GEWELD TEGEN HULPVERLENERS vanwaar en waarheen Themabijeenkomst Crisismanagement Groningen 11 juni 2010 WWW.VANDESANDEINLEZINGEN.NL

Enkele voorbeelden Onderzoek naar agressie tegen ambulancepersoneel Agressie tegen ambulancepersoneel onaanvaardbaar hoog ‘Het gebeurt veel te vaak dat ambulancepersoneel agressief wordt behandeld, terwijl zij trachten hulp te verlenen. Dat is onaanvaardbaar. En dat moeten we ook snel duidelijk maken.’ Afgelopen weekend is er weer een ambulancemedewerker tijdens zijn werk in Amsterdam geslagen. De bond is het dan ook eens met de oproep van burgemeester Cohen van Amsterdam, richting het personeel om aangifte te doen zodra zij agressief worden behandeld. ‘Maar alleen aangifte doen, zal agressie niet voorkomen’, aldus de vakbondsvoorzitter, ‘los daarvan, dan is het kwaad al geschied.’ Jaap Jongejan, voorzitter van de CNV BedrijvenBond, stelt voor om – samen met werkgevers en overheid – een voorlichtingscampagne te starten om het Nederlandse publiek beter te informeren over de werkzaamheden van ambulancepersoneel. ‘Dit is dringend noodzakelijk om zo toenemend agressief gedrag, gericht tegen deze hulpverleners, te voorkomen.’ Jongejan heeft van zijn leden – werkzaam op de ambulance – begrepen dat zij steeds vaker met geweld worden geconfronteerd. ‘Dit gedrag volgt vaak op verkeerde verwachtingen en vloeit voort uit onbegrip voor het werk van ambulancemedewerkers. Zo weten veel mensen niet dat ambulancehulpverleners moeten zorgen dat een patiënt stabiel is voor hij of zij wordt vervoerd. Hun taak is het bewaken van vitale functies. Dat gebeurt vaak ter plekke of in de ambulance. En die is met veel betere apparatuur uitgerust dan een aantal jaren geleden. Echter ongeruste omstanders zien een gewonde patiënt – vaak een bekende of familielid – in een stilstaande ambulance of op straat liggen en begrijpen niet waarom die niet acuut naar het ziekenhuis wordt vervoerd.’ Daarom pleit de bondsvoorzitter ervoor dat de branche de handen ineen slaat en dat er samen met particuliere werkgevers en overheid een voorlichtingscampagne wordt gestart. Onderzoek naar agressie tegen ambulancepersoneel ZWOLLE - Precieze cijfers over agressie tegen ambulancepersoneel hebben ze nog niet, maar gelet op de landelijke cijfers moet het óók in Zwolle spelen, meent studente Wieke Jongsma. "In 2007 waren er landelijk 7.748 meldingen van agressie gericht tegen hulpverleners. Vorig jaar was het aantal meldingen meer dan verdubbeld tot ruim 18.000." Samen met Esther Bosselaar, Rolinde Willems-Muis en Miranda Pierik gaat Jongsma de komende weken onderzoeken welke gevolgen ambulancemedewerkers ondervinden als ze agressief bejegend zijn. "Dit onderwerp is superactueel. Kijk maar naar het incident op 4 september in Amsterdam. Daar werd ambulancepersoneel bedreigd toen ze een slachtoffer van een steekpartij kwamen helpen", halen de studentes maatschappelijke werk en dienstverlening van de Gereformeerde Hogeschool in herinnering. Uit het (literatuur-)onderzoek dat ze tot nu toe hebben gedaan, blijkt dat er vooral veel aandacht is voor de daderkant van deze gevallen. Vooral de strafmaat is al vaak belicht. "Maar we konden niets vinden over de gevolgen die het ambulancepersoneel ervan ondervindt. Terwijl het toch een enorme impact op ze moet hebben." Dat heeft het kwartet gebracht tot de volgende onderzoeksvraag: 'Wat zijn de psychische en fysieke gevolgen voor ambulancepersoneel in Zwolle dat slachtoffer is geworden van agressief gedrag. Welke gevolgen zijn er voor de werkbeleving en op welke manier ervaren ze de steun die vanuit de organisatie wordt geboden'. Om tot gedegen uitspraken te komen zullen ze ambulancemedewerkers interviewen. Sleutelwoorden in het onderzoek zijn 'agressief gedrag', maar wat is dat dan precies? Jongma: "Wij beschouwen alle acties die bewust gericht zijn op het berokkenen van schade bij anderen als agressief gedrag."

Inhoud Inleiding Wat is agressie? & Hoe werkt het? Wat kun je doen?

Inleiding

Is er iets veranderd? JA NEE JA, de wereld is een veel veiliger plek geworden JA, de mensen zijn veel minder gewend aan geweld JA, we zijn multiculti & begrijpen elkaar niet echt NEE NEE, de menselijke natuur is al 200000 jaar gelijk NEE, maar het leven is veel meer georganiseerd NEE, maar de media moeten dat wel roepen

Moorden per 100.000. 1200-heden Moordcyfers goede indicatie voor geweldniveaus Geweldniveaus zijn in 500 jaar met een factor 10 gedaald Overigens zijn ook ongevallen sterk teruggebracht En is de gem. leeftijd sterk gestegen Gevolg: mensen zijn niet meer aan geweld gewend Daardoor: we zijn nog nooit zo bang geweest En ook: er zijn bij ons niet veel gelegenheden meer voor heldendom

De mens reist langs twee sporen © 2006 JP van de Sande RuG NATUUR Voortplanting Kinderzorg Erbij horen Status Agressie Communicatie Verkennen Eten/Drinken Voorraad maken Territorium maken Jagen Bouwen Ruilen Lichaamsverzorging Uitrusten Migratie Spel CULTUUR RELATIES EN OPVOEDING HELDEN, VERHALEN, SPROOKJES MANIEREN VAN SAMENLEVEN (bv. Stad vs platteland) REGELS, NORMEN, GEWOONTES, FOLKLORE REGERING, POLITIEK SYSTEEM, RECHTSPRAAK TAAL, MANIER VAN UITDRUKKEN WETENSCHAP, GODSDIENST, FILOSOFIE IDEALEN, WAARDEN, WAARDERINGEN TECHNIEK, GENEESMIDDELEN, APPARATEN, WAPENS ETEN, DRINKEN, GENIETEN, FESTIVALS KUNST, GEBOUWEN, SIERADEN VERHOUDINGEN MET ANDERE GROEPEN MENSEN emoties concepten Linkerkant is voor alle mensen hetzelfde, maar vormt slechts de ondergrond van ons gedrag. Rechterkant is voor elke (sub) cultuur weer anders, maar steeds gebaseerd op onze menselijke/dierlijke natuur. Men zou de 16 aspecten van de menselijke natuur als instincten kunnen aanduiden, ware het niet dat die term een veel te starre structuur suggereert. Beter is zoiets als: Behoeften.

De samenleving kent ook twee sporen © 2006 JP van de Sande RuG NATUUR Niets dierlijks is ons vreemd Instincten en emoties Hedonisme Langzame ontwikkeling Samenleving: Gemeinschaft Behoefte aan erbij horen Groepsdoelen Plicht; Eer; Traditie Conservatief; Stabiliteit Religie; Magie Strong ties Specifieke reacties op crisis Sociale steun zoeken/geven Toename cohesie Strijd zoeken met vijand Acceptatie van lot CULTUUR Ratio beïnvloedt gedrag Normen & Waarden Kosten-Baten analyse Snelle planning Samenleving: Gesellschaft Behoefte aan vrijheid Individualistische doelen Vrijheid; Geld; Vernieuwing Progressief; Schijnverandering Ideologie; Techniek Weak ties Specifieke reacties op crisis Steun professional zoeken Toename isolement Zoeken rationele oplossing Verzet tegen lot zijn worden Toennies suggereert dat voor 1800 meeste mensen in gemeenschappen leefden, onder dwang van de natuur. Sinds 1800 is ontwikkeling op gang gekomen, via verstedelijking en technologisering, waardoor steeds meer mensen aan deze dwang kunnen ontsnappen

De risicoloze maatschappij Wildavsky: Riskless society Ulrich Beck: Risk society We zijn nog nooit zo veilig geweest als nu Ongelukken, ziekten > Gemiddelde leeftijd Misdaden (behalve kleine criminaliteit) Discriminatie en misbruik minderheden Vechterij en mishandeling We zijn nog nooit zo bang geweest als nu Media en psychologen werken hier duchtig aan mee Alles wat gebeurt wordt gerapporteerd en gearchiveerd Slachtoffer- en klaag-cultuur wordt steeds sterker Afstanden tussen subculturen en leeftijden zijn groot (apartheid) Door beschikbaarheid wereld wijde info lijkt het meer Door vele getallen raken mensen in de war (ongecyferdheid) Grenzen beginnen bereikt te worden: PROBLEEM!!!!

Probleemoplossen voor lage status

Probleemoplossen voor hoge status P = VRM² P= pleuris-sterkte V= verwijtbaarheid R= relevantie M= mediageniekheid In andere presentaties is hierover uitgebreider info te krijgen (zie website vdS: pleuris.ppt) Met dank aan Siske Klaassens

Wat is agressie?

Wat is agressie? Letterlijk: toenaderen (in plaats van vluchten) © 2006 JP van de Sande RuG Letterlijk: toenaderen (in plaats van vluchten) Alle dieren kennen een Fight/Flight mechanisme Zeer snelle en omkeerbare beslissing ogv schatting Twee soorten A: Binnen Soort (affectief) en Tussen Soorten (prooi) Affectief Systeem kent vele remmen en controlemechanismen instinctief: Niet te ver gaan, Dominantie, Schattigheid Cultureel: normen, formele aspecten, wetten en practische bezwaren (cf Elias) Prooi systeem veel minder. (cf ontmenselijking)

Twee soorten Prooi agressie (lustmoord, oorlog, genocide) Wordt meestal instrumenteel gebruikt Is onder bewuste controle Status object belangrijk, maar geen remming Leidt tot ernstig letsel Emotie: minachting, walging, lustbeleving Emotionele agressie (Ruzie, amok, rellen) Wordt meestal gebruikt als uiting van gevoel Niet goed te controleren Hoge status zorgt voor remming, mits O niet bang Eerder dreigen dan doen, maar: rood waas Emotie: woede, haat, wraak

Prooi agressie: plezier in rellen en doden

Verdere wetenswaardigheden over agressie Agressie is een natuurlijke en positieve emotie Denk aan voetballerij, computergames, films, nieuws Frustratie-agressie hypothese; Stortbak model; Pers.heid Aandrift is algemeen, remmingen varieren. (Drank etc.) Vecht-vlucht balans: Agr. vnl bij waargenomen kans succes Typische dader agressie is Jong, arm, en man Typisch slachtoffer agressie is Jong, arm, en man Er zijn sexeverschillen, maar vnl vanuit cultuur Vaak is het toeval wie dader en wie slachtoffer is Hierover wordt niets gepubliceerd Agressie wordt getriggerd (geluiden, wapens etc) Manier van agressie wordt gecopieerd van media Er is geen bewijs voor katharsis hypothese Winnen verhoogt T productie, verliezen verlaagt het

Agressie tegen hulpverleners

Probeer te begrijpen waarom het zo gaat! © 2006 JP van de Sande RuG EXT.ATTRIBUTIE C O N F L I T C O N F L I T MISPERCEPTIE COMPETITIE RECIPROCITEIT IN- OUT BIAS STEREOTYPEN MOREEL (DIABOLISERING) VIRIEL MACHTS TACTIEKEN COMMITMENT COHESIE CATEGORISATIE IN-G-COOPERATIE AROUSAL

Conflictontwikkeling kent TRAAGHEID (Chaos model) CONFLICTSTERKTE STERKTE STIMULUS

Agressie is bron en gevolg van conflict © 2006 JP van de Sande RuG VRIEND VIJAND MENS ROBOT VERZETSSTRIJDER TERRORIST HELD GEK of ROEKELOZE goed slecht dapper laf sterk zwak MAAR GEVAARLIJK taai koppig WIJ ZIJ

Hoe ontstaat Wij-Zij tegenstelling? Mensen denken van nature in termen van wij-zij Overheid is ideale ZIJ, deskundigen ook Dus professionals in dienst van overheid….. Deze tweedeling wordt versterkt door: Professionalisering ‘Klonteren’ Op afstand houden van publiek Geen communicatie met publiek, geen uitleg Bij ramp: Of slachtoffer, óf hulpverlener Technologisering Protocollair werken Preventieve benaderingen

Verschillende culturen Overheids diensten en dienaren hebben een duidelijke cultuur Het publiek, zeker als ontvanger van overheidsdiensten evenzeer Deze twee culturen verschillen sterk Verschillen in: Taal, Idealen, Helden, Normen, Wereldbeeld, Broodwinning, Esthetiek etc. Hoe minder contact tussen beide culturen, hoe minder begrip Hoe groter spanning tussen beide culturen, hoe meer men zich naar binnen richt

WAT KUN JE DOEN?

Als er tussen U en een ander iets aan uzelf te veranderen EEN GOUDEN REGEL Als er tussen U en een ander iets niet goed gaat, is het makkelijker iets aan uzelf te veranderen dan aan die ander

Twee manieren van denken © 2006 JP van de Sande RuG Alle ‘tips & trucs’ recepten om agressie-problemen op te lossen, horen eigenlijk bij de rechterkant. Ze gaan over hoe het zou moeten. Wat U beslist of doet als er iets akeligs gebeurt, hoort aan de linkerkant, dat gaat over hoe het, gegeven de altijd bijzondere omstandigheden, gaat. Tussen beide bestaat meestal een groot verschil. U kunt dus beter zelf nadenken dan het een ander laten doen IS ZOU MOETEN BESCHRIJVING IDEAAL feiten waarden psychologie moralisme HEDEN TOEKOMST POLITIEK WETENSCHAP SPECULEREN ONDERZOEK HYPOTHESEN DATA utopie theorie

TWEE STRATEGIEEN tegen AGRESSIE REPRESSIE Leer vechtsport Zorg voor overmacht PREVENTIE Vraagt inzicht bij alle betrokkenen en kost veel tijd Kan op een of meerdere factoren inwerken Voor toestand agressor is preventie nauwelijks haalbaar Voor zorgsituatie wel Minder aggro als: Situatie bekend en begrepen; Situatie formeel; Hoog statusverschil; Zorger als deel Wij gezien (prof.!)

Conclusies Agressie is normaal Er zijn twee soorten van Agressie is te beheersen, maar dat moet geleerd Culturen verschillen daarin Status van object speelt sterk mee Agressie blijft lang ondergronds U heeft er weinig aan te weten hoe het ideaal is Tracht wij-zij te vermijden en accepteer dat professionaliteit ook nadelen heeft Leef U in in het standpunt van de ander Is er eenmaal een conflict, dan heeft dat voorspelbare gevolgen Oplossen van conflict is lastig, maar moet wel door U gebeuren

THE BUCK ENDS WHERE YOU ARE ALS U EEN BESTUURDER BENT GELDT VOOR U HETZELFDE ALS VOOR RONALD REAGAN: THE BUCK ENDS WHERE YOU ARE EINDE

Als alles faalt, kunt U altijd nog iets nemen En tenslotte Als alles faalt, kunt U altijd nog iets nemen