Docentprofessionalisering in het medisch onderwijs: waarom zòu je? NVMO werkgroep docentprofessionalisering Anneke heet de mensen welkom en verzorgt de inleiding. Ook vraagt ze welke aanwezigen docent zijn, wie er een BKO-certificaat hebben etc.

Programma Verschillende perspectieven voor docentprofessionalisering De stand van zaken in de UMC’s Kwaliteitszorg Basis Kwalificatie Onderwijs (BKO) Ervaringen van docenten

NRC-Handelsblad, 8 maart 2010

NRC-Handelsblad, 25 januari 2005 UK, 20 januari 2005 NRC-Handelsblad, 25 januari 2005 NRC-Handelsblad, 6 januari 2008 Universitair docent mag pas lesgeven met ‘aantekening’ de Volkskrant, 23 januari 2008 Ook universiteit wil geschikte docent Trouw, 24 januari 2008

Verschillende perspectieven voor docentprofessionalisering Verschillende perspectieven voor docentprofessionalisering? Willem de Grave “Leerzaam! Vele belangrijke onderwijskundige aspecten konden aan bod komen, en gedeeltelijk ook in hun samenhang. Heb je het over doelstellingen, dan heb je het niet alleen over lesinhoud, maar ook over lesopzet en toetsen. Heb je het over toetsen, dan heb je het over lesinhoud, en over evaluatie van je onderwijs, etc.” Vanaf hier neemt Willem de presentatie over.

Verschillende perspectieven voor docentprofessionalisering De stake-holder benadering De niveaus-benadering De veranderingsbenadering De transfer benadering De onderwijs expertise benadering Dilemma’s en paradoxen BKO als case

Stakeholders- benadering Willem: het plaatje is niet helemaal scherp. Heb je een origineel dat scherper is? Blijkbaar niet (LvB)

Wie zijn de stakeholders? Stakeholder theorie Studenten Docenten Directie Regionaal (OOR) Landelijke organisaties (NFU, NVMO, KNMG) Ministerie Instanties Accreditatie

De niveaus benadering “Behoud goede en gemotiveerde docenten, maak alleen hen UD, UHD en verplicht hoogleraren echt onderwijs te geven.” Percepties van individuele docent over belang docentprofessionalisering Participatie Non participatie Percepties van hoofden vakgroepen, afdelingen, teams over belang docentprofessionalisering Een casestudy Percepties beleid (organisatieniveau) over belang van docentprofessionalisering Willem: wat betekenen de sterretjes? Ik kan het niet herleiden naar een ander deel van de presentatie. Is het relevant of kan het weg?

De veranderingsbenadering Het implementatieprobleem van innovaties in het onderwijs

Het implementatie probleem Willem: ook hier de vraag wat het sterretje toevoegt.

De veranderingsbenadering Het implementatieprobleem van innovaties in het onderwijs De docent als cruciale variabele Praktijkkennis van de docent Cocreatie in het onderwijs (bottum-up en topdown innovatie) Docentprofessionalisering en kwaliteitsbewaking Andere werkvormen voor docentprofessionalisering Willem: Deze dia zit er twee keer in. Klopt dat?

Ontwikkelingen in faculty development (Steinert 2011)

De transfer benadering De niveaus van Kirkpatrick Transfer van training Kenmerken effectieve programma’s Onderwijskwalificatietrajecten richten zich met observaties op het derde niveau van Kirkpatrick: Evalueren om te bepalen in welke mate de cursist de nieuw aangeleerde vaardigheden en/of kennis in zijn job gebruikt. Voor veel mensen is dit het kernpunt: Kunnen ze er wat mee in hun baan?

Onderwijs expertise benadering Wat is onderwijsexpertise? Praktijkkennis PCK TPACK Wat is expertiseontwikkeling? Docentprofessionalisering en expertiseontwikkeling Onderwijsportfolio Leadership in education “Het dwingt me tot nadenken over mijn wensen voor de toekomst. Waar wil ik me nog meer in ontwikkelen en hoe ga ik dat bereiken?”

Dilemma’s en paradoxen Separate versus integrale aanpak Relatie met Personeelsbeleid Relatie met Kwaliteitsbewaking Relatie met Strategie van organisatie Relatie met Verandermanagement Spanning tussen taken onderwijs – onderzoek – patiëntenzorg Enge versus brede opvatting (training versus variatie aan leersituaties)

De stand van zaken in de UMC’s Ineke Molenaar “Tijdrovend, maar uiterst nuttig. Je wordt je veel meer bewust van allerlei aspecten, van verschillende manieren van studeren, verschil in studenten en hoe het onderwijs zodanig in te vullen dat ook zeer verschillend studerende mensen het aantrekkelijk vinden er een uitdaging in zien. Het maakt je kritisch over het onderwijs dat je geeft, en geeft aanleiding tot zelfreflectie en zo nodig aanpassing.” Vanaf hier neemt Ineke de presentatie over.

Ineke: verwijs je hier ook naar de kaartjes die we nog hebben en de poster? Ja zal ik doen

Onderwijsniveaus en -kwalificaties Micro uitvoerend - college werkgroep begeleiding student / aios casusbespreking bedside teaching Basiskwalificatie onderwijs (BKO)* Meso coördinerend en ontwikkelend modules blokken lijnen/discipline overstijgend coschap Seniorkwalificatie onderwijs (SKO)* Macro beleidsbepalend - meerdere of grote delen van of een gehele (vervolg) opleiding Onderwijskundig leiderschap (OL)* * Of vergelijkbare kwalificaties

Enquête onder UMC’s - Deelnemers Amsterdam, AMC/UvA Amsterdam, VUmc Groningen, UMCG Leiden, LUMC Maastricht, AZM Nijmegen, UMC St Radboud Rotterdam, Erasmus MC Utrecht, UMC Utrecht, Diergeneeskunde UGent, Fac Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen dd. 1 okt. 2011, Met ondersteuning van Tobias Boerboom, UU Diergeneeskunde

Aandachtsgebieden Doelgroepen Inhoud BKO-traject Toetsing nieuwe en reeds aangestelde docenten Inhoud BKO-traject Toetsing Personeelsbeleid Getallen Landelijke kwaliteitszorg

BKO verplichting Nieuwe aanstelling /bevordering Voor aanstelling/bevordering tot hoogleraar 6 Voor aanstelling/bevordering tot UD 5 Voor aanstelling/bevordering tot UHD Voor aanstelling/bevordering tot UHD ‘onderwijs’ Voor aanstelling/bevordering tot hoogleraar ‘onderwijs’ 4 Voor iedereen die wordt aangesteld voor een onderwijstaak 2 Voor nieuw aangestelde UMC stafleden (wetenschappelijk personeel) Voor andere nieuw aangestelde UMC medewerkers met een onderwijstaak Voor AIOS (DGK: SIO's) 1 Voor nieuw aangestelde stafleden affiliatieziekenhuizen Voor andere nieuw aangestelde medewerkers affiliatieziekenhuizen met een onderwijstaak Overige (geef nadere toelichting): omvang, sleutelpositie

Reeds aangestelde docenten Voor iedereen - werkzaam in het UMC - die onderwijs geeft aan geneeskunde studenten, incl. klinische fase 4 Voor iedereen - werkzaam in het UMC - die onderwijs geeft aan geneeskunde studenten, met uitzondering van docenten die alleen in de klinische fase onderwijs geven Voor iedereen - werkzaam buiten het UMC - die onderwijs geeft aan geneeskunde studenten, met uitzondering van docenten die alleen in de klinische fase onderwijs geven Voor iedereen - werkzaam buiten het UMC - die onderwijs geeft aan geneeskunde studenten, incl. klinische fase Anders, namelijk: omvang, nog niet verplicht Geen vrijstelling – aangepast traject met gelijke eindtermen

BKO-traject Opbouw Omvang/duur Opbouwen portfolio 9 Reflectie op eigen functioneren Verzamelen feedback, reflectie daarop en zelfreflectie Werken in de praktijk Cursussen 7 Coaching/begeleidingstraject 6 Intervisie 4 Omvang/duur “Goede reden om didactische cursussen te volgen. Deze cursussen zijn buitengewoon nuttig.” <200 uur 6 < 1 jaar 1 200 – 300 uur 2 1 jaar 3 > 300 uur 2 jaar 5 > 2 jaar Kleur gegeven aan eerste cijfers

“Eindeloos veel verzamelwerk en opschrijven.” Toetsing Formatief Summatief Portfolio 9 Observaties door collega’s 7 Verantwoording opgenomen materiaal: ja (5), nee (3), deels (1) Met reflectieverslag: ja (7), deels (2) Video-opnames 6 Observaties door de organisatie 3 Anders: klankbord met tutor, ‘alle documentatie’ elk 1 “Eindeloos veel verzamelwerk en opschrijven.”

“De observaties tijdens het onderwijs waren zeer verhelderend “De observaties tijdens het onderwijs waren zeer verhelderend. Op dit niveau krijg je te weinig feedback het geven van onderwijs” Observatie was - met video opname - een plezierige exercitie. Respectvolle benadering door onderwijskundige. Ik vond het plezierig dat de onderwijskundige mij ziet doen wat ik beoog: interactieve lessen geven, denkprocessen bij studenten stimuleren in een veilige werkomgeving. Deze citaten van docenten sluiten erg mooi bij het voorgaande filmpje aan.

Kenmerken toetsing Criteria Er wordt getoetst aan beschreven eindtermen (competenties) 9 Er wordt gekeken naar de representativiteit van portfoliomateriaal 7 Er wordt gekeken naar kwaliteit en niveau van reflectie Er wordt gekeken naar de kwaliteit van het portfoliomateriaal 6 Er wordt ‘administratief’ getoetst (volledigheid etc.) 5 Er zijn geen criteria Anders, namelijk: actualiteit en authenticiteit 1 Format Checklist 3 Scorelijst Format zonder scores 2 Globaal zonder format

Beoordelingsresultaten Eindbeoordeling Voldoende/onvoldoende 7 Schriftelijk verslag 6 Kwalificatie (matig-goed-uitstekend) 1 Schoolcijfer Advies voor onderhoudstraject Soms (bij negatieve beoordeling) 5 Ja 2 Nee Bespreking met docent 4 3

Portfoliobeoordelingscommissie (9) Samenstelling uit beperkte pool, met of zonder vaste functies Aantal leden 2 – 4 (gem. 2,78) Leden ‘Senior’ uit de onderwijswerkomgeving van de betreffende docent 5 ‘Docentprofessionaliseerder’ 4 Trajectbegeleider niet betrokken bij betreffende docent 3 Trajectbegeleider van de betreffende docent 1 Student (facultatief) Leidinggevende van betreffende docent

“Een 'pluim' en felicitatie.” Personeelsbeleid “Een 'pluim' en felicitatie.” Beloning voor BKO Geen (behalve certificaat) 7 Alleen in overgangsregeling, per afdeling geregeld elk 1 Controlesysteem Nee 4 Ja 2 Afspraken met afdelingen, registratie scholingsactiviteiten 1 Sancties Aanmaning 3 Geen bevordering Geen vaste aanstelling, ontheffing onderwijstaken, geen, nog niet echt geregeld

“Onderwijs heeft geen status “Onderwijs heeft geen status. Het vak zal carrièremogelijk-heden moeten creëren in het onderwijs, afdelingshoofden moeten overtuigen om in hun staf te zoeken naar clinici die de medische carrière deels in het onderwijs willen uitoefenen.”

Aantallen a b c d e f g h i Beginjaar 08 10 97 03 96 BKO behaald 150 14 9 59 56 1026 74 18 200 bezig met BKO 50 52 4 175 31 BKO aangepast traject behaald 12 2 1 53 16 bezig met aangepast traject 3 8 vrijstelling aangevraagd 5 vrijstelling gekregen SKO behaald 35 290 15 SKO bezig 17 Onderwijskundig leiderschap behaald 7 Onderwijskundig leiderschap bezig

Kwaliteitszorg BKO-opleidingen Pilot-audits van universitaire BKO-regelingen Is er ook nagedacht over evalueren van de BKO? Hoe wordt gemeten of docenten nu echt beter worden? Dat zal even tijd nodig hebben, maar het zou toch te meten moeten zijn. Dit deel wordt ook door Ineke gepresenteerd.

Deelnemers Ontwikkeling Implementatie (audit) 3 TU (via Sofokles project) Vrije Universiteit, Universiteit Leiden, Radboud Universiteit Implementatie (audit) idem + Rijksuniversiteit Groningen, Universiteit Utrecht

Auditkader Verbetering staat voorop! De BKO is ingebed in (strategisch) personeelsbeleid en onderwijsbeleid De doelstellingen (eindkwalificaties) zijn helder en op het juiste niveau omschreven De toetsing vindt op een verantwoorde wijze plaats De verantwoordelijkheden zijn helder en worden in acht genomen De interne kwaliteitszorg van de BKO is in orde Verbetering staat voorop!

Conclusies Docentprofessionalisering in de UMCs is in beweging in grote lijnen gelijke benadering met lokale invulling niet alle instellingen zijn even ver BKO gericht op basisopleiding Ontwikkeling en toetsing lijken verder te zijn dan implementatie en HRM-beleid Er is aandacht voor kwaliteitszorg op lokaal en landelijk niveau Lisette: tekst iets aangepast

Ervaringen van docenten: opbrengsten en knelpunten Anneke Zanting “Het is een soort feestje en ook fraai om een overzicht te maken over 20 jaar ervaring en te zien hoe de dia’s veranderen, minimaliseren.” Vanaf hier neemt Anneke het weer over voor het laatste deel.

Wat heeft het opgeleverd? Bewustwording onderwijstaken en onderwijsprocessen Begeleiding bij nieuwe onderwijstaken; advies en tips krijgen Uitwisseling met andere docenten Verdieping in onderwijskundige theorie Formaliseren en concreet maken: portfolio Belang van goed onderwijs en goed doceren 39

Lastige punten hierbij Op papier aantonen dat je voldoet aan alle criteria Met name bij centrale onderwijstaken, coördinatie Tijdsinvestering en agendering Stappenplan in de praktijk In eerste zin ‘doen’ veranderd in ‘doet’ “Wisselend: goed om over bepaalde zaken na te denken, maar er ging veel tijd zitten in samenstellen van de documenten.” 40

Ten slotte Het opleiden van docenten verhoogt de kwaliteit van het onderwijs Het doorlopen van een kwalificatietraject is een goede methode daarbij! 41

Dank voor uw aandacht! Met speciaal dank aan: Dr. M. Bontenbal, Internist-Oncoloog / onderwijscoördinator Dr. P.M.J.J. Berns, Universitair Hoofddocent Dank voor uw aandacht! NVMO werkgroep Docentprofessionalisering: Dr. A. Zanting, Ersamus MC (voorzitter) Drs. A.B.G. Bergsma, AMC (voorzitter) Prof.dr. W.M. Molenaar, UMCG Prof.dr. P. van Beukelen, UU Dr. T.B.B. Boerboom, UU Drs. R. Engbers, UMC St Radboud Th.E. Fick, UMC Utrecht Drs. J.M.E. van Bruggen, UMC Utrecht Dr. W. de Grave, UMC Maastricht Drs. J.C.G. Jacobs, VUmc Dr. D.D. Mansvelder, LUMC Prof. Dr. A.G.M. Derese, Universiteit Gent 42