralfabet (P-T)

Vingeralfabet (U-Z)

Overzicht vingeralfabet

Hoe gaan we om met doven en slechthorenden? COMMUNICATIETIPS Hoe gaan we om met doven en slechthorenden?

Communicatietips voor wie geen VGT kan (1) Gebruik natuurlijke gebaren/lichaamstaal ter ondersteuning van wat je zegt Hou pen en papier in de aanslag Schakel achtergrondlawaai uit Spreek geen dialect Praat niet door elkaar Gebruik trefwoorden om aan te geven waar het gesprek over gaat Houd oogcontact en draai je hoofd niet weg Articuleer traag en duidelijk Ga niet te dichtbij staan

Communicatietips voor wie geen VGT kan (2) Ga niet met je rug naar een lichtbron staan Vermijd kauwgom, sigaret,… in je mond Roep niet! Trek de aandacht (zwaaien, aantikken,…) voor je iets begint te zeggen Herhaal indien nodig wat je zegt Zoek naar synoniemen

Omgangsvormen in Dovengemeenschap Oogcontact De handen De begroeting Afscheid nemen Zichzelf voorstellen

Visueel leren kijken is belangrijk… OEFENINGEN VGT Visueel leren kijken is belangrijk…

Leren kijken VGT is een visuele taal Ogen om te luisteren en handen om te spreken Belang van luisteren met je ogen Gesproken taal: aanstaren is onbeleefd Gebarentaal: wegkijken is onbeleefd

Oefening: Leren kijken Iconiciteit: gelijkenis tussen de vorm van een gebaar en de betekenis ervan Verschil tussen uitbeelden en gebarentaal Bij de communicatie: uitbeelden helpt Belangrijk deel van gebarentaal Zijn vaak ‘gemakkelijke’ gebaren

Wedden dat jij de gebaren kent ? DRINKEN SLAPEN WAKKER WORDEN DOUCHE SCHRIJVEN STAAN ZITTEN SPRINGEN DANSEN KNIELEN HUIS STUDEREN/LEREN STAPPEN VALLEN DEUR SCHILDEREN TYPEN STOPCONTACT

Basisgebaren – Belangrijk! Geeft een goede eerste indruk! Hallo Goedemorgen - goede middag - goede avond Dank je wel Pardon / sorry Alstublieft Vragen? Welkom Hoe gaat het met je? Maandag tot zondag Weekend Smakelijk

Meer informatie? Documentatiecentrum VSPW Gent – www.vspw.be Fevlado – www.fevlado.be VGT – www.vlaamsegebarentaal.be Digitale gebarenboek – http://gebaren.ugent.be VGTC – www.vgtc.be Visualbox – http://www.visualbox.biz/eyeopener

Bedankt voor jullie aandacht!