een quick-scan door de rekenkamercommissie De WMO een quick-scan door de rekenkamercommissie

Inhoud presentatie 1 Centrale vraagstelling en onderzoeksvragen 2 Wet Maatschappelijke Ondersteuning Prestatievelden Wettelijke verplichtingen Bevindingen Beantwoording onderzoeksvragen Beantwoording centrale vraagstelling 4 Nieuwe ontwikkelingen Landelijke bezuinigingen De Kanteling (VNG) 5 Aanbevelingen

Centrale vraagstelling Zijn door de raad heldere kaders voor de WMO vastgesteld en is de uitvoering daarvan door het college doeltreffend en doelmatig geweest? Mischien kunnen we dit comprimeren.

Onderzoeksvragen 1. Heeft de raad aangegeven welke doelen hij m.b.t. maatschappelijke ondersteuning en vergroting van participatie wil bereiken?   2. Zijn de daarvoor beschikbare financiële middelen adequaat qua omvang in de loop der jaren? 3. Zijn de doelen daadwerkelijk gerealiseerd? 4. Vindt er adequate terugkoppeling over de bereikte effecten en ingezette middelen naar de raad plaats? 5. Zijn ingezetenen en belangenorganisaties voldoende betrokken bij de beleidsvorming en de uitvoering van het Wmo-beleid? 6. Zijn evaluaties zoals klanttevredenheidsonderzoeken gebruikt voor het verbeteren van het beleid en de uitvoering? 7. Voor welke prestatievelden is eventueel een nader onderzoek gewenst? Mischien kunnen we dit comprimeren.

Start Wmo op 1 januari 2007 Taken overgeheveld van rijk naar gemeente; Gemeente voert regie en is eindverantwoordelijk; Doel WMO: Maatschappelijke participatie en zelfred-zaamheid van burgers bevorderen. Sociale samenhang en actief burgerschap stimuleren; Ik zou nu nog niet over de kanteling spreken. Kan beter gebruikt worden indien we aanbevbelingen geven.

De 9 prestatievelden 1. bevorderen van sociale samenhang en leefbaarheid; 2. op preventie gerichte ondersteuning van jeugdigen met problemen met opgroeien en van ouders met problemen met opvoeden; 3. het geven van informatie, advies en cliëntondersteuning; 4. het ondersteunen van mantelzorgers daar onder begrepen steun bij het vinden van adequate oplossingen indien zij hun taken tijdelijk niet kunnen waarnemen en het ondersteunen van vrijwilligers; 5. het bevorderen van de deelname aan het maatschappelijke verkeer en van het zelfstandig functioneren van mensen met een beperking of een chronisch psychisch probleem en van mensen met een psychosociaal probleem; 6. het verlenen van voorzieningen aan mensen met een beperking of een chronisch psychisch probleem en aan mensen met een psychosociaal probleem ten behoeve van het behouden en het bevorderen van hun zelfstandig functioneren of hun deelname aan het maatschappelijke verkeer; 7. het bieden van maatschappelijke opvang, waaronder vrouwenopvang en het voeren van beleid ter bestrijding van geweld dat door iemand uit de huiselijke kring van het slachtoffer is gepleegd; 8. het bevorderen van openbare geestelijke gezondheidszorg, met uitzondering van het bieden van psychosociale hulp bij rampen; 9. het bevorderen van verslavingsbeleid;

Wettelijke verplichtingen Proces verplichtingen Inhoudsverplichtingen Compensatiebeginsel Conclusie: De gemeente voldoet niet aan alle wettelijke verplichtingen. Bijvoorbeeld: * verantwoording aan burgers is matig * geen inzicht in behoefte kleine doelgroepen * geen duidelijke samenhang tussen de prestatievelden

Beantwoording onderzoeksvragen 1 Beantwoording onderzoeksvragen 1. Heeft de raad aangegeven welke doelen hij m.b.t. maatschappelijke ondersteuning en vergroting van participatie wil bereiken? De raad heeft geen heldere meetbare doelen vastgesteld m.b.t. bereik en effecten (behoudens prestatieveld 6) maar wel doelstellingen voor activiteiten, intenties en maatregelen. Er is wel een visie op de WMO: dichtbij de burgers en op dorpenniveau. Er is veel informeel contact met inwoners, maar er is geen expliciete probleemanalyse op basis van kengetallen en onderzoeken gedaan, waardoor de raad onvoldoende in stelling kan worden gebracht om prioriteiten te stellen. Mischien kunnen we dit comprimeren.

2. Zijn de daarvoor beschikbare financiële middelen adequaat qua omvang? Prestatieveld Activiteiten Indicatie kosten 1 Sociale samenhang en leefbaarheid - Gemeenschapshuizen; - Koffiebijeenkomsten; - Culturele, educatieve en sport en welzijnsact.; - Speelgelegenheden en openbaar groen; - Overleg dorpraden; € 850.000,- 2 Jeugdigen en ouders met problemen - Centrum Jeugd en Gezin; - Eenduidige beleid leerplicht; - Elektronisch Kind Dossier; Jeugdgezondheidszorg; Leerplichtambtenaar; € 750.000,- 3 informatie, advies en cliëntondersteuning - WMO-loket; - Informatiebrochures en nieuwsbrieven; Algemeen Maatschappelijk werk; Sociaal Raadslieden; - Oudere adviseur; - Digitale sociale kaart; € 1.250.000,-

2. Zijn de daarvoor beschikbare financiële middelen adequaat qua omvang? Prestatieveld Activiteiten Indicatie kosten 4 Mantelzorgers en vrijwilligers - Mantelzorgmakelaar en jonge mantelzorg - Vrijwilligerspunt/cursussen (MEE) - Mantelzorgcompliment/Klankbordgroep Mantelzorg € 37.000,- 5 Bevorderen deelname maatschappelijk verkeer en zelfstandig functioneren. - Rolstoel toegankelijk/levensloopbestendig bouwen - Bouw voor psychische of psychosociale beperkingen € 0,- 6 Verlenen van voorzieningen aan mensen met een beperking - Huishoudelijke hulp/woningaanpassing - Rolstoelen/vervoersvoorziening Maaltijden, sociale alarmering en gemaksdiensten - Dagopvang specifieke groepen Algemeen maatschappelijk werk - Inkomensondersteuning € 4.000.000,- 7, 8, 9 - Maatschappelijke opvang - OGGZ - Verslavingsbeleid Opvang dak- en thuislozen Collectieve OGGZ preventie - Verslavingszorg € 66.000,-

3. Zijn de doelen daadwerkelijk gerealiseerd? Het is niet na te gaan of de doelen zijn gerealiseerd omdat de doelen niet helder zijn en er zijn nauwelijks WMO-evaluaties gedaan. Wel tevredenheidsonderzoeken maar deze geven geen inzicht in het wel of niet bereiken van doelstellingen Mischien kunnen we dit comprimeren.

Dus: De terugkoppeling naar de raad is niet adequaat. 4. Vindt er adequate terugkoppeling over de bereikte effecten en ingezette middelen naar de raad plaats? Er is vooral een terugkoppeling op wat er gedaan is en in de jaarrekening is te zien wat het gekost heeft. Er vindt geen goede analyse plaats voor de raad om te kunnen beoordelen dat het beleid effectief is. Dus: De terugkoppeling naar de raad is niet adequaat. Mischien kunnen we dit comprimeren.

Aan de WMO-adviesraad is advies gevraagd en meegenomen. 5. Zijn ingezetenen en belangenorganisaties voldoende betrokken bij de beleidsvorming en de uitvoering van het Wmo-beleid?   Aan de WMO-adviesraad is advies gevraagd en meegenomen. Burgers hebben maar beperkt invloed op het beleid middels participatie. Mischien kunnen we dit comprimeren.

6. Zijn evaluaties zoals klanttevredenheidsonder-zoeken gebruikt voor het verbeteren van het beleid en de uitvoering? Klanttevredenheidsonderzoeken zijn jaarlijks uitgevoerd en in 2010 is de participatie geëvalueerd. Bijstelling van het beleid naar aanleiding van de evaluaties zijn niet terug te vinden. Mischien kunnen we dit comprimeren.

7. Voor welke prestatievelden is eventueel een nader onderzoek gewenst? Rekenkameronderzoek op een van de prestatievelden is op dit moment niet wenselijk. Er kan geen goede beleidsevaluatie plaatsvinden indien de doelen niet duidelijk zijn bepaald. Mischien kunnen we dit comprimeren.

Beantwoording centrale vraagstelling Zijn door de raad heldere kaders voor de Wmo vastgesteld en is de uitvoering daarvan door het college doeltreffend en doelmatig geweest? De raad heeft een basisbeleidsplan (2007) en een beleidsplan 2010-2013 vastgesteld. De beide plannen bevatten weinig toetsbare en meetbare kaders, ofschoon het tweede plan beter is, zodat de doeltreffendheid en doelmatigheid niet of nauwelijks vast te stellen is. De raad heeft onvoldoende inzicht om kaders te kunnen stellen. Voor kaderstelling heb je inzicht nodig in de problemen, behoeften en knelpunten per prestatieveld. Mischien kunnen we dit comprimeren.

Beantwoording centrale vraagstelling (2) Beschikbare informatie (benchmarks, GGD-monitor, samenstelling inwoners per dorp, waarstaatjegemeente) wordt niet gebruikt voor ‘probleemanalyse’ of voor prioriteitstelling.

Centrale vraagstelling: inzicht. Prestatieveld 1-5 Hebben we een tekort aan mantelzorgers? Hebben we een tekort aan voorzieningen voor de jeugd? Welke doelgroepen zijn onvoldoende geïnformeerd? Wat zijn de meest urgente behoeften in elk dorp? Prestatieveld 6 Achteraf te monitoren, te analyseren en eventueel bij te sturen. Prestatieveld 7-9 Hoe staat het met het huiselijk geweld? hoeveel psychiatrische cliënten, hoeveel verslaafden? Afstemming met de regio

Enkele beschikbare gegevens over Bernheze uit: Waar staat je gemeente 2010 Bernheze Oordeel van burgers Voorzieningen voor jeugdigen 5,4 Aanpak leefbaarheid en veiligheid 5,5 Betrekken buurt bij aanpak sociale veiligheid 5,6 Speelmogelijkheden 6,8 Sportvoorzieningen 7,6 *Inclusief bijstand en minimabeleid ** Exclusief huishoudelijke hulp

B. v. Bernheze vergeleken met gemeenten 25. 000-50 B.v. Bernheze vergeleken met gemeenten 25.000-50.000 inwoners uit: Waar staat je gemeente 2010 Bernheze Per 1000 inwoners Andere gemeenten Collectief Vraagafhankelijk Vervoer 20,9 24,6 Individuele vervoersvoorzieningen 14,6 16,2 woonvoorzieningen 8,4 7,7 WMO- cliënten Structurele voorziening 41,5 44,3 rolstoelen 15,4 11,6 Uitgaven 2008 Soc/maatschap. voorzieningen €384 per inwoner €544 per inwoner Indiv. Voorz. Gehandicapten €60 per inwoner €57 per inwoner *Inclusief bijstand en minimabeleid ** Exclusief huishoudelijke hulp

Nieuwe ontwikkelingen Landelijke bezuinigingen Met minder financiële middelen dienen de prestaties op niveau te blijven. Dit betekent goede afwegingen maken en de financiële middelen zo optimaal mogelijk inzetten; 2. Visie VNG (2011) De Kanteling geen zorg op basis van verstrekkingen en standaardindicaties, wel (meer) kijken naar wat burgers en hun netwerk zelf kunnen en focus op maatwerk.

Piramide van getrapte verantwoordelijkheid De WMO-kanteling in schema Mensen zorgen voor zichzelf Mensen zorgen voor elkaar Mensen maken gebruik van collectieve voorzieningen Mensen hebben recht op maatwerk (individuele en professionele inzet) prestatievelden 1, 3 1, 3, 4 Hier worden de prestatievelden genoemd maar nog niet helder wat iedere prestatieveld betekent 2, 5, 7 ,8, 9 6

Aanbevelingen Analyseer de WMO-problemen op dorpsniveau voor de 9 prestatievelden zodat bepaald kan worden welke knelpunten er in elk dorp zijn. Benut daarvoor bestaande gegevens (zoals: demografische data, de klanttevredenheids-onderzoeken, “waarstaatjegemeente.nl”, jeugdmonitor) en vul deze aan op dorpsniveau.

Aanbevelingen Formuleer op korte termijn nieuw WMO-beleid op alle prestatievelden op basis van de analyse dat voldoet aan de wettelijke eisen. Stel een visie vast: Wat voor gemeente wil Bernheze zijn op gebied van de WMO? Stel prioriteiten vast voor alle prestatievelden. Bepaal voor elk prestatieveld welke maatschappelijke effecten de gemeente Bernheze wil bereiken.

Aanbevelingen 3. Voer de politieke discussie over investeringen en wenselijke of mogelijke bezuinigingen in het WMO-beleid. Breng evenwicht in ambitieniveau en budgetten. 4. Bezie of door meer inzet en investeringen in de eerste 5 prestatievelden en het toepassen van ‘de Kanteling’ de kosten in prestatieveld 6 gecompenseerd kunnen worden.

1. Wettelijke proces verplichtingen BIJLAGE 1 . 1. Wettelijke proces verplichtingen Minimaal om 4 jaar beleid vaststellen; Opstellen van een WMO-verordening; Jaarlijks gegevens aan minister verstrekken; Burgers bij voorbereiding van beleid betrekken en de mogelijkheid geven zelf met voorstellen te komen; Advies vragen over beleidsplan aan gezamenlijk vertegenwoordigers van de zorgvragers; Jaarlijks voor 1 juli klanttevredenheids-onderzoek publiceren; Horizontale verantwoording (aan de burgers); 2. Wettelijke verplichtingen inhoud beleidplan Welke gemeentelijke doelstellingen op de 9 prestatievelden? Hoe de gemeente het beleid samenhangend uitvoert; Welke resultaten wenst de gemeente te behalen; Hoe de kwaliteit wordt van de maatschappelijke ondersteuning geborgd; Hoe zorgt de gemeente ervoor dat zorgvragers keuzevrijheid hebben bij prestatieveld, 2, 5 en 6 m.b.t. de activiteiten van de maatschappelijke ondersteuning; Op welke wijze houdt de gemeente rekening met de behoeften van kleine doelgroepen. 3. Wettelijke verplichtingen compensatiebeginsel Ter compensatie van de beperkingen die een persoon genoemd in prestatieveld 4, 5 en 6, ondervindt in zijn zelfredzaamheid en zijn maatschappelijke participatie treft het college van B&W voorzieningen op het gebied van maatschappelijke ondersteuning die hem in staat stellen, een huishouden te voeren, zicht te verplaatsen in en om de woning, zich lokaal te verplaatsen en medemensen te ontmoeten.

de rekenkamercommissie juni 2011