Rekenbeleid als voorloper op dyscalculiebeleid Wilma Willems, Harm van Son Rekenbeleid als voorloper op dyscalculiebeleid 6 oktober Arnhem, 13 oktober Eindhoven

Programma waar denkt u aan bij rekenbeleid? 1. Beelden afstemmen (plenair) waar denkt u aan bij rekenbeleid? welke vragen spelen m.b.t. dyscalculie? 2. Waarom rekenbeleid? 3. Aan de slag met rekenbeleid - ORIVA 4. Modellen voor beleidsontwikkeling 5. Opdracht (in groepen)

1. Beelden afstemmen Waar denkt u aan bij rekenbeleid? Welke vragen spelen m.b.t. dyscalculie? Korte brainstorm - plenair

Beleid Wie gaat wat doen? In het vak of schoolbreed? Waarom? De aanleiding Rol van de docent Wat gebeurt al op je school? In kaart brengen Wat ga je inzetten? Materialen, ook ICT Doelgroepen: ‘zwakke’ leerlingen, dyscalculie Aansluiting: instroom, doorstroom, uitstroom Beleid Hoe meet je? Visie, toetsen, welke en waarom Voorbeelden van beleid op scholen Visie en concepten? Past aanpak bij de school? Wie gaat het betalen? Taakuren, extra geld (57) Plaats binnen school? Steun directie, langdurig Wat is je reken- didactiek? Plan maken en invoeren

2. Waarom rekenbeleid? De wet op de Referentieniveaus… … maakt het mogelijk tegelijkertijd in alle sectoren van het onderwijs niveauverhogende maatregelen te nemen. …maakt het mogelijk de aansluiting van het taal- en rekenonderwijs tussen de verschillende sectoren in het onderwijs te verbeteren. LET OP: de wet regelt het ‘wat’, niet het ‘hoe’!

Wat wordt van scholen verwacht? Ontwikkeling taal- en rekenbeleid gericht op: systematische verankering effectieve en efficiënte programma’s en activiteiten taal en rekenen meten van effecten van de onderwijsinspanning leerlingen zo spoedig mogelijk toerusten voor de referentieniveaus Belangrijke link: www.taalenrekenen.nl

Rekenbeleid is… PO-VO en VO-MBO/HBO … ‘rekenonderwijs met beleid van A naar B’ (beredeneerd, onderbouwd, doelgericht, planmatig) Intern stappenplan rekenbeleid met referentieniveaus Extern stappenplan rekenbeleid met referentieniveaus PO-VO en VO-MBO/HBO Vraagt om verandermanagement: ‘theorie is nog geen praktijk’ en ‘papier is geduldig’, dus ..

3. Aan de slag met rekenbeleid - ORIVA Oriënteren en informeren Richten: een rekenfoto maken van de actuele situatie in de school Inrichten: uitvoeringsplan ontwerpen met als doel doorgaande leerlijnen rekenen binnen de school, zodat zoveel mogelijk leerlingen het vereiste referentieniveau halen Verrichten: uitvoeringsplan uitvoeren Ankeren: nieuwe situatie borgen!

Oriënteren en Richten Verkrijgen van informatie over taal en rekenen: landelijke ontwikkelingen - referentieniveaus opdracht voor de school doorlopende leerlijn PO – VO – MBO/HO/WO Beginsituatie in school: huidig onderwijsprogramma (inhoud, didactiek, organisatie) niveau van leerlingen (incl. interne uitkomsten Cito-toetsen taal en rekenen) overdracht (intern en extern) kaders en richtlijnen vanuit schoolleiding

Inrichten Een uitvoeringsplan ontwerpen, met als doel te komen tot doorgaande leerlijnen rekenen binnen de school, zodat zoveel mogelijk leerlingen het vereiste referentieniveau halen. Opbrengstgericht werken een must? Het ministerie van OCW typeert opbrengstgericht werken als: ‘een cyclische werkwijze waarbij de betrokkenen zich in hun professioneel handelen laten sturen door de uitkomsten van metingen van observatiegegevens op basis van vooraf gestelde doelen, gesteld op niveau van bestuur, school, team en leerkracht, wat leidt tot maximale prestaties van leerlingen’. Hoofdlijnenbrief OCW 2010 – 2011 (2009)

Denken vanuit opbrengsten vraagt om anders denken, anders organiseren! Programma’s ontwikkelen voor de leerlingen Hoe differentiëren naar verschillende doelgroepen? per jaargroep? voor VMBO/ HAVO/VWO apart? voor taal en rekenen apart? per coördinator apart? per docent? per klas? per kind? Hoe volgen we leerlingen? Welke interventies bij opgelopen achterstanden?

Verrichten en ankeren Werken met het ankermodel (KPC Groep) Middellangetermijndoelen formuleren voor eigen klas in samenwerking met coördinator (vanuit trendanalyses op schoolniveau) Planmatig en cyclisch werken: Waarnemen: informatie verzamelen en registreren Begrijpen: analyseren, interpreteren onderwijsbehoeften Plannen: kortetermijndoelen formuleren en (groeps)plan ontwerpen (differentiatie, instructie, leeromgeving, effectieve leertijd) Realiseren: handelen, reflecteren en monitoren collega’s Opbrengsten borgen: leeropbrengsten van leerlingen kritisch beschouwen in relatie tot vakbekwaam handelen – conclusies!

Ankeren

4. Modellen voor beleidsontwikkeling Verandermanagement volgens Kotter De CPS – aanpak De achtbaan (KPC Groep) De matrix van Camp

Verandermanagement volgens Kotter

CPS-aanpak: de vier B’s Bewust van de noodzaak van verandering Belang ervaren van het nut van de verandering Betrokken door vanuit eigen verantwoordelijkheid de verandering vorm te geven Bekwaam om de juiste en effectieve interventies uit te voeren

De achtbaan (KPC Groep) Strategisch niveau Tactisch niveau Operationeel niveau

Strategisch niveau (voordenken - blauw) Welke visie hebben we als beleidsmakers op taal en rekenen?* Wie willen we betrekken bij de visieontwikkeling? Welke plaats neemt taal en rekenen in ons strategisch beleidsplan? Welke middelen stellen we beschikbaar om dit beleidsthema te kunnen vormgeven? Welke competentie - eisen hebben we / moeten we ontwikkelen om ons beleid te kunnen vormgeven? Wat is ons wenkend perspectief m.b.t. taalbeleid? * Brochure “Op weg met Taal en Rekenen” Steunpunt Taal & Rekenen VO.

Organisatie / Tactisch niveau: de spilfunctie! Op welk niveau stromen de leerlingen binnen de verschillende afdelingen? Hoe hebben we het overleg georganiseerd met voorafgaand en vervolgonderwijs? Wat moeten leerlingen kunnen en kennen van onderbouw naar bovenbouw? Welke programma ‘s ontwikkel ik voor alle leerlingen? Welke voor de excellente leerlingen? Welke voor de achterstandsleerlingen? Geven we onderwijs vorm via cursorisch onderwijs? Willen we steunlessen? Krijgt e.e.a. vorm binnen de vaklessen, binnen Nederlands, binnen wiskunde? Welke methodes gebruiken we? Welke scholing heb ik georganiseerd? Hoe volgen we de voortgang van de leerlingen? Welke toetsinstrumenten heb ik tot mijn beschikking? Heb ik een PDCA – cyclus ingebouwd? Analyseer ik de voortgang systematisch?

Operationeel niveau: beleidsuitvoering Welke methodes gebruik ik? Hoe monitor ik de voortgang op leerlingniveau? Ben ik in staat om vorm te geven aan klassenmanagement? Hoe is het gesteld met mijn didactisch repertoire als het gaat om T&R? Ben ik in staat te differentiëren in mijn les? Hoe ga ik om met de verschillende niveaus die leerlingen hebben? Hoe signaleer ik achterstanden? Hoe werk ik samen met collega’s in het buiten de school?

Matrix van Peter Camp “Een model om de school als organisatie in beeld te brengen en doeltreffend aan te pakken.” Vanuit verschillende invalshoeken wordt de school bekeken. Voor het managen van een organisatie heb je beleid, een organisatie en personeel nodig. Door rekening te houden met de belangen van de betrokkenen en de cultuur verloopt alles technisch goed.

Organisatie (inrichten) Personeel (verrichten) Beleid (richten) Organisatie (inrichten) Personeel (verrichten) Technisch (formeel, instrumenteel) Politiek (sociale verhoudingen) Cultureel (waarden en normen) 1 Doelen en werkwijze 2 Taken en bevoegdheden 3 Deskundigheid 4 Stakeholders 5 Besluitvorming 6 Autonomie Toelichting: analyse mbv de matrix leveren aanvliegroutes op waaruit vertokken kan worden; mogelijkheid om dit met het team te doen maar ook b.v. met de beleidsmakers en de betrokkenen. 7 Klimaat 8 Samenwerking 9 Houding

Na oriëntatie volgt… RICHTEN - Beleid maken Cultureel: klimaat Politiek: stakeholders Technisch: doelen en werkwijze

Cel 7: klimaat Wat voor een school willen we zijn? Schoolklimaat geeft aan of leerlingen, ouders, docenten, etc zich er thuis en veilig voelen. Zegt dus alles over het pedagogisch klimaat en zegt iets over hoe de school staat tegenover leren.

Cel 4: stakeholders Wat vinden leerlingen en ouders en wat zegt het maatschappelijk debat? Uitnodigen en verbinden. Zijn er voldoende contacten met PO en vervolgonderwijs? Horen we voldoende wat de leerling van het rekenonderwijs vindt? Welk belang hechten de ouders aan rekenonderwijs? VO scholen hebben wel contact met PO scholen maar de informatie komt niet terecht bij de betreffende docenten. Ook vergeten we leerlingen heel vaak te vragen wat zij ervan vinden. Nauwelijks of geen contacten tussen vo – ho en beroepsonderwijs.

Cel 1: doelen en werkwijze Wat willen we bereiken en hoe gaan we dat doen? Opties onderzoeken. 10 % van de scholen rekenbeleid geformuleerd.

Na richten volgt… INRICHTEN - Organisatie Cultureel: samenwerking Politiek: besluitvorming Technisch: taken en bevoegdheden

Cel 8: samenwerking Belangrijk dat er samen over de inhoud wordt gepraat en niet over allerlei procedures, etc. Samenwerking ook van groot belang omdat rekenbeleid vakoverstijgend is. Hoe leren we van elkaar en hoe ontwikkelen we samen het onderwijs?

Cel 5: besluitvorming Wie mag waarover besluiten en hebben de belanghebbenden voldoende stem in de besluitvorming?

Cel 2: baken en bevoegdheden Hoe verdelen we de taken en bevoegdheden? Anders organiseren? Wie is er verantwoordelijk voor het verbeteren van de leerprestaties van de leerlingen? Maken we een projectgroep, benoemen we een rekencoördinator? Hoe communiceren we en hoe vaak komen we bij elkaar?

Na inrichten volgt… VERRICHTEN - Personeel Cultureel: houding Politiek: autonomie Technisch: deskundigheid

Cel 9: houding Dienen we het belang van onze leerling en nemen we onze verantwoordelijkheid? Wie is verantwoordelijk voor de rekenprestaties van de leerling? Veelal over de schutting gegooid! Waar is de leerling het meeste bij gebaat? Dll rekenen. Wat zegt ons ‘onderbuikgevoel’? Kunnen leerlingen inderdaad minder goed rekenen? Waar ligt dat aan en wie pakt dat op?

Cel 6: autonomie Is er voldoende speelruimte voor individu, team? Worden bijdragen gewaardeerd? Spreken we elkaar aan op resultaten? Van belang is professionele en functionele autonomie. Professional moet regelruimte hebben en de dingen waarvan hij denkt dat het de goede dingen zijn. Daarbij moeten deze dingen wel het belang van de school dienen en moet de professional aangesproken worden op de resultaten.

Cel 3: deskundigheid Welke deskundigheid hebben we nodig en hoe ontwikkelen we onze deskundigheid? Wat hebben we nodig aan kennis? Beginsituatie van de leerlingen uit het PO: wat kunnen ze en hoe hebben zij leren rekenen? Wat weten we over effectief rekenonderwijs? Welke didactiek is effectief? Hoe kunnen we de kennis en de rekenontwikkeling van de leerling meten? Hoe komen we aan de kennis?

(formeel, instrumenteel) Doelen en werkwijze Taken en bevoegdheden Beleid (richten) Organisatie (inrichten) Personeel (verrichten) Technisch (formeel, instrumenteel) Doelen en werkwijze Taken en bevoegdheden Deskundigheid Politiek (sociale verhoudingen) Stakeholders Besluitvorming Autonomie Cultuur (waarden en normen) Klimaat Samenwerking Houding Kernwoorden die helpen om de diverse vraagstukken te verkennen en verbindingen te leggen tussen verschillende vraagstukken. Voorbeeld geven van een mission-statement van een school:

(formeel, instrumenteel) Ambities Kwaliteitszorg Middelen / Beleid (richten) Organisatie (inrichten) Personeel (verrichten) Technisch (formeel, instrumenteel) Ambities Kwaliteitszorg Middelen / instrumenten Adaptief vermogen Betrokkenen Draagvlak Missie & visie Opvattingen ‘goed’ onderwijs Coördinatie Doorlopende leerlijn Samenhang vakken Onderwijstijd Niveaugroepen Samenwerking opstroom & afstroom Expertise Leermiddelen Verantwoorde- lijkheid Mate van autonomie Beroeps- opvattingen Didactiek Inhoudelijke keuzes Politiek (sociale verhoudingen) Cultuur (waarden en normen) Kernwoorden die helpen om de diverse vraagstukken te verkennen en verbindingen te leggen tussen verschillende vraagstukken. Voorbeeld geven van een mission-statement van een school:

5. Opdracht Welke vragen zou je willen stellen binnen je school in de verschillende fasen, om tot rekenbeleid te komen? En aan wie?   Brainstorm (ca. 30 minuten) in groepen van 3 Korte plenaire terugkoppeling

Hartelijk dank! Wat neem je mee voor ‘morgen’? Meer informatie? Vul je gegevens in op de lijst! Succes met het rekenbeleid op uw school en het werken aan de referentieniveaus! Wilma Willems (w.willems@kpcgroep.nl) Harm van Son (h.vanson@kpcgroep.nl)