3.14 X AXIS 6.65 BASE MARGIN 5.95 TOP MARGIN 4.52 CHART TOP LEFT MARGIN RIGHT MARGIN Toekomst MKB financiering © TNS september 2015 ‘DE STEM VAN HET MKB’ Toekomst MKB financiering

3.14 X AXIS 6.65 BASE MARGIN 5.95 TOP MARGIN 4.52 CHART TOP LEFT MARGIN RIGHT MARGIN Toekomst MKB financiering © TNS september 2015 Onderzoeksverantwoording Methode OnlineIcoonBranche Doelgroep MKB breed met functie eigenaar, directeur, financieel directeur en hoofd financiële afdeling. Zakelijke dienstverlening Steekproef grootte Bruto n=2000 en netto n=560 (2014 n = 603) Detailhandel Steekproef bron TNS NIPOBASE BusinessHoreca Stratificatie/q uota´s Nee, maar wel representatieve uitzet op brancheorganisatie Industrie & Productie Veldwerk periode t/m IT Vragenlijst lengte Gemiddeld 8 minutenAuto & Reparatie Open vragen Ja, V1 gecodeerdBouwnijverheid & Bouwinstallatie VragenlijstOp aanvraag beschikbaar Rapportage Getoonde verschillen per branche zijn significant 3

3.14 X AXIS 6.65 BASE MARGIN 5.95 TOP MARGIN 4.52 CHART TOP LEFT MARGIN RIGHT MARGIN Toekomst MKB financiering © TNS september 2015 Samenvatting Inzichten Alle vormen van financiering zijn bekender in 2015, met name de alternatieve financieringsvormen stijgen. Men blijft echter van mening dat (bank)financiering moeilijk te verkrijgen is en men verwacht hierbij in de toekomst ook geen hogere mate van toegankelijkheid. Toch blijkt financiering voor een groot deel van het MKB geen probleem, men lijkt meer zelfredzaam. Het MKB wenst juist dat banken naast hun rol als kredietverstrekker ook gaan adviseren over mogelijkheden binnen financiering en ondernemer- schap Mogelijke aanpak Zorg voor betere toegankelijkheid door in een eerder stadium al open te staan voor het MKB. Ontwikkel en promoot de adviesfunctie binnen banken en geef vervolgens bekendheid aan de verbrede product- en dienstenportfolio. Biedt de juiste hulp, niet alleen bankfinanciering, en deel kennis met de ondernemers. De bekendheid met innovatieve vormen van financiering is laag maar men staat positief tegenover de ontwikkelingen. Benut deze kans door bekendheid te geven aan deze mogelijkheden. De bank moet in deze gezien worden als dé kennis- en vertrouwenspartner. 4

3.14 X AXIS 6.65 BASE MARGIN 5.95 TOP MARGIN 4.52 CHART TOP LEFT MARGIN RIGHT MARGIN Toekomst MKB financiering © TNS september MKB financiering

3.14 X AXIS 6.65 BASE MARGIN 5.95 TOP MARGIN 4.52 CHART TOP LEFT MARGIN RIGHT MARGIN Toekomst MKB financiering © TNS september 2015 Licht positieve tendens, alle financieringsvormen bekender Met name groei bij ‘alternatieve’ financieringsvormen zoals crowdfunding. Bron:V2 Welke financieringsvormen kent u uit deze lijst?Bron: V1 Welke verschillende financieringsvormen kent u? Basis 2014 : 603Basis 2014: 603Basis 2015: 560 Geholpen bekendheid Spontane bekendheid 31% kijkt wel eens naar andere financieringsvormen dan van de bank 42% heeft geen goede toegang tot alternatieve vormen van financiering 6 Lening34% Persoonlijke lening20% Rekening courant / rood staan18% Krediet 18% Banklening \ bankkrediet14% Doorlopend krediet11% Credit card2% ‘Bancaire financiering’ wordt spontaan niet vaak letterlijk genoemd, echter wel veel producten die banken bieden

3.14 X AXIS 6.65 BASE MARGIN 5.95 TOP MARGIN 4.52 CHART TOP LEFT MARGIN RIGHT MARGIN Toekomst MKB financiering © TNS september 2015 Verkrijgbaarheid en toegankelijkheid financiering stabiel IT sector positiever over verkrijgbaarheid financiering in de toekomst Mate van toegankelijkheid op dit moment (1. zeer ontoegankelijk – 5 zeer toegankelijk) Microfinanciering Crowdfunding Bancaire financiering Financieringsmaatschappijen Particuliere geldverstrekkers Leverancierskrediet Leasing Factoring Achtergestelde lening Onderhandse lening Kredietunies Aandelenkapitaal Regionale ontwikkelingsmaatschappijen 31% verwacht dat financiering in de toekomst makkelijker verkrijgbaar wordt positiever over de verkrijgbaarheid van financiering in de toekomst (56%) 7

3.14 X AXIS 6.65 BASE MARGIN 5.95 TOP MARGIN 4.52 CHART TOP LEFT MARGIN RIGHT MARGIN Toekomst MKB financiering © TNS september 2015 Ondernemer meer zelfredzaam, EV steeds belangrijker Bank anno nu= bankfinanciering voor MKB, toekomst ligt in advies loket voor financieringen en promotie hiervan onder het MKB 58% vindt dat het MKB op dit moment teveel afhankelijk is van bankfinanciering 73% geeft tóch aan dat financiering op dit moment geen probleem vormt (68% in 2014) 8

3.14 X AXIS 6.65 BASE MARGIN 5.95 TOP MARGIN 4.52 CHART TOP LEFT MARGIN RIGHT MARGIN Toekomst MKB financiering © TNS september 2015 MKB wenst actievere adviesrol van banken Er wordt de banken ruimte geboden om een betere partner te worden 71% vindt dat de bank naast haar rol als kredietverstrekker ook moet adviseren over financieringsvormen en ondernemerschap 12% is positief over huidige invulling van adviesrol banken (basis 2015: 509) 64% vindt het wenselijk om hulp te krijgen bij het aanvragen / verkrijgen van krediet 16% beoordeelt eigen financiële vaardigheden slecht 61% heeft behoefte aan laagdrempelige informatie die hen op weg helpt naar passende financiering 6% is bekend met Financieringswijzer 9

3.14 X AXIS 6.65 BASE MARGIN 5.95 TOP MARGIN 4.52 CHART TOP LEFT MARGIN RIGHT MARGIN Toekomst MKB financiering © TNS september Nieuwe vormen van financiering

3.14 X AXIS 6.65 BASE MARGIN 5.95 TOP MARGIN 4.52 CHART TOP LEFT MARGIN RIGHT MARGIN Toekomst MKB financiering © TNS september 2015 De gemiddelde MKB’er is niet tot nauwelijks bekend met onderstaande nieuwe vormen van financiering. Bron: Bent u bekend met …. Basis: 560 Vernieuwende samenwerkingsvorm en Europese financieringsvormen Gestapeld financieren Ketenfinanciering / Factoring FinTech- ondernemingen 11

3.14 X AXIS 6.65 BASE MARGIN 5.95 TOP MARGIN 4.52 CHART TOP LEFT MARGIN RIGHT MARGIN Toekomst MKB financiering © TNS september 2015 Vernieuwende samenwerkingsvormen Lage bekendheid maar mogelijk zeer positieve ontwikkeling Source: V240 Bent u bekend met dit soort samenwerkingsvormen? Base: 560 Her en der in Nederland ontstaan de laatste tijd, vaak regional, verbanden van organisaties en personen die buiten de vaste kaders gezamenlijk bekijken hoe zij meer financiering van de grond kunnen krijgen. Voorbeelden zijn Brainport 2020 in de regio Zuid-Oost Nederland en de Amsterdam Economic Board % 12

3.14 X AXIS 6.65 BASE MARGIN 5.95 TOP MARGIN 4.52 CHART TOP LEFT MARGIN RIGHT MARGIN Toekomst MKB financiering © TNS september 2015 Europese financieringsvormen Lage bekendheid, vooral binnen de branches bouwnijverheid en horeca Source:V10 Bent u bekend met deze financieringsmogelijkheden? Base: 560 De Europese Commissie ondersteunt financiering van het MKB op verschillende manieren. Dit betreft vaak indirecte financiering waarbij bijv. de Europese Investeringsbank of het Europees Investeringsfonds leningen verstrekt of guaranties afgeeft aan de daadwerkelijke financier van de MKB- onderneming % vaker goed bekend (15%) vaker enigszins bekend (26%) vaker onbekend (92%) vaker onbekend (100%) 13

3.14 X AXIS 6.65 BASE MARGIN 5.95 TOP MARGIN 4.52 CHART TOP LEFT MARGIN RIGHT MARGIN Toekomst MKB financiering © TNS september 2015 Gestapeld financieren Bekend binnen zakelijke dienstverlening maar toepassing blijft (nog) uit Source: V170 Bent u bekend met gestapeld financieren? Base: 560 Financiering is in steeds meer gevallen niet langer iets tussen alleen de bank en ondernemer. Steeds vaker is er sprake van ‘gestapeld’financieren waarbij verschillende vormen van financiering zoals crowdfunding en leasing bijgedragen aan een goede financieringsmix % vaker onbekend (67%) vaker onbekend (63%) vaker bekend maar nog niet toegepast (26%) 14

3.14 X AXIS 6.65 BASE MARGIN 5.95 TOP MARGIN 4.52 CHART TOP LEFT MARGIN RIGHT MARGIN Toekomst MKB financiering © TNS september 2015 Ketenfinanciering / Factoring Kansen liggen binnen specifieke sector, vooral zakelijke dienstverlening. Bron: V11 Bent u bekend met de mogelijkheden van ketenfinanciering / Factoring Basis: 560 Om meer werkkapitaal te krijgen kan een MKB- ondernemer afspraken maken met zijn leveranciers over langere betalingstermijnen. Ook kunnen openstaande debiteuren worden verkocht aan factoringgmaatschappijen. De mogelijkheid om op basis van kredietwaardigheid van een grote afnemer openstaande facturen voor te financieren is in opkomst (reverse factoring) % vaker bekend maar nog niet toegepast (23%) vaker onbekend en ook geen interesse (67%) vaker onbekend en ook geen interesse (63%) 15

3.14 X AXIS 6.65 BASE MARGIN 5.95 TOP MARGIN 4.52 CHART TOP LEFT MARGIN RIGHT MARGIN Toekomst MKB financiering © TNS september 2015 FinTech-ondernemingen Zeer lage bekendheid maar mogelijk positieve ontwikkeling voor MKB Source:V260 Bent u bekend met FinTech-ondernemingen? Base: 560 FinTech-ondernemingen proberen te concurreren met de traditionele financële industrie door innovatieve oplossingen te bedenken voor bestaande vraagstukken. FinTech- ondernemingen kunnen zowel grote instellingen als startups zijn, die met specialistische kennis financiële spelers bijstaan. % 61 % Personen die bekend zijn met FinTech- ondernemingen staan positief tegenover deze ontwikkeling. V270, basis allen bekend met: 49 16