Naar een leefbare en zorgzame wijk Paul van Soomeren, DSP-groep Rotterdam, 16 april 2013

Twee werelden: van apart naar LAT Wijk- buurtaanpak fysiek sociaal/leefbaar/participatie Zorg formeel informeel light zwaar

Wijkaanpak 1: VromVrom VogelLaan aanpak Van stadsvernieuwing naar stedelijke vernieuwing Corporaties zouden het wel ff doen… Nadruk op sloop/nieuwbouw Het ministerie van aandachts… eh… kracht… eh… pracht wijken Vooral fysieke aanpak, geen link naar zorg

Wijkaanpak 2: leefbaar, sociaal, participatie Na PCG-beleid kwam Sociale Vernieuwing (Lubbers/Kok en Ien Dales; begin jaren 90) Schoon, heel & veilig (Rotterdam; meedoen: Opzoomeren) Welzijnswerk (Nieuwe Stijl) Prettig (samen) wonen, samen aan/in de wijk werken (sociale samenhang/cohesie): laat de bewoners het vooral zelf doen

Tezelfdertijd in Zorgland Nadruk op formele zorg Veel schaalvergroting (vgl. onderwijs, corporaties) Maar eerstelijnszorg blijvend wijk/buurtgericht Informele zorg beetje ‘vergeten gebied’ Weinig integratie formele en informele zorg Help… de kosten lopen uit de hand; dus bijv. van AWBZ naar Wmo

Verschuiving in zorg nu Van professionele zorg naar informele zorg Meer accent op eigen kracht, eigen verantwoordelijk-heid en het inzetten van sociale netwerken en andere vormen van informele zorg Meer - integrale - zorg in de buurt

Vier typen oplossingen: piramide

Zorg: donkere wolken Dubbele vergrijzing (iedereen ouder + geboortegolf met pensioen) Dementie en eenzaamheid toenemende problemen Stijging zorgkosten (o.a. AWBZ) Oplossing: langer thuis blijven wonen ‘met naasten die je bijstaan in een betrokken samenleving’ en ‘gemeente die in kaart brengt wat nodig is’. Dus: informele zorg Martin van Rijn van Leefbaarheid naar Zorg

Wat is informele zorg (wie zijn die ‘naasten’)? Mantelzorg (veelal familie/bloedverwanten) Vrijwillige inzet Buren en buurthulp Wederzijdse hulpdiensten Informele zorg light: gezelschap, boodschap, signaleren Denk aan: Nabuurschap 2.0 (DSP-groep/VWS 2012) Informele zorg zwaar: wassen, kleden, toilet, incontinentie, eten/drinken, sondevoeding, medicatie, persoonlijke zorg, protheses

Kortom: van leefbaarheid naar informele zorg (light & zwaar) Eerst veegde je met de buren de straat Later deed je voor de buren boodschappen… …en natuurlijk hield je een oogje in het zeil (signaleren) Maar het gaat nu nog verder; voordat je boodschappen doet met de buurman : moet je die buurman eerst wassen en trekt hem dan z’n steunkousen aan …en na afloop leg je hem ‘s avonds in bed (met luier) …en ondertussen kalmeer je zijn verwarde dementerende vrouw

Naast leefbaar-vegen nu ook zorg-vegen

Beroep op eigen kracht en informele zorg: bezuinigen en knijpen (anders zorgkosten door dak) Naar gemeenten: Begeleiding (220.000 klanten): -25% Persoonlijke Verzorging (250.000): -25% Jeugdzorg: -15% Hulp huishouden -75% (alleen meest kwetsbare armen) Stop op aankloppen bij intramuraal (minimaal zzp 5) Mantelzorg onder druk door meer alleenstaanden, gezinsverdunning, arbeidsparticipatie, geografische afstand, hogere pensioenleeftijd, arbeidsparticipatie, andere familie structuur (scheidingen), zwakkere bloedband, etc.

Hoe gaan we dat organiseren?

Wijk/buurt als thuis Buurt handig organisatie kader (systeemwereld) Maar vergeet leefwereld niet: thuis voelen in de wijk (thuis = controle hebben, je veilig weten) Dus: stuur geen brief, maar laat hetzelfde gezicht steeds langsgaan (ken elkaar) Zorg voor een veilige buurt Signalering goed regelen (met inzet vrijwilligers)

Startpunt keukentafelgesprek Bespreek: wat de beperkingen van iemand zijn wat hij/zij zelf nog kan en wil (de eigen kracht) welke ondersteuning hij/zij vanuit persoonlijk informeel sociaal netwerk kan krijgen (bekend en onbekend!!!) en de vraag van de ‘man/vrouw op de keukenstoel’: welke oplossing wenst hij/zij?

Wie krijg je aan de keukentafel? Alleen reageren op hulpvragen? (lukt niet: vraagverlegenheid, zorgmijders, vereenzaamd, etc.) Problemen signaleren (via bijv. buren) en doorverwijzen? Iedereen langs? Besef: vereist een frequente cyclus; vandaag nog prima in orde, maar dat kan morgen anders zijn. Inzet van eerste lijnszorg cruciaal: huisarts, praktijk begeleider, thuiszorg

Krijg zicht op capaciteit informele zorgers: wie, wat doen ze, waar, wanneer, hoe …? Je ziet makkelijk iets over het hoofd. Bijvoorbeeld: zorgvragers kunnen iets doen naast bewoners zijn er werkers in een buurt omvallende mantelzorgers Krijg zicht op tijd die besteed wordt aan vrijwillige inzet, mantelzorg, leefbaarheidswerk, buurt en wijkinzet etc. (de rekeneenheid is naast geld dus ook TIJD!)

Wat wilde gedachten Veel jargon en bla bla: kanteling, eigen kracht, keukentafelgesprek, informele zorg… Natuurlijk is het bezuinigen, maar het is ook een gouden kans: naar een leefbare en zorgzame buurt. Elkaar ontmoeten en kennen leidt niet automatisch naar ‘elkaar helpen’ (of zelfs: elkaar verzorgen) Een ‘hulpvrager’ en ‘hulpvraag’ bestaat niet! Vraagverlegenheid. Trek de vrager z’n huis uit en maak hem aanbieder: deelnemer en deelgever Andere vrijwilligers nodig:

De nieuwe ‘Informele zorg vrijwilliger’ Minder ‘vrijheid blijheid vrijwilliger’ Binding en opleiding Vrijwillig, maar na het ja-woord niet vrijblijvend Einde aan de vrijblijvendheid, ook voor de gemeente: werven, opleiden, controleren, linken formeel-informeel… Ik ken geen gemeente die hier echt op stuurt en regie op voert!

Uitdaging komende jaren: van Wijk naar Wij Werken aan een leefbare en aan een zorgzame wijk!

www.dsp-groep.nl www.wmowonen-nh.nl pvansoomeren@dsp-groep.nl www.wmoindebuurt.nl