Werken met derden aan elektrische installaties PRENNE 17 JUNI 2010 OOSTENDE Dirk Wynants HSE Manager North Environment Manager

Our Group Cegelec NV In brief …

Cegelec offers solutions and services for Industry, Infrastructures and the Building sector Our Group in a nutshell Industry Infrastructures Building Oil & Gas, Petrochemicals Space Automotive Iron and Steel Pharmaceuticals Energy & Electricity Rail transport Airports Telecommunications Defence, Nuclear Water treatment Office blocks Hospitals Museums Hotels Schools Laboratories Shopping malls

Our Group in a nutshell An offer encompassing the global service cycle to the customer, from design to installation and maintenance: CUSTOMIZATION Audit Design Engineering PROJECT EXECUTION Procurement Construction Commissioning SERVICES Technical assistance Training MAINTENANCE Industrial Multi-technical

BA4-BA5 personeel Bekwaam voor het werken aan de elektrische installaties van onze opdrachtgevers ?

AREI artikel 266 Werkzaamheden aan elektrische installaties. Bepalingen m.b.t. opleiding en vorming bij het uitvoeren van werkzaamheden  Het personeel moet: onderricht worden over de veiligheids- en bedrijfsvoorschriften voor de uit te voeren werkzaamheden; bij langdurige werkzaamheden of bij wijziging v/d werkomstandigheden een herhaling v/h onderricht krijgen.  De (werk- en/of installatie)verantwoordelijken vergewissen zich ervan dat: het personeel vóór aanvang v/d werkzaamheden specifieke en gedetailleerde instructies ontvangen heeft; de instructies begrepen zijn en toegepast worden.

AREI artikel 47 Gewone ruimten en ruimten van de elektrische dienst Bekwaamheid van personen Voorwaarden voor de toekenning van de codificatie BA4/BA5 :  De werkgever beoordeelt de bekwaamheid v/d werknemers en kent hun een codificatie BA4 of BA5 toe;  De werkgever houdt hierbij rekening met : Hun kennis aangaande de risico’s van de elektrische installaties (door opleiding en/of door ervaring) De aard van de elektrische installaties De aard van de werkzaamheden waarvoor deze bekwaamheid geldt

AREI artikel 47 versus artikel 266

Wie of wanneer BA4 of BA5? -Soms onwetendheid wie als BA4 of BA5 kan of mag beschouwd worden. -Welke criteria toepassen? -Wie is verantwoordelijk om een BA4 en/of BA5 “kwalificatieverklaring” te geven? -AREI teksten alleen, laten niet toe hierover een uitspraak te doen. Oplossing te zoeken in het ruimer wetgevend kader.

Welzijnswet 4 augustus 1996 KB 27 maart 1998 “Welzijnsbeleid” Wet op het Welzijn / KB Welzijnsbeleid  Basisverplichtingen voor werkgever, hiërarchische lijn en werknemers.  Bijzondere bepalingen betreffende werkzaamheden van ondernemingen van buitenaf. Link tussen de Welzijnswet - KB Welzijnsbeleid en het AREI artikel 47

Welzijnswet : Basisverplichtingen WERKGEVE R  welke informatie en passende instructies aan de hiërarchische lijn en de werknemers moeten gegeven worden inzake: de aard v/d werkzaamheden; de eraan verbonden risico’s de maatregelen om (onmiddellijke en/of ernstige) gevaren te voorkomen of te beperken ; bepaalt

Welzijnswet : Basisverplichtingen WERKGEVE R Moet er voor zorgen dat  Iedere werknemer voldoende en aangepaste opleiding krijgt m.b.t. zijn werkpost of functie  bekwaamheid van werknemer in aanmerking wordt genomen bij het toewijzen v/d uit te voeren werkzaamheden (aan of nabij elektrische installatie);  er maatregelen worden genomen zodat alleen werknemers, die passende instructies hebben gekregen, toegang hebben tot zones met ernstige of specifieke (o.a. elektrische, chemische, enz…) gevaren.

 procedures en instructies opstellen voor de werknemers  controleren of de betrokken werknemers de vereiste procedures en instructies hebben ontvangen  controleren of de voorgeschreven arbeidsmiddelen, CBM en PBM’s gebruikt worden  de bekwaamheid, de kennis en de praktische toepassing v/d instructies door de werknemers controleren MOETEN de WG hiërarchische lijn Welzijnswet : Basisverplichtingen

 de ontvangen opleidings- en vormingsinstructies NALEVEN DE WERKNEMERS MOETEN Welzijnswet : Basisverplichtingen

Welzijnswet: Werken met derden  De werkgever in wiens inrichting werknemers van ondernemingen van buitenaf werkzaamheden komen uitvoeren, dient: aan deze derden (werkgevers en/of zelfstandigen) de nodige informatie te verstrekken betreffende de bestaande risico’s en de te nemen preventie- en beschermingsmaatregelen in zijn inrichting; zich ervan te vergewissen dat de werknemers van deze derden de passende opleiding en instructies inherent aan zijn bedrijfsactiviteiten hebben ontvangen.

Welzijnswet: Werken met derden

Informatieplicht v/d werkgever- opdrachtgever Informatie aan derde(n) via:  Algemeen Veiligheidsreglement (AVR) regels opgelegd in de Welzijnswet van toepassing bij werken met derden  Algemene Veiligheidsinstructies (AVI) van toepassing in het bedrijf v/d werkgever-opdrachtgever  Bijzondere Veiligheidsinstructies (BVI) van toepassing voor specifieke elektrische installaties bij de werkgever-opdrachtgever

Controleplicht van de werkgever- opdrachtgever  Is de informatie doorgegeven aan de betrokken werknemers v/d derde(n)?  Hebben zij deze begrepen ?  Passen ze deze toe ?  Eventueel kunnen de werkverantwoordelijken v/d betrokken derden een opleiding volgen mbt risico’s en veiligheidsmaatregelen van toepassing in de inrichting van de werkgever-opdrachtgever De werkgever-opdrachtgever kan reeds op dit ogenblik testen afnemen v/d opgeleide werkverantwoordelijken van de derde(n) De werkverantwoordelijken v/d derde(n) kunnen dan op hun beurt hun werknemers opleiden  Controle naar de veiligheidscoördinatie bij werken met meerdere derden

De 3 poorten Eerste poort : Voorbereidende (werf)vergadering  AVR en AVI worden speciaal toegelicht. Risicobeheer van werkgever-opdrachtgever en derde(n): resultaten analyses en restrisico’s t.o.v. elkaar toetsen en mogelijk aanpassen Scenario der werken detailbeschrijving, planning, … Werforganisatie waar zal wat ingepland worden,… Middelen werknemers, arbeidsmiddelen, grondstoffen,… Werfreglement afspraken inzake toegang, gebruik sanitair, …

De 3 poorten Tweede poort : Werfstartvergadering  Worden gedetailleerd besproken: Scenario van de werken m.b.t. eerstkomende dagen/weken Bijzondere veiligheidsinstructies (BVI) van toepassing op de betrokken elektrische installaties en in de betrokken werkzone Nagaan of alle betrokken derde(n) een bekwaamheidsattest BA4 of BA5 bezitten en kennis hebben van de risico’s en de veiligheidsmaatregelen inherent aan het bedrijf van de werkgever- opdrachtgever Toegang tot de installatie: details Werkzone (Afbakeningsplan) Noodsituaties (brandbestrijding, EHBO bij ongevallen, evacuatie,…)

De 3 poorten Derde poort : Werkvergunning  Het bepalen en toelichten v/d nodige veiligheidsmaatregelen door de installatieverantwoordelijke v/d werkgever-opdrachtgever op basis van de door hem reeds gemaakte risicobeoordeling  Zonodig het nemen van bepaalde veiligheidsmaatregelen door de installatieverantwoordelijke  Het overhandigen van de werkvergunning aan de werkverantwoordelijke v/d betrokken derde  Het maken van afspraken inzake de coördinatie van de werkzaamheden tussen de verschillende ploegen  Het nemen v/d nodige bijkomende veiligheidsmaatregelen door elke werkverantwoordelijke  Toelating tot de aanvang v/d werkzaamheden

De werkgever heeft de verplichting  Er voor te zorgen dat de personen die werken aan elektrische installaties de juiste bekwaamheid bezitten Toekennen van de codificatie aangepast aan de risico's  Iedere werknemer voldoende en aangepast op te leiden specifiek naar zijn werkpost of functie;  De installaties aan te passen naar de bekwaamheden van de personen die eraan werken Toepassen van de gepaste beschermingstechnieken  Controle uit te voeren naar handhaving van de veiligheid betreffende de arbeidsmiddelen en de werkzaamheden Uitwerking van een stappenplan is nodig !

Stappenplan BA4 – BA5 Inventariseren van de elektrische installaties Inventariseren van de uit te voeren werkzaamheden Risicobeoordeling van de werkzaamheden Uitwerken en valideren van de werkprocedures (Inclusief arbeids- en beschermingsmiddelen) Inventarisatie van de benodigde bekwaamheden Inventarisatie van de beschikbare bekwaamheden (BA4-BA5) Organisatie opleiding, vorming en training Toekenning van de codificatie m.b.t. de specifieke bekwaamheden (BA4-BA5)

 Risico-analyse per functie Electricien E&I Technician HS Elektricien Monteur HS lijnen  Risico-analyse per werkpost  Risico-analyse van de activiteiten Algemene handelingen van een electricien, monteur, technieker,… Opstellen kabelhalspel Trekken van kabels op kabelbanen Ontmantelen van kabels Werken aan of in de nabijheid van onder spanning staande installaties, E-borden, … Werken in HS lokaal Risico inventarisatie en evaluatie werkzaamheden  Specifieke RIE per Business Unit Algemene werken op basis van een werkvergunning Werken in (petro)chemische installaties Werken in explosieve zones – ATEX – zonering (stof-gas-damp-nevel) Wacht lopen Hoogspanning : Van alle werkzaamheden moeten specifieke taakrisicoanalyses (TRA) gemaakt worden.

Uitwerken en valideren van werkprocedures - Instructies  CBE-P7-011N : "Opstellen van het HSEQ plan"  CBE-P7-010N : "Werken onder spanning“  CBE-F7-010N (Werken onder spanning).xls  CBE-P7-019N : "TAKE 2 - Werkvoorbereiding“  CBE-P6-072N : "Risicoanalyse"  CBE-P7-055N : "Elektrische installaties bevoegdheden"  CBE-F7-055N (Bevoegdheidsverklaring).xls  CBE-P7-060N : "Kalibreren van meet- en testapparaten“  …  Veiligheidsinstructiekaarten ( zie ook WIKIPREBIA) Boormachine Boor- en schroefmachine Accu Klopboormachine Kolomboormachine  PBM’s: Vlamvertragende, antistatische, chemisch afstotende werkkledij Veiligheidshelm Veiligheidsbril – gelaatsscherm Snijbestendige handschoen – Isolerende handschoen …

Codificatie BA4: gewaarschuwden Voorwaarden AREI art.47  Personen die : Ofwel voldoende onderricht werden aangaande de elektrische risico’s verbonden aan de hen toevertrouwde werkzaamheden. Ofwel permanent worden bewaakt door een vakbekwaam persoon tijdens de hen toevertrouwde werkzaamheden teneinde de aan elektriciteit verbonden risico's tot een minimum te herleiden  Voorbeelden: Uitbatings- of onderhoudspersoneel van elektrische installaties, ….

Codificatie BA4: gewaarschuwden Voorwaarden Cegelec  Werknemers die : attest Basisveiligheid VCA (VCA voor operationelen) of, attest Vol-VCA (VCA voor operationeel leidinggevenden) behaald hebben. Controle: veiligheidspaspoort  Voorbeelden: Montage van kabelladders, Trekken van kabels, Aansluiten van kabels in klemmenbox (spanningsloos) Aansluiten van kabels in MCC bord (aanwezigheid van spanning) onder begeleiding van een BA5 vakbekwaam persoon als deze de nodige maatregelen heeft genomen en instructies gegeven heeft. …  NIET: Testen Vrijschakelen Fouten opsporen …

Codificatie BA5: Vakbekwamen Voorwaarden AREI art.47  Personen die : Via kennis, verkregen door opleiding of ervaring, de gevaren verbonden aan de uit te voeren werkzaamheden zelf kunnen inschatten en maatregelen kunnen bepalen; om de daaruit voortvloeiende specifieke risico’s te elimineren of tot een minimum te beperken  Voorbeelden: Elektrotechnici en ingenieurs belast met de uitbating van elektrische installaties ;

Codificatie BA5: Vakbekwamen Voorwaarden Cegelec  Werknemers die : attest Basisveiligheid VCA (VCA voor operationelen) of, attest Vol-VCA (VCA voor operationeel leidinggevenden) behaald hebben EN Bekwaamheidsattest elektriciteit Cegelec behaald hebben EN Voldoende taakgebonden informatie ontvangen en begrepen hebben Controle: veiligheidspaspoort  Voorbeelden: BA4 werkzaamheden Aansluiten van kabels in MCC bord (aanwezigheid van spanning) Vervangen van vermogenschakelaar in elektrisch bord (aanwezigheid van spanning) Testen, vrijschakelen, fouten – defecten opsporen, … Werkzaamheden onder spanning (procedure CBE-P7-010N “Werken onder spanning”. …

ATEX vakbekwamen Voorwaarden AREI art.107 Installeren van elektrisch materiaal  Personen die : Het installeren en onderhouden van elektrische machines of toestellen, gebouwd volgens één van de in artikel 106 vermelde categorieën dient te geschieden door vakbekwaam personeel (BA5) dat de bijzondere vereisten voor installatie en onderhoud eigen aan dit materieel kent.artikel 106  Voorbeelden: Het plaatsen van motoren, drukopnemers, transmitters, temperatuuropnemers, …. Aansluiten, testen en inbedrijf nemen van motoren, druk-, temperatuuropnemers, … …  NIET Plaatsen en aansluiten van klemmenboxen met Ex wartels, verlichtingsarmaturen, schakelaars, … Plaatsen van kabelbanen en kabels (moet wel volgens de ATEX voorschriften gebeuren) …

Kennis van de elektrische risico’s  De kennis kan verworven worden door een specifieke (veiligheids) vorming afgestemd op zowel een theoretisch als praktisch opleidingsprogramma  De kennis moet afgestemd zijn : op de elektrische installaties; Spanningsdomeinen; Netstelsels; Toegepast elektrisch materiaal (klassiek, explosieveilig, …) op de werkzaamheden ;

Opleidingsprogramma bekwaamheidsattest elektriciteit Cegelec NV 1.Elektrische ongevallen: gevaren van elektriciteit 2.Wetgeving: AREI – Welzijnswet – KB Welzijnsbeleid – EG Richtlijnen - … 3.Basistheorie elektriciteit: kenmerken en grootheden 4.Verantwoordelijkheid versus bevoegdheid – bekwaamheidsattest 5.Gevaren van elektriciteit  Gevaren voor de mens  Gevaren voor de omgeving 6.Uitwendige invloeden  Materiaal  Toestand van de huid  Bekwaamheid van de persoon  Contact met het aardpotentiaal R1 Rf R2 R3

Opleidingsprogramma bekwaamheidsattest elektriciteit Cegelec NV 7. Beschermingstechnieken Isolatie Omhulsels Obstakels Verwijdering Veiligheidsspanning – ZLVS PBM Pictogrammen 8. Elektrische netsystemen TT TN-C – TN-S – TN-C-S IT 9. Werkzaamheden voor BA5 AREI – Art 266 Cegelec procedure “werken onder spanning” ATEX

Opleidingsprogramma bekwaamheidsattest elektriciteit Cegelec NV 10. Specifieke werkzaamheden Exploitatiewerkzaamheden Onderhoudswerkzaamheden Herstellingswerkzaamheden Vervangingswerkzaamheden Reinigingswerkzaamheden 11. Elektrisch materiaal – Laagspanning 12. Interventies bij ongevallen 13. (Taak)risicoanalyse met praktijkvoorbeeld 14. Hoogspanning voor BA5 isolatiefout

Opleidingsprogramma Cegelec NV  Specifieke opleidingen AVIP : Algemene VeiligheidsInstructies voor werken in hoogspanningsPosten en –onderstations (ELIA) AVIL : Algemene VeiligheidsInstructies voor werken in hoogspanningsLijnen (ELIA) Schakelen van hoogspanningsapparatuur …  Technische opleidingen – Fabrikanten Frequentieregelaars - softstarters Meet- en regelapparatuur …  Bedrijsinterne opleidingen Cegelec Afzetten van kabels Meet-en regeltechniek Instrumentatie Tracing ATEX …

Beoordeling van de bekwaamheid !!! Er bestaat NIET zoiets als een “algemene BA4 of BA5 persoon” !!! Omdat de kwalificatieverklaring: Betrekking heeft op welomschreven installaties en welomschreven werkzaamheden; Betrekking heeft op specifieke taken eigen aan de installaties van de onderneming. Een diploma geeft nooit automatisch aanleiding tot een BA4 of BA5 kwalificatieverklaring: Het bedrijfsspecifieke luik zit niet in de schoolse opleiding!!!

Beoordeling van de bekwaamheid De werkgever dient rekening te houden met :  Kennis van elektrische risico’s die door de elektrische installaties geboden worden;  De aard en verscheidenheid van de elektrische installaties en toegepast materieel;  De aard en verscheidenheid aan activiteiten. Het is de werkgever die de BA4 en/of BA5 aanstelt. De werkgever mag dit delegeren aan een lid van zijn hiërarchische lijn die dan handelt als “aangestelde”. Deze laatste mag ook de bekwaamheidsverklaring ondertekenen.

Beoordeling van de bekwaamheid Traceerbaarheid  De traceerbaarheid van de beoordeling van de bekwaamheid kan omvatten : de attesten van de schoolse opleiding; de professionele ervaring o.a. door het aantal dienstjaren; de attesten van de naschoolse opleidingen, binnen of buiten het bedrijf; de schriftelijke evaluatie van bovenvermelde opleiding en ervaring BEHEER VAN ALLE OPLEIDINGEN IN DATABASE DOOR HSE DIENST - PREVENTIEDIENST

Test bekwaamheid Elektriciteit BA5  Testreeksen: 3 verschillende reeksen  Duur test: Max 75 minuten  50 Vragen Meerdere antwoorden zijn mogelijk Het meest juiste – volledige antwoord is geldig Vragen en antwoorden hebben verschillende gewichten Bij sommige vragen moeten de aansluitingen getekend worden  Totale punten score: 90 punten  Minimum score 63 of 70% en key vragen goed hebben. !! OPLEIDING – TESTEN – BEHEER BEKWAAMHEIDSATTESTEN DOOR HSE DIENST – PREVENTIEDIENST CEGELEC !!

Test bekwaamheid Elektriciteit BA5

Toekenning van de codificatie  De werkgever stelt een document op waarin is opgenomen: de naam van de werknemer; de bekwaamheid van de werknemer (BA4 of BA5); voor welke elektrische installaties de codificatie geldt; voor welke werkzaamheden de codificatie geldt; de eventuele beperkingen; de geldigheidsduur van de codificatie; de voorwaarden voor behoud v/d codificatie.

Voldoende Taak – Installatie gebonden informatie ??  Elektrische schema’s (As-build)  Elektrisch net ( IT – TN – TT - …)  ATEX Zonering  Manuals instrumentatie, elektrische componenten (frequentieregelaars, softstarters, …)  Specifieke risico’s van de (elektrische) installatie – omgeving  Veiligheidsintructies  Taakrisicoanalyses  …

Dirk Wynants HSE Manager North Environment Manager Interleuvenlaan 27A, 3001 Heverlee Tel : Gsm :