professioneel-kritische De professioneel-kritische accountant

Agenda sheets Aanleiding voor de training Verwachtingen van het maatschappelijk verkeer en cliënten Definitie van Professioneel-kritische instelling Relatie PKI en regelgeving controle en samenstellen

Aanleiding voor training Lessen uit de kredietcrisis - Plan van aanpak (NBA) Europese commissie: Green paper; “Audit policies, lessons from the crisis”

maatschappelijk verkeer en cliënten Verwachtingen van het maatschappelijk verkeer en cliënten Actievere rol van accountant in het kader van wat de accountant levert én wat het maatschappelijk verkeer verwacht van de accountant (verwachtingskloof)

Definitie van Professioneel-kritische instelling Standaard 200:13 L Een houding die een onderzoekende instelling, alert zijn op omstandigheden die kunnen duiden op eventuele afwijkingen die het gevolg zijn van fouten of fraude, en een kritische beoordeling van controle-informatie

Definitie van Professioneel-kritische instelling Deze definitie suggereert dat de kritische instelling van invloed is op de omvang van de werkzaamheden, alsmede helpt het de accountant de bevindingen te evalueren en uiteindelijk besluiten of er voldoende en geschikte controle-informatie verkregen is om vast te stellen of bij de financiële verantwoording de controleverklaring verstrekt kan worden, waarin het getrouwe beeld tot uitdrukking wordt gebracht.

Accountant die controleopdrachten uitvoert PKI Specifieke regelgeving voor: Accountant die controleopdrachten uitvoert

200 Algemene doelstellingen Professioneel-kritische instelling (200:15) De accountant dient met een professioneel-kritische instelling een controle te plannen en uit te voeren waarbij hij er rekening mee houdt dat er omstandigheden kunnen bestaan die ertoe leiden dat de financiële overzichten een afwijking van materieel belang bevatten. (Zie: Alinea A18-A22)

200 Algemene doelstellingen Professioneel-kritische instelling (200: A16) Onafhankelijkheid vereist (VGC en NVO) Onafhankelijkheid versterkt het vermogen van de accountant om met integriteit te handelen, om objectief te zijn en om een professioneel-kritische instelling te handhaven. (Zie: Alinea A16)

200 Algemene doelstellingen 200:A18 Het hanteren van een professioneel-kritische instelling houdt onder meer in het alert zijn op bijvoorbeeld: Controle-informatie die in tegenspraak is met andere verkregen controle-informatie; Informatie die de betrouwbaarheid van documenten en van de verkregen antwoorden op de verzoeken om inlichtingen die als controle-informatie gebruikt worden, ter discussie stelt; Situaties die wijzen op mogelijke fraude; Omstandigheden die de noodzaak voor controlewerkzaamheden veronderstellen in aanvulling op die welke door de Standaarden vereist zijn.

200 Algemene doelstellingen 200:A19 Het handhaven van een professioneel-kritische instelling gedurende de controle is nodig wanneer de accountant bijvoorbeeld de risico’s moet reduceren van: Het over het hoofd zien van ongebruikelijke omstandigheden; Het te veel generaliseren wanneer er conclusies worden getrokken uit controle observaties; Het hanteren van niet passende veronderstellingen bij het vaststellen van de aard, timing en omvang van de controlewerkzaamheden en bij het evalueren van de resultaten ervan.

200 Algemene doelstellingen 200:A20 Kritische beoordeling van controle-informatie door het ter discussie stellen van: Tegenstrijdige controle-informatie Betrouwbaarheid van documenten Verzoeken van inlichtingen

220 Kwaliteitsbeheersing 200:A13 Het aansturen van het opdrachtteam omvat het informeren van de leden van het opdrachtteam over aangelegenheden als: Hun verantwoordelijkheden, met inbegrip van de noodzaak tot het naleven van relevante ethische voorschriften, alsmede het plannen en uitvoeren van een controle met een professioneel-kritische instelling zoals vereist wordt op grond van Standaard 200

240 Fraude 240:12 (Vereisten) Overeenkomstig Standaard 200, dient de accountant gedurende de gehele controle een Professioneel-kritische instelling te handhaven, rekening houdende met de mogelijkheid dat zich een afwijking van materieel belang die het gevolg is van fraude zou kunnen voordoen, ondanks zijn eerdere ervaringen voor wat betreft de eerlijkheid en de integriteit van het management van de entiteit en van degenen belast met governance. (Zie: Alinea A7- A8)

240 Fraude 240:A7 Het handhaven van een professioneel-kritische instelling vereist dat steeds weer ter discussie wordt gesteld of de verkregen controle-informatie er op zou kunnen wijzen dat mogelijk een afwijking van materieel belang die het gevolg is van fraude bestaat.

Accountant die samenstellingsopdrachten uitvoert PKI Specifieke regelgeving voor: Accountant die samenstellingsopdrachten uitvoert

Standaard 4410:13 Tenzij elders in deze standaard vermeld, hoeft de accountant niet: bij de leiding van de entiteit inlichtingen in te winnen om de betrouwbaarheid en volledigheid van de verstrekte informatie vast te stellen; de maatregelen van interne beheersing te beoordelen of te toetsen; verkregen informatie te verifiëren; en ontvangen toelichtingen te verifiëren.

Standaard 4410:14 Indien de accountant constateert dat de door de leiding van de entiteit verstrekte gegevens onjuist, onvolledig of anderszins onbevredigend zijn, dient de accountant te overwegen om de in paragraaf 13 genoemde werkzaamheden alsnog uit te voeren en de leiding van de entiteit aanvullende informatie te vragen. Indien de leiding van de entiteit weigert deze informatie te verstrekken, dient de accountant zijn opdracht terug te geven en de opdrachtgever op de hoogte te stellen van de redenen van de teruggave van de opdracht.

Standaard 4410:15 De accountant dient een door hem samengesteld financieel overzicht door te lezen en een afweging te maken of dit overzicht toereikend van opzet en vrij van afwijkingen van materieel belang lijkt te zijn. In dit verband zijn onder afwijkingen ook begrepen:

Standaard 4410:15 – vervolg onjuiste hantering van de van toepassing zijnde grondslagen voor de financiële verslaggeving; het niet vermelden van de grondslagen voor de financiële verslaggeving en de bekend geworden afwijkingen daarvan; en het niet vermelden van andere belangrijke zaken die de accountant heeft geconstateerd; de van toepassing zijnde grondslagen voor de financiële verslaggeving en de bekend geworden afwijkingen daarvan dienen in het financieel overzicht te worden vermeld, maar de effecten daarvan hoeven niet te worden gekwantificeerd.

(hierna achtergrondinformatie) PKI Dilemma’s (hierna achtergrondinformatie)

Professioneel-kritische instelling - eerste mindset Model van Professioneel-kritische instelling (PKI) PKI – eerste mindset

Professioneel-kritische instelling eerste mindset - vervolg Wetenschappers hebben een aantal van de karaktertrekken onderzocht die ten grondslag liggen aan het kritisch vermogen van de accountant: Nieuwsgierigheid / met een vragende geest, Uitstel van de beslissing / geen overhaaste voorbarige conclusies trekken, Inzicht in het gedrag en motivatie van het management, Zelfvertrouwen, Vrijheid van handelen.

Professioneel-kritische instelling eerste mindset - vervolg Echter, er zijn nog een aantal belangrijke vragen die beantwoord moeten worden, zoals: Is een kritische instelling aangeboren of is het verworven? Is er verschil in kritische instelling bij diverse culturen

PKI – Belang van PKI in de praktijk Professioneel Kritische Instelling Model van professioneel kritische instelling (PKI) PKI – Belang van PKI in de praktijk

Professioneel-kritische instelling Belang voor KPI in de praktijk Het belang van de professioneel-kritische instelling: Controlestandaarden dienen duidelijkere handvaten aan te reiken inzake de kritische instelling. Accountantspraktijken dienen effectiever de kritische instelling te motiveren bij medewerkers, en Het ontwikkelen/updaten van trainingen voor accountants op alle niveaus in de organisatie met betrekking tot verantwoordelijkheid en procedures in het kader van herkennen van fraude (indicatoren). Hierbij dient met name aandacht besteed te worden aan interview techniek en ontwikkelen van professioneel kritische instelling.

Professioneel-kritische instelling Belang voor PKI in de praktijk-vervolg De afgelopen jaren zijn de Controle standaarden herzien. Voorbeelden hiervan zijn: Verplichte vergaderingen van het audit-team om de gevoeligheid van de entiteit te bespreken naar: Afwijkingen (Standaard 315), Fraude (Standaard 240), en Fraude of fouten die zou kunnen voortvloeien uit de relaties met verbonden partijen (Standaard 550), Het beoordelen van de uitkomst van het treffen van voorzieningen (Standaard 540),

Professioneel-kritische instelling Belang voor PKI in de praktijk- vervolg De afgelopen jaren zijn de Controle standaarden herzien. Voorbeelden hiervan zijn: Controleren van een steekproef van VJP´s (Standaard 240), Het evalueren van risico's in relatie tot de omzet op basis van het vermoeden dat er risico's van fraude in opbrengstverantwoording (Standaard 240), en Onderzoeken van belangrijke transacties met verbonden partijen met name transacties buiten de reguliere bedrijfsactiviteiten. (Standaard 550).

PKI – Historie en andere disciplines Professioneel-kritische instelling Model van professioneel-kritische instelling (PKI) PKI – Historie en andere disciplines

Professioneel-kritische instelling Historie en andere disciplines Hurtt, Eining en Plumtree onderzocht hoe kritische instelling werd behandeld in het begin van filosofische geschriften en in andere relevante disciplines. Zij identificeerden de volgende vier gedragingen: Uitgebreide informatie zoeken – vragen naar redenen, bewijzen, rechtvaardiging en bewijs, Verhoogde detectie naar tegenstelling - zoeken naar inconsistenties Verhoogde alternatief – critici onderzoeken alternatieve verklaringen Betere betrouwbaarheid van de bron - verbanden leggen tussen motivatie en gedragingen van mensen. (betrouwbaarheid en onafhankelijkheid van gegevensbronnen.

Professioneel-kritische instelling Historie en andere disciplines-vervolg Factor karakteristieken Onderzoek van bewijs kenmerken Vragen stellende geest - een scepticus die over alles vragen stelt, zelfs over hun eigen oordeel. Opschorting van oordeel - sceptici willen bewijzen zien alvorens conclusies te trekken. Ze zijn langzaam om een oordeel te vormen. Zoeken naar kennis / nieuwsgierigheid - sceptici zoeken kennis voor zijn eigen bestwil

Professioneel-kritische instelling Historie en andere disciplines-vervolg Factor karakteristieken Inzicht hebben in het bewijs van aanbieders Begrip voor interpersoonlijk heden - het begrijpen van de motivatie en gedrag is een fundamentele eis in scepticisme Kenmerken om te handelen op de informatie Zelfvertrouwen - de neiging tot het uitdagen van veronderstellingen. Zelfbeschikking - een accountant moeten individueel beslissen wanneer een voldoende informatie is verkregen

PKI – Spanning tussen vertrouwen en PKI Professioneel-kritische instelling Model van Professioneel-kritische instelling (PKI) PKI – Spanning tussen vertrouwen en PKI

Professioneel-kritische instelling Spanning tussen vertrouwen en PKI Het spanningsveld tussen vertrouwen en professionele scepticisme is onderzocht. Zij merken op dat vertrouwen een praktische noodzaak is voor de efficiënte uitvoering van een controle, maar dat na verloop van tijd het vertrouwen accumuleert en dat op een gegeven moment te veel vertrouwen de kwaliteit van de controle doet verminderen. Op basis van onderzoek op dit gebied blijkt dat de samenwerking en vertrouwen onderling versterken

Professioneel-kritische instelling Spanning tussen vertrouwen en PKI-vervolg Maar hoe reageren de accountants op het moment dat er geweld aan wordt gedaan aan het vertrouwen. Op de volgende sheet is een bestaand model van vertrouwen om te onderzoeken op welk moment de accountant te veel vertrouwen heeft op het management

Professioneel-kritische instelling Spanning tussen vertrouwen en PKI-vervolg Volgorde van vertrouwen Karakteristieken Reactie op tegenstrijdig bewijs Gebaseerd op berekening Fragiel. Een vroeg stadium van een relatie waar vertrouwen is gebaseerd op een rationele beoordeling van de de relatieve kosten en baten te geven of inhouding vertrouwen. Het vertrouwen wordt waarschijnlijk beëindigd

Professioneel-kritische instelling Spanning tussen vertrouwen en PKI-vervolg Volgorde van vertrouwen Karakteristieken Reactie op tegenstrijdig bewijs Gebaseerd op kennis Meer robuust. Een hoger niveau van vertrouwen voornamelijk gebaseerd op de geschiedenis van de interactie tussen individuen Relatie meer vergevingsgezind – als een afdoende verklaring kan worden gevonden voor de overtreding zal dit vaak worden geaccepteerd.

Professioneel-kritische instelling Spanning tussen vertrouwen en PKI-vervolg Volgorde van vertrouwen Karakteristieken Reactie op tegenstrijdig bewijs Gebaseerd op identificatie Zeer robuust. Het hoogste niveau waar een individu zich identificeert met de anderen wensen en intenties Aannemelijk maken - accountants zal bewijs vergaren ter bevestiging van hun overtuigingen. Onduidelijke, dubbelzinnig of onvolledige informatie wordt geïnterpreteerd op een manier dat hun overtuiging bevestigt.

Professioneel-kritische instelling Model van Professioneel-kritische instelling (PKI) PKI – Onderzoek naar in hoeverre klant het gedrag van het controleteam kan beïnvloeden

Professioneel-kritische instelling klant en controleteam Onderzoek geeft inzicht in de relatie tussen het vertrouwen en de kritische instelling van de accountant. Bij deze studie zijn gesprekken met 18 cliënten gevoerd om te beoordelen in hoeverre de klant het gedrag van het controleteam kan beïnvloeden. De cliënt erkent dat er behoefte is aan een evenwicht te vinden tussen professioneel-kritische instelling en de samenwerking met de cliënt. De conclusie was dat de klant invloed heeft op het gedrag, bijvoorbeeld door het opleggen van over-veeleisende deadlines, te laat leveren van informatie, het selecteren van deelwaarnemingen en het verstrekken van misleidende antwoorden op vragen.

Professioneel-kritische instelling klant en controleteam- vervolg Deze manipulatie is gemakkelijker wanneer het controleteam jong is en geen echte ervaring in het bedrijfsleven heeft. De studie geeft ook een aantal interessante inzichten in het kritisch handelen van de accountant en hoe die bereikt kan worden. De belangrijkste aspecten van de geïdentificeerde scepticisme zijn:

Professioneel-kritische instelling klant en controleteam - vervolg Karakter van de accountant Vertrouwen en kennis - junior medewerkers vinden het moeilijk om te zeggen 'ik begrijp dit niet‘ Intimiderende vaardigheden / koppigheid. Dit kan worden beïnvloed door cultuur Niet schuwen van de confrontatie, en Sterkte van karakter in de omgang met moeilijke of confronterende situaties

Professioneel-kritische instelling klant en controleteam - vervolg Accountantsorganisaties systemen - positieve factoren Sterke manager / partner reviews vooral als ze geïnformeerd zijn over business van de klanten Sterk contact tussen manager / partner en junior personeel Verhoging van documentatie-eisen Accountantsorganisaties systemen - negatieve factoren Te veel checklisten in de methodologie - het ontbreken van de nadruk op het begrijpen van de klant activiteiten Meer dan agressieve budgetten / deadlines

PKI – Rol van de accountantsorganisatie Professioneel-kritische instelling Model van Professioneel-kritische instelling (PKI) PKI – Rol van de accountantsorganisatie

Professioneel-kritische instelling Rol van de accountantsorganisatie Een groot deel van het onderzoek heeft zich gericht op het gedrag van het kritisch handelen van de individuele accountant. Echter de context van de accountantsorganisatie en het controleteam zijn eveneens relevant voor de professioneel-kritische instelling. In recensie van de literatuur op dit gebied, noemt Nelson verschillende manieren waarop accountantsorganisatie de professioneel-kritische instelling kunnen verbeteren, die op de volgende sheet worden weergeven:

Professioneel-kritische instelling Rol van de accountantsorganisatie- vervolg Accountantskantoren kunnen PKI bevorderen door: Werven van personeel en in het proces PKI meenemen; Training in het herkennen van fouten te herkennen en vaardigheden in onderhandelingen; Beoordelen en promotie mede gebaseerd op professioneel-kritische instelling; Reviewsysteem die professioneel-kritische instelling bevorderen; Hulpmiddelen zoals checklists en procedures en documentatie eisen; Incentives in het auditproces die PKI bevorderen

Professioneel-kritische instelling Rol van de accountantsorganisatie- vervolg De suggestie dat er een tendens naar harmonisering van het niveau van het scepticisme binnen een accountantsorganisatie kunnen worden aangevochten door andere werkzaamheden van Shaub en Lawrence in de US. Zij ontwikkelden vier categorieën met als onderwerp het kritisch denken en het kritisch handelen van de accountant.

Professioneel-kritische instelling Rol van de accountantsorganisatie- vervolg Kenmerken (neiging om sceptisch te denken / sceptisch op te treden Gewogen kritisch Laag kritische gehalte/ veel actie. Niet al te alert op routine gedrag, maar zeer alert als er iets buiten het normale gebeurt. - 'geactiveerd professioneel-kritische instelling'. Agressief kritisch Hoog kritisch gehalte / veel actie. Deze accountants zijn over het algemeen meer bedacht dan andere en zijn gevoelig voor schadelijke motieven. Ze ondernemen actie, zelfs bij weinig risicovolle situaties - kan leiden tot in inefficiënte controle en cliënt ontevredenheid.

Professioneel-kritische instelling Rol van de accountantsorganisatie- vervolg Kenmerken (neiging om te denken sceptisch / sceptisch om op te treden Terughoudend kritisch Laag kritisch gehalte / weinig actie. Een rationele benadering, maar een die waarschijnlijk resulteert in een slechte kwaliteit van de accountantscontrole – onwaarschijnlijk dat fraude opgespoord wordt. Conflict kritisch Hoog kritisch gehalte / weinig actie. Deze accountants tonen vaardigheden in het onderkennen van risico’s, maar ze worden niet opgevolgd. Mogelijk dat ze worden beïnvloed door de reactie van de opdrachtgever / kosten vraagstuk. Neiging om cynisch te worden.

accountantspraktijken Aandachtspunten voor accountantspraktijken Kritisch denken model toepassen (5 stappen) Duidelijkheid over op te lossen probleem Alternatieve oplossingen en gevolgen hiervan Evalueren van aard, omvang, belang en objectiviteit van de informatie Oordeel door een keuze uit alternatieven te maken Expliciet maken en documenteren van de overwegingen

Accountants die assurance opdrachten uitvoeren Standaard Omschrijving 200 Algemene doelstellingen 220 Kwaliteitsbeheersing 230 Controle documentatie 240 Fraude 250 Wet- en regelgeving 300 Planning van de controle 330 Wijze van inspelen door de accountant op ingeschatte risico´s 540 Controle van schattingen, met inbegrip van schattingen van reële waarde 550 Verbonden partijen

240 Fraude 240:A7 - vervolg Dit omvat het volgende: Het in overweging nemen van de betrouwbaarheid van de informatie die als controle-informatie wordt gebruikt alsmede, Het in overweging nemen van de interne beheersingsmaatregelen met betrekking tot het opstellen en het onderhouden daarvan.

Specifieke regelgeving Accountant die assurance-opdrachten uitvoeren PKI in SRA-Handboek Controle Accountant die samenstellingsopdrachten uitvoert PKI in SRA-Handboek Samenstellen