De praktijk van het bekwaamverklaren Reinoud Gemke, kinderarts opleider VUmc Sophie Kienhorst, aios kindergeneeskunde MMC Marieke van der Horst, onderwijskundige RIO

Wat gaan we doen? 5 min: Inleiding & kennismaking 10 min: Wat is bekwaam verklaren? Perspectief opleider 10 min: Bekwaam verklaren: perspectief van de aios 25 min: Aan de slag met bekwaam verklaren 15 min: Terugkoppeling 5min: Afsluiting Voorafgaand aan een workshop vragen we altijd welke vragen er leven rondom IO in een ziekenhuis of in een regio. Vanuit het project RIO doen we ons best om hierin te ondersteunen, maar ook wij hebben niet alle antwoorden en kant en klare oplossingen. Wij hopen deze samen met het veld wel te vinden en faciliteren dit proces. Wie zou in zijn opleiding van gebaande paden willen afwijken?

Belang bekwaamverklaring Markering van een belangrijk moment in de opleiding Uiting van vertrouwen in het zelfstandig uitvoeren van professionele activiteiten Overdracht van verantwoordelijkheid Documentatie van competentie: voor de aios, opleiding, afdeling, patiënt en maatschappij Met het gebruik van bekwaamheidsverklaringen worden 3 doelen beoogd: Het sturen van het leerproces van de aios en het doelgericht opleiden; Het objectiveren van de toenemende bekwaamheid van de aios; Aandacht voor borgen en verantwoorden patiëntveiligheid.

Criteria bij keuze van activiteiten Frequentie van voorkomen Het kenmerkende karakter van een (be)handeling waarbij enkele algemene competenties opvallend worden aangesproken Activiteiten met een hoog risico Bekwaamheidsverklaringen zijn zinvol bij kritische activiteiten die men nooit zou toevertrouwen aan een ongetrainde collega. Criteria bijj keuze zijn: Bekwaamheidsverklaringen moeten gevolgd worden door regelmatige toepassing van de activiteit om de vaardigheid te behouden.

Bekwaamverklaren: uitleg in een animatie Link naar animatie opnemen!

Bekwaam verklaren in de praktijk: opleidersperspectief OPLEIDINGSPLAN KINDERGENEESKUNDE TOP2020 Van ziekte naar zieke georiënteerd Klinische presentatie = vertrekpunt van consult bij kinderarts Sterke behoefte : gefaseerde bekwaamheidsontwikkeling en –toekenning Bij AIOS : t.b.v. duidelijke groei Bij staf : t.b.v. vooral poli- en dienstsupervisie Afhankelijk van de praktijk kleine opleidingsgroepen: meeste stafleden werken met alle AIOS grote opleidingsgroepen: goede structurering van beoordeling noodzakelijk

ENTRUSTED PROFESSIONEL ACTIVITIES EPA’s ENTRUSTED PROFESSIONEL ACTIVITIES Professionele taken of verantwoordelijkheden die stafleden toevertrouwen aan een AIOS om zonder of met beperkte supervisie uit te voeren zodra de AIOS de benodigde competenties heeft verkregen. DEFINITIE EPA’s Faciliteren groei naar zelfstandigheid Beschrijven kerntaken van algemeen kinderarts

Entrusted Professional Activities EPA leidt tot een bekwaamheidsverklaring of deelcertificaat. Geeft bekwaamheid aan op niveau van een jonge klare voor bepaald deel van het vakgebied. Heeft consequenties voor wijze van supervisie overdag en tijdens dienst.

9 verschillende EPA’s in TOP2020 x 2

Toekenning 1. Bekwaamheid kennis, vaardigheden en gedrag voor deze EPA 2. Voldoende ervaring binnen het domein van de EPA 3. Diverse toetsing (KPB, 360O) en voldoende exposure klinische presentaties 4. Onderwijsactiviteiten en wetenschappelijke activiteiten behorend bij EPA 5. Het Oordeel van de OpleidingsGroep (OOG)

OORDEEL OPLEIDINGSGROEP OOG bespreking OORDEEL OPLEIDINGSGROEP DEFINITIE Bespreking die tweemaal per jaar plaatsvindt waarin de AIOS door (een afvaardiging van) de opleidingsgroep wordt besproken OOG Genuanceerd en meer objectief oordeel over AIOS - Vaststellen groei in bekwaamheid - Vaststellen competentie-ontwikkeling

Oordeel Opleidingsgroep (OOG) Informatie van/uit verschillende bronnen (stagebegeleiders, portfolio) Gestructureerde input, onafhankelijk van elkaar Tevoren bekend welk stafleden (> 3) voor welke AIOS deelnemen aan OOG Rol mentor tijdens OOG Beoordeling bestaat uit verschillenden onderdelen Exposure en Millerniveau klinische presentaties Competentie specifieke groei Afweging en verstrekking van bekwaamheidsverklaring (EPA)

Oordeel Opleidingsgroep (OOG)

Schematische weergave

Bekwaam verklaren: perspectief aios SPECIALIST AIOS BEKWAAMVERKLARINGEN SPECIALIST Doel dia : tijdens ontwikkelen nieuwe opleidingsplan vanuit de AIOS m.n. aandacht geweest voor hoe groei naar zelfstandigheid te bevorderen en faciliteren. De bekwaamverklaringen bleken hierin een goed middel. Dit als opstap (volgende dia) voor nog andere voordelen voor de AIOS. AIOS

Bekwaam verklaren: perspectief aios BEKWAAMVERKLARING AIOS GROEI NAAR ZELFSTANDIGHEID GROEI NAAR ZELFSTANDIGHEID Verkleinen transitie INDIVIDUALISERING INDIVIDUALISERING Versnellen Ruimte voor profilering STUREN LEEPROCES EN DOELGERICHT OPLEIDEN STUREN LEEPROCES EN DOELGERICHT OPLEIDEN Concreet, herkenbaar, toetsbaar Ontwikkelingsmotief Doelgerichte feedback T.a.v. zelfstandigheid (achtergrond): Superviserend specialist heeft over het algemeen maar beperkt zicht op de bekwaamheid van zijn AIOS (zeker in grote academische opleidingscentra met veel AIOS in verschillende fasen van de opleiding). Het gebrek aan “zicht op de AIOS” in combinatie met de zich uitbreidende claimcultuur heeft ertoe geleid dat specialisten minder geneigd kunnen zijn hun AIOS de zelfstandigheid te geven waar ze qua ervaring en niveau aan toe zijn. Promotie-onderzoek “Mind The Gap” van Michiel Westerman toonde aan dat veel AIOS de overgang van AIOS naar specialist als groot ervaren. T.a.v. individualisering: Het is noodzakelijk om helder te hebben van een AIOS kan, wat hij nog meer moet kunnen en hoe je dit toetst om opleidingsduur in de praktijk te kunnen versnellen. Bekwaamverklaringen zijn hier een bruikbaar middel voor. Bekwaamverklaringen om op een bepaald supervisieniveau te mogen handelen, dragen bij aan het individualiseren en mogelijk versnellen van leertrajecten. Hierdoor creëer je mogelijkheden tot verkorten van de opleiding of kun je tijd inruimen voor profileren op andere (niet-klinische kern)taken. T.a.v. sturen leerproces en doelgericht opleiden: Bekwaamverklaringen zijn zowel voor de AIOS als de opleiders concrete en tastbare doelen die makkelijk herkenbaar en toetsbaar zijn. Hierdoor vormen zij een duidelijk “ontwikkelingsmotief”. Dit stuurt het leerproces en faciliteert doelgericht opleiden. In tegenstelling tot de vaak abstract geformuleerde competenties. Daarnaast fungeren bekwaamverklaringen als leerdoelen en mijlpalen in de activiteiten van AIOS en vormen daardoor het onderwerp voor doelgerichte en concrete feedback. Het afgeven van een bekwaamverklaring kan faciliteren in het creëren van enige spanning – “constructieve frictie”. Deze constructieve frictie kan een zeer goede stimulus vormen om vaardigheden op het gewenste niveau te brengen T.a.v. overzicht en transparantie: Door het genereren van een up-to-date overzicht van de reeds afgetekende bekwaamverklaringen kun je in één oogopslag de verworven en nog te verwerven bekwaamheden weergeven. Hierdoor maak je op overzichtelijke manier de bereikte staat van opleiding duidelijk voor alle stafleden (ook als er recent een wisseling in opleidingskliniek is geweest of als je met een supervisor samenwerkt die jouw nog weinig gezien heeft in de kliniek). Zowel een aios met een snelle en een aios met een vertraagde ontwikkeling komen op deze manier duidelijk in beeld Het geeft de superviserend specialist daarnaast houvast in het bepalen van de mate van zelfstandigheid die hij aan een aios toevertrouwt Uniformiteit in behandeling Houvast t.a.v. mate van zelfstandigheid OVERZICHT EN TRANSPARANTIE

Bekwaam verklaren: perspectief aios WAT VRAAGT HET VAN DE AIOS ? VERANTWOORDELIJKHEID Actievere houding Exposure klinische presentaties Verzamelen concreet bewijs t.a.v. groei Wat vraagt het van de AIOS Van een zich ontwikkelende professional (aios) mag verwacht worden dat hij/zij in belangrijke mate zelf verantwoordelijk is voor het bewaken van voldoende exposure aan klinische presentaties, groei in EPA’s en het op tijd aanleveren van complete en adequate informatie ten behoeve van de OOG-bespreking. De compliance hiermee is onderdeel van de beoordeling professionaliteit/professioneel gedrag. De opleider cq de opleidingsgroep heeft in dit verband vooral een faciliterende rol en slechts in beperkte mate een controlerende rol. Aios die be kwaamverklaard zijn voor een bepaalde professionele activiteit hebben niet alleen een erkenning gekregen van een behaald kennis- en vaardigheidsniveau, maar hebben daarmee ook een verantwoordelijkheid om deze activiteit op dit niveau uit te voeren. Een echt bekwame aios herkent de risico’s van de context en roept supervisie in. Dat brengt het belang van de algemene competenties in beeld Opleider(sgroep) : faciliterende rol

Bekwaam verklaren: perspectief aios WAT ZIJN DE PITFALLS / ZORGEN ? VERSUS Administratieve last : LAAG Rendement : LAAG Administratieve last : HOOG Rendement : HOOG Balans : rendement en administratieve last GROTE GLOBALE EPA’S KLEINE CONCRETE EPA’S Aansprakelijkheid Welke pitfalls / zorgen: Balans tussen (grote onoverzichtelijke hoeveelheid) kleine concrete EPA’s versus (kleine overzichtelijke hoeveelheid) grote globale EPA’s. Keuze hierin heeft effect op enerzijds de opbrengst van het gebruik in EPA’s in de dagelijkse praktijk (té grote globale EPA’s zullen minder snel worden afgetekend) en anderzijds de administratieve last/bureaucratie die ermee gepaard gaat (té veel EPA’s geeft veel administratie en dit nodigt niet uit tot het gebruik ervan). Zowel vanuit stafleden als AIOS frequent de vraag wat dit voor een consequenties heeft voor de aansprakelijkheid indien een AIOS met supervisie op vraag (hoge mate van zelfstandigheid) een “fout” maakt. Het is niet zo dat een aios met een bekwaamverklaring in grotere mate aansprakelijk is voor eventuele schadelijke gevolgen van zijn handelen dan een aios zonder bekwaamverklaring. Of een dergelijke aansprakelijkheid bestaat, hangt in de eerste plaats af van de manier waarop de handeling is uitgevoerd. Tevens nog toelichting vanuit BIG. Parallel met vergelijking rijbewijs. Daarnaast: een echt bekwame aios herkent de risico’s van de context en roept supervisie in. Dat brengt het belang van de algemene competenties in beeld Vanuit AIOS tevens angst geuit dat er juist een beweging naar minder betrokken supervisoren komt: “de AIOS kan het immers zelf allemaal”. Daarnaast zou het verminderen in frequentie van overleg kunnen zorgen tot een lager leerrendement (want: geen kritische vragen bij beleid) en tevens de angst dat supervisor in de nacht minder laagdrempelig bereikbaar is voor AIOS met afgetekende EPA (“waarom bel je me, je bent toch zelfstandig?”). Het systeem van bekwaamverklaring vereist een veilig opleidingsklimaat. Dat betekent dat de aios een staflid te allen tijde ter supervisie kan vragen, ongeacht of er al formele eigen bekwaamheid geldt. De supervisor behoort dan te komen ========================= Vanuit het perspectief van de opleider is een bekwaamverklaring een vorm van ‘de nek uit steken’. Waarom zou de opleider zo expliciet met deze moeilijke vraagstukken omgaan waar het tot nu toe impliciet in grote lijn redelijk verliep? Menig opleider lijkt er vooral een moeilijke en bureaucratische opdracht in te herkennen en voelt zich ook juridisch onzeker. Wanneer de opleider ook na de opleiding enkele jaren medeverantwoordelijk zou blijven voor het functioneren voor de in diens centrum opgeleide aios, zou een stapsgewijze bekwaamverklaring veel logischer ervaren worden. IETS DERGELIJKS WORDT OVERWOGEN/GEPILOT IN DE USA TER “COMPENSATIE” VAN DE (OOK) DAAR DOORGEVOERDE WERTIJDREDUCTIE TOT 80 IPV NIET ZELDEN >100U/WEEK.   Vanuit het perspectief van de aios is het enerzijds een blijk van erkenning en waardering, maar anderzijds een confrontatie met grote verantwoordelijkheid. De stappen in de verantwoordelijkheid moeten gepast zijn. Anders zou er een onveilig klimaat rond het functioneren van de aios kunnen ontstaan. Dit potentiële risico leidt tot drempelvrees bij diverse aios. GOED PUNT OM BIJ STIL TE STAAN EN/MAAR DAAROM IS DE AIOS OOK IN DE LEAD OM OOG AAN TE VRAGEN EN BEWAAKT DE OPLEIDER(S) OF/DAT DE EPA’S IN REDELIJKHEID BINNEN DE DAARVOOR MOGELIJKE EXPOSURE-PERIODE AANGEVRAAGD EN BEHAALD WORDEN. Een bekwaamverklaring is als een rijbewijs. Er is een minimaal competentieniveau geconstateerd, op grond waarvan het vertrouwen wordt uitgesproken dat de persoon voldoende veilig zal deelnemen aan het verkeer en dat zelfstandig kan doen. RIJBEWIJS (EPA) WAARBORGT VERANTWOORDE VERKEERSDEELNAME (KINDERGENEESKUNDE OP NIVEAU JONGE KLARE) MAAR BIEDT GEEN GARANTIE OP VOORKOMEN VAN OVERTREDING, SCHADE E/O ONGEVAL (CONSULTATIE VAN ANDERE(N) (COLLEGA), COMPLICATIES E/O FOUTEN). Veiligheid en Leercurve

Uw eigen recept U heeft net gehoord op welke wijze kindergeneeskunde hun opleiding en de weg naar de bekwaam verklaring gaat bewandelen. Het is nu tijd om te kijken naar uw eigen opleiding. Daarbij is het van belang om te kijken welke wijze van bekwaamverklaren past binnen uw opleiding, waarbij het uitvoerbaar moet zijn. Om in termen van de metafoor te blijven: u moet het in uw eigen keuken klaar kunnen maken zonder dat u een drie sterrenchef nodig heeft.

Zoveel opleidingen, zoveel smaken.

Kindergeneeskunde Niet klinische kerntaak Klinische presentaties EPA´s In groepjes van ca 5 personen (verschillende disciplines bij elkaar) gaat u aan de slag met de volgende vragen…..

Hoe ziet uw recept eruit? Welke ingrediënten heeft u binnen uw opleiding nodig om te komen tot een bekwaamverklaring? Wie zijn er betrokken? In welke volgorde en samenstelling brengt u de ingrediënten samen om te komen tot een bekwaamverklaring? In groepjes van ca 5 personen (verschillende disciplines bij elkaar) gaat u aan de slag met de volgende vragen…..

Wil je meer weten over de individualisering van de opleidingsduur en de gevolgen daarvan voor onderwijs, toezicht en bedrijfsvoering? Kijk dan op www.specialistenopleidingopmaat.nl