Denkkaders rond Integratie. Integratiebeleid in de Vlaamse en Franse Gemeenschap. Ilke Adam Postdoctoraal Onderzoeker- Institute for European Studies - VUB(hoofdaffiliatie) Docent – Département de Science Politique - ULB INTERACT STUDIEDAG15/6/121

Overzicht 1.Wat zijn (beleids)denkkaders? 2.Welke denkkaders omtrent integratie? 3.Integratiebeleid in Vlaamse en Franse gemeenschap en dominante denkkaders 4.De verschillen 5.De verschillen verklaren INTERACT STUDIEDAG15/6/122

Wat zijn (beleids)denkkaders (policy frames)? Erving Goffman (1974) Frame analysis: an Essay on the Organization of Experience. Donald Schön and Martin Rein (1994), Frame Reflection. Toward the Resolution of Intractable Policy Controversies. “ Frames are underlying structures of belief, perception and appreciation.” “ Frames are usually tacit, we tend to argue from our frames, to our explicit policy positions. Gelijkaardige concepten INTERACT STUDIEDAG15/6/123

Operationele definitie het geheel van overtuigingen, veronderstellingen, normen en waarden die onze opvatting van een probleem beïnvloeden, evenals ons beleidsdoel en de strategie om dit te realiseren. INTERACT STUDIEDAG15/6/124

Hoe beleidskaders blootleggen? Tekst-analyse van beleidsdocumenten, interviews en publieke standpunten van beleidsmakers Op zoek naar: Verklaarde beleidsdoelstelingen Gekozen beleidsinstrumenten Concrete organisatie van deze instrumenten Terminologie Social classificatie Causale theorieën Normatieve perspectieven Studie van beleidsimplementatie (budgetten, interpretatie van vage beleidsdoelstellingen) INTERACT STUDIEDAG15/6/125

Beleidskaders rond integratie: de literatuur Rogers Brubaker (1992), assimilationnisme versus differencialisme 1.Start van het debat over ‘nationale modellen van integratie’: kritiek : determinisme 2.Miskent de culturele dimensie van burgerschap, integratieproces Stephen Castles (1995): 4 manieren waarop een staat kan reageren tav migratie en etnische diversiteit 1.Totale exclusie: geen democratische optie 2.Differentiële exclusie: geen democratische optie ‘gastarbeiderstijdperk’ 3.Assimilatie 4.Pluralisme - Multiculturalisme INTERACT STUDIEDAG15/6/126

Assimilationisme vs. multiculturalisme Zelfde doel: socio-economische en politieke participatie van personen met migratieherkomst en sociale cohesie van een cultureel diverse samenleving Andere strategie om dit doel te bereiken: via het verkleinen van culturele verschillen (promoten van culturele homogeneïteit) of door het erkennen of promoten van culturele diversiteit INTERACT STUDIEDAG15/6/127

Koopmans & Statham: 2 dimensies van toegang tot burgerschap INTERACT STUDIEDAG15/6/128

Een toepassing op België vraagt een nieuwe conceptualisering: Adam, 2010 & 2011) INTERACT STUDIEDAG15/6/129

Een extra dimensie ter beoordeling van beleidskaders rond integratie (Adam, 2010 & 2011) Cultureel staatsinterventionisme of terughoudendheid: moet de staat (regio) expliciet tussenkomen om culturele diversiteit of culturele homogeneïteit te promoten? INTERACT STUDIEDAG15/6/1210

Het integratiebeleid in België: bevoegdheidsverdeling INTERACT STUDIEDAG15/6/1211 PeriodeBevoegde deelstaat Franse en Vlaamse Gemeenschap 1993-nuVlaamse Gemeenschap, Waals Gewest en Franse Gemeenschapscommissie

Het beleid toen er nog geen politieke interesse was ( ) Franse en Vlaamse gemeenschap = beleid(skader) Instrumenten: subsidiëren van allerlei sociale en culturele activiteiten voor en door migranten, sociale en socio-juridische bijstand Uitvoerders: voornamelijk ‘witte’, vaak zuilgerelateerde organisaties Activiteiten die migrantencultuur promoten worden gesubsidieerd door beide gemeenschappen: differencialisme of multiculturalisme? Beleidsactoren: gesubsidieerde organisaties; adviesraden, in Franse Gemeenschap ook de administratie INTERACT STUDIEDAG15/6/1212

Integratie op de politieke agenda’s Integratie op de agenda van de Franse Gemeenschap door creatie van Brussels Gewest (Charles Picqué, Réussir Bruxelles): nieuw beleidskader Integratie op de Vlaamse agenda door electoraal succes Vlaams Blok 1988, 1991: versterking van het reeds aanwezige beleidskader INTERACT STUDIEDAG15/6/1213

Beleid Franse Gemeenschap (tot 1993) en COCOF Creatie Brussels Gewest: interventionistisch multiculturalisme denkkader wordt in vraag gesteld door politieke leiders (= PS) Brusselse socialisten bepalen laissez-faire assimilationnistisch beleidskader: dominant tot vandaag? Binnenkort een Franstalig inburgeringstraject? Verplicht? Subsidies ter promotie van migrantenculturen worden afgeschaft in het voordeel van promotie van sociale integratie INTERACT STUDIEDAG15/6/1214

Institutionalisering van dit beleidskader in het ‘sociaal cohesiedecreet van 30 april 2004’ 2 alternatieve beleidskaders (CBAI et al. + Schepmans et al.) worden verworpen. ‘ Promotie van de mixité’ (cultureel, generationeel, m-v, niet sociaal): geen financiering migrantenorganisaties, ‘woman only’ en activiteiten voor een specifieke nationale doelgroep INTERACT STUDIEDAG15/6/1215

Franse Gemeenschap, COCOF, Waals Gewest Geen of weinig beleid van mainstreaming van culturele diversiteit in algemene beleidsdomeinen Media: geen diversiteitscel RTBF/RTL, maar Hadja Labib en Hakima Dahrmouch Cultuur: geen interculturaliseringsplan, maar Fadila Lanaan « certains projets spécifiquement dédicacées pour les personnes issues de l’immigration contribuent parfois à augmenter la stigmatisation de ces publics. Pour éviter cet écueil, il faudrait qu’ils aient un caractère davantage universel permettant d’impliquer tous les publics » Interculturaliteit in Cultuurplan Brussel  Franse Gemeenschap? INTERACT STUDIEDAG15/6/1216

Vlaams beleid Electorale doorbraak Vlaams Blok: geen wijziging maar versterking vorige beleidskader ‘interventionistisch multiculturalisme’ Electorale opgang Vlaams Blok als ‘window of opportunity’ om al lang voorgestelde beleidsvoorstellen te realiseren Institutionalisering interv. MC beleid in ‘etnisch-culturele minderhedendecreet 1998’ 2 alternatieve beleidskaders (VLD en Vlaams Blok) worden verworpen INTERACT STUDIEDAG15/6/1217

Creatie ‘Minderhedenforum’: spreekbuis minderheden (1000 organisaties en 15 federaties van ECM) Naast het categoriale, het inclusieve beleid: aandacht voor integratie en culturele diversiteit in mainstream organisaties en beleidsdomeinen Interdepartementale commissie voor coordinatie: ICM, ICEM, ICI Cel Diversiteit VRT, maar geen Hadja Labib (wel Faroek Ozgunes) Actieplan interculturalisering Cultuur, Jeugd en Sport (Anciaux) maar geen Fadila Lanaan (of Hafida Bachir, Vie féminine) Werk: Decreet evenredige participatie: diversiteitsplannen, diversiteitsconsultants Onderwijs: intercultureel onderwijs als criterium voor GOK- subsidies, … INTERACT STUDIEDAG15/6/1218

Vlaams Beleid : wijziging beleidskader Naar een ambivalent beleidskader, interventionistisch, maar zowel AS als MC : Verplicht inburgeringsbeleid: interventionistisch assimilationisme (decreten 2003, 2006) Voormalig beleid wordt behouden of versterkt: interventionistisch multiculturalisme Wijziging van het type “multiculturalistisch” beleid: consensus over aanpassen van algemene organisaties aan culturele diversiteit/ debat over specifieke organisaties INTERACT STUDIEDAG15/6/1219

Decreet 2009: wijziging discours niet beleidsinstrumenten ‘van etnisch-culturele minderhedenbeleid’ naar ‘integratiebeleid’; van minderheden en allochtonen naar ‘nieuwe Vlamingen’ centrale taak van integratiecentra: begeleiden van mainstream organisaties in hun aanpassing aan culturele diversiteit Inburgeringsbeleid wordt dominant: budget en profilering (minister van inburgering) INTERACT STUDIEDAG15/6/1220

Waals integratiebeleid ( ) Integratie is geen issue in Wallonië: “Brussels probleem (met grote aantallen migranten en sms rellen); Vlaams probleem (extreem rechts); geen Waals probleem” Afwezigheid van beleidsinteresse vertaalt zich in de afwezigheid van een uitgesproken regionaal denkkader: niet multiculturalistisch, niet assimilationistisch, beperkt budget, onuitgevoerde wetteksten Integratiedecreet 1996: omdat het moest, door bevoegdheidsoverdracht, niet omdat we het nodig werd geacht Beleidsinstrumenten: regionale integratiecentra en lokale initiatieven maar geen regionale coördinatie Lokaal (sub-regionaal) beleid ipv regionaal INTERACT STUDIEDAG15/6/1221

De verschillen Interventionisme versus laissez-faire omtrent de culturele dimensie van integratie Multiculturalisme vs. Assimilationisme Doen zonder te zeggen? – Zeggen om beter te doen? Centralisatie/Coordinatie vs. - Decentralisatie Veel beleid/buget – weinig beleid/budget Veel discours – weinig discours INTERACT STUDIEDAG15/6/1222

Interpretatie van verschillen Vlaams natie-vormingsproces verklaart cultureel interventionnisme: zoektocht naar interne en externe legitimiteit Maar ook Verschillen in partijsysteem (polarisering door extreem-rechts in Vlaanderen) en maandaathouders integratie Lange culturele dominantie van Vlamingen door Franstaligen Taal Etnisch versus meer civiek natieconcept Nederlandse en Franse invloed:”Als het regent in Parijs/Amsterdam, dan druppelt het in Brussel”. INTERACT STUDIEDAG15/6/1223

Meer informatie Adam, Ilke (2010), Au-delà des modèles nationaux d’intégration? Analyse des politiques d’intégration des personnes issues de l’intégration des entités fédérées belges. Thèse de doctorat, Département de science politique: Université Libre de Bruxelles. Adam I. (2011), ‘Une approche différenciée de la diversité. Les politiques d’intégration des personnes issues de l’immigration en Flandre, en Wallonie et à Bruxelles ( )’, in Ringelheim J.(ed.), Le droit et la diversité culturelle, Louvain-la-Neuve : Bruylant. Fin 2012: Les politiques d’intégration des immigrés des entités fédérées belges. Presses Universitaires de Bruxelles Contact : INTERACT STUDIEDAG15/6/1224