SAMEN WERKEN AAN LEREN SAMENWERKEN SAMEN OPLEIDEN SAMEN WERKEN AAN LEREN SAMENWERKEN Velon 2007 Welkom heten en voorstellen Jeannette Geldens, projectleider Herman E. Popeijus, onderzoeker Taeke van den Akker, CvB Kempel Herman L. Popeijus, lector Referent: Maarten Denters, CvB Ipabo Amsterdam

SAMEN OPLEIDEN SAMEN WERKEN AAN LEREN SAMENWERKEN Presentatie opbouw Aanleiding samen opleiden Toelichting onderzoeksaanpak Het onderzoek (ROTOR-cyclus) Intermezzo Drie scenario’s Betekenisvol leren? Tot slot SAMEN OPLEIDEN SAMEN WERKEN AAN LEREN SAMENWERKEN

SAMEN OPLEIDEN SAMEN WERKEN AAN LEREN SAMENWERKEN Aanleiding: convenant samen opleiden Aanleiding Toelichting aanpak Het onderzoek Intermezzo Drie scenario’s Betekenisvol leren? Tot slot Convenanten met scholen (besturen) - gedeelde verantwoordelijkheid voor leren onderwijzen - ‘eenstemmig’ beleid tussen de convenantspartners afspraken bij leerwerktraject voor leren onderwijzen en leren samenwerken De twee convenanten tussen de hogeschool en de basisscholen: Tussen Peel en Maas en Tussen Dommel en AA (Hogeschool De Kempel. (2004a). Regionaal convenant arbeidsmarktbeleid primair onderwijs regio peel en maas (No. december 2004 - december 2007). Helmond: Hogeschool De Kempel.) (Hogeschool De Kempel. (2004b). Regionaal convenant arbeidsmarktbeleid primair onderwijs tussen dommel en aa (No. januari 2004 - augustus 2007). Helmond: Hogeschool De Kempel.) SAMEN OPLEIDEN SAMEN WERKEN AAN LEREN SAMENWERKEN

SAMEN OPLEIDEN SAMEN WERKEN AAN LEREN SAMENWERKEN Toelichting aanpak: verantwoording Aanleiding Toelichting aanpak Het onderzoek Intermezzo Drie scenario’s Betekenisvol leren? Tot slot Uitgangspunten - hos, bas en asl zijn partners in leren en leren onderwijzen kern van leren en leren onderwijzen is lerend onderzoeken betekenisvol leren vindt plaats in de leerwerkgemeenschap SAMEN OPLEIDEN SAMEN WERKEN AAN LEREN SAMENWERKEN

SAMEN OPLEIDEN SAMEN WERKEN AAN LEREN SAMENWERKEN Toelichting aanpak: verantwoording Aanleiding Toelichting aanpak Het onderzoek Intermezzo Drie scenario’s Betekenisvol leren? Tot slot Ontwikkelingsbegeleidend onderzoek Cyclisch denkmodel bij schoolontwikkeling waarin alle betrokkenen leren in de vorm van leerwerkgemeenschappen door de beoogde schoolontwikkeling te onderzoeken en zij samen door het onderzoek de kwaliteit van die schoolontwikkeling borgen Kern ontwikkelingsbegeleidend onderzoek is ROTOR-cyclus SAMEN OPLEIDEN SAMEN WERKEN AAN LEREN SAMENWERKEN

SAMEN OPLEIDEN SAMEN WERKEN AAN LEREN SAMENWERKEN Rotor-cyclus: denk, probeer en leer Beginsituatie (stage) gewenste situatie (lwgn) handelen Retrospectie Wat is er aan de hand? Bij wie, waarom, doel? R R O O T SAMEN OPLEIDEN SAMEN WERKEN AAN LEREN SAMENWERKEN

SAMEN OPLEIDEN SAMEN WERKEN AAN LEREN SAMENWERKEN Rotor-cyclus: denk, probeer en leer Beginsituatie (stage) gewenste situatie (lwgn) handelen R R O Ontwerpen Met welke inhoud en vorm is het doel te bereiken? O T SAMEN OPLEIDEN SAMEN WERKEN AAN LEREN SAMENWERKEN

SAMEN OPLEIDEN SAMEN WERKEN AAN LEREN SAMENWERKEN Rotor-cyclus: denk, probeer en leer Beginsituatie (stage) gewenste situatie (lwgn) handelen R R O O Toepassen In de praktijk het ontwerp proberen Try-out T SAMEN OPLEIDEN SAMEN WERKEN AAN LEREN SAMENWERKEN

SAMEN OPLEIDEN SAMEN WERKEN AAN LEREN SAMENWERKEN Rotor-cyclus: denk, probeer en leer Beginsituatie (stage) gewenste situatie (lwgn) handelen R R O O Onderzoeken Vragen aan het ontwerp Resultaten Conclusies T SAMEN OPLEIDEN SAMEN WERKEN AAN LEREN SAMENWERKEN

SAMEN OPLEIDEN SAMEN WERKEN AAN LEREN SAMENWERKEN Rotor-cyclus: denk, probeer en leer Beginsituatie (stage) gewenste situatie (lwgn) handelen R R Reflectie Discussie Consequenties van de conclusies O O T SAMEN OPLEIDEN SAMEN WERKEN AAN LEREN SAMENWERKEN

SAMEN OPLEIDEN SAMEN WERKEN AAN LEREN SAMENWERKEN Rotor-cyclus: denk, probeer en leer Aanleiding Toelichting aanpak Het onderzoek Drie scenario’s Intermezzo Betekenisvol leren? Tot slot SAMEN OPLEIDEN SAMEN WERKEN AAN LEREN SAMENWERKEN

SAMEN OPLEIDEN SAMEN WERKEN AAN LEREN SAMENWERKEN Retrospectie: wat is er aan de hand? Aanleiding Toelichting aanpak Het onderzoek Intermezzo Drie scenario’s Betekenisvol leren? Tot slot Onderzoek ‘Samen opleiden: samen werken aan leren samenwerken’ Paradigma shift instructiegericht ↔ competentiegericht aanbodgericht ↔ vraaggestuurd individueel leren ↔ samen leren Onderzoek ‘Samen opleiden’ door Herman E. Popeijus is uitgevoerd in samenwerking tussen Faculteit Owkunde Universiteit Utrecht, Kempellectoraat van hos De Kempel, en Onderzoekscentrum van ILS v.d.Radboud Universiteit Niijmegen. Definitie samenwerken = omschrijven we als een (leer)werkvorm tussen twee of meer personen of instanties, hier in een onderwijsberoepssituatie, die interactief en doelbewust samen werken om een gemeenschappelijk doel te bereiken. Samenwerken veronderstelt steeds een open interactie tussen deze samenwerkende partners vanuit een gemeenschappelijke doelstelling. Kenmerkend duiden we dat samenwerken naast individuele opbrengsten, resulteert in een opbrengst voor en van allen. Daarmee zijn de partners gezamenlijk verantwoordelijk zowel voor het samenwerken om de gestelde doelen te bereiken als voor het maken van afspraken om -in dit geval- de aanstaande leraren te helpen, te ondersteunen en te faciliteren. De nadruk op samenwerken zien we als een voortvloeisel van een paradigmashift die plaatsvindt binnen de lerarenopleidingen (Expertgroep Kwaliteit Lerarenopleiding Primair Onderwijs, 2004). Deze verandering laat zich bondig omschrijven als ‘van instructiegericht opleiden naar competentiegericht leren onderwijzen’ + van aanbodgericht naar vraaggestuurd + van individueel leren naar samen leren. Er vindt dus een verschuiving plaats van instructieperspectief naar leerperspectief met een nadruk op leren in en vanuit een sociale context. In deze ingrijpende onderwijskundige veranderingen ligt de aanleiding voor dit onderzoek. SAMEN OPLEIDEN SAMEN WERKEN AAN LEREN SAMENWERKEN

SAMEN OPLEIDEN SAMEN WERKEN AAN LEREN SAMENWERKEN Ontwerp: hoe wil men wat bereiken? Wat? De hogeschool en de besturen van de partnerscholen willen een ‘protocol’ met samenwerkingsafspraken uitwerken. Aanleiding Toelichting aanpak Het onderzoek Intermezzo Drie scenario’s Betekenisvol leren? Tot slot Waarom? De paradigmashift leidt tot nieuwe opleidingsvormen: competentiegericht leren onderwijzen in leerwerkgemeenschappen. Hoe? Een gedeelde verantwoordelijkheid voor deze nieuwe vormen van leren onderwijzen maakt afspraken voor inzet, begeleiding en leren samenwerken nodig. Wat? De hogeschool en de besturen van de partnerscholen willen een ‘protocol’ met samenwerkingsafspraken uitwerken. Waarom? De paradigmashift leidt tot nieuwe opleidingsvormen: competentiegericht leren onderwijzen in leerwerkgemeenschappen. Hierin is gedeelde verantwoordelijkheid van belang! Hoe? Een gedeelde verantwoordelijkheid voor deze nieuwe vormen van leren onderwijzen maakt afspraken voor inzet, begeleiding en leren samenwerken nodig. SAMEN OPLEIDEN SAMEN WERKEN AAN LEREN SAMENWERKEN

SAMEN OPLEIDEN SAMEN WERKEN AAN LEREN SAMENWERKEN Toepassen: proberen in de praktijk? De praktijk Aanleiding Toelichting aanpak Het onderzoek Intermezzo Drie scenario’s Betekenisvol leren? Tot slot - Nieuwe vormen van leren onderwijzen op de werkplek en in leerwerkgemeenschappen worden in de praktijk al opgezet zoals Opleiden In de School, Teamonderwijs Op Maat. In de overeenkomsten zijn in meerdere of mindere mate afspraken rond inzet en begeleiding, maar nauwelijks over leren samenwerken opgenomen. De praktijk - Nieuwe vormen van leren onderwijzen op de werkplek en in leerwerkgemeenschappen worden in de praktijk door De Kempel al opgezet zoals Opleiden In de School, Teamonderwijs Op Maat. - In de overeenkomsten zijn in meerdere of mindere mate afspraken rond inzet en begeleiding, maar nog nauwelijks over leren samenwerken opgenomen. - Voor zover bekend zijn de afspraken niet gebaseerd op elementen afkomstig uit onderzoek. Voor zover bekend zijn de afspraken niet gebaseerd op elementen afkomstig uit onderzoek. SAMEN OPLEIDEN SAMEN WERKEN AAN LEREN SAMENWERKEN

SAMEN OPLEIDEN SAMEN WERKEN AAN LEREN SAMENWERKEN Onderzoek: vragen en opzet - Welke elementen van ‘leren samenwerken’ en van ‘inzet en begeleiding’ zijn te onderscheiden? Hoe groot is het belang dat de actoren aan die elementen hechten om er afspraken over te maken? Over welke elementen zijn er al afspraken bekend? Onderzoeksvragen Aanleiding Toelichting aanpak Het onderzoek Intermezzo Drie scenario’s Betekenisvol leren? Tot slot 138 basisscholen 150 aanstaande leraren 45 hogeschooldocenten dataverzameling door vragenlijsten Onderzoeksopzet (exploratief) Het algemene doel is het leveren van een wetenschappelijke en praktisch bruikbare bijdrage m.b.t. het leren samenwerken van aanstaande leraren. Meer specifiek is het doel van dit onderzoek allereerst het ontleden van samenwerken in zijn elementaire eenheden (elementen). Tevens worden daarbij de sterk regelateerde elementen met betrekking tot inzet en begeleiding van de aanstaande leraar bekeken. Daarna wordt bepaald in hoeverre de actoren belang hechten aan deze onderscheiden elementen. (eigenlijk een verwevenheid van inzet, begeleiding en samenwerken; zonder inzet geen samenwerken, zonder begeleiding idem) Daarna kan worden bepaald welke van deze elementen een door de meerderheid van de actoren als van belang worden beschouwd zodat een raamwerk gegeven kan worden van elementen die de basisscholen kunnen hanteren voor de ontwikkeling van een stageprotocol. Onderzoeksvragen - Welke elementen van ‘leren samen te werken’ en van ‘inzet en begeleiding’ zijn te onderscheiden? - Hoe groot is het belang dat de actoren aan die elementen hechten om er afspraken over te maken? - Over welke elementen zijn er al afspraken bekend? Onderzoeksopzet (exploratief) 138 basisscholen: 150 aanstaande leraren: vanwege de omvang, een random steekproef uit de 1e en 4e jaars groepen asl. Het trekken van een steekproef uit de 1e en 4e jaars groepen i.p.v. uit alle asl heeft een reden. Uit de try-out kwam de vraag of 1e jaars wel adequaat kunnen oordelen over het belang van de onderscheiden elementen 45 hogeschooldocenten: alle met onderwijs belaste hogeschooldocenten van hogeschool De Kempel dataverzameling door vragenlijsten Dataverwerking is gebeurd met SPSS. SAMEN OPLEIDEN SAMEN WERKEN AAN LEREN SAMENWERKEN

SAMEN OPLEIDEN SAMEN WERKEN AAN LEREN SAMENWERKEN Onderzoek: de resultaten In totaal arrangement van 54 elementen 11 elementen voor 80% van alle actoren van belang Aanleiding Toelichting aanpak Het onderzoek Intermezzo Drie scenario’s Betekenisvol leren? Tot slot Wat zijn nu de resultaten van het hoofdonderzoek? Het stageprotocol wordt door zowel de basisscholen, de asl en de hogeschooldocenten (alle 3 de actorgroepen) van belang geacht. Het blijkt wel dat de aanstaande leraren duidelijk minder belang hechten aan een stageprotocol dan de basisscholen en de hogeschooldocenten. In totaal arrangement van 54 elementen De elementen zijn gerangschikt van: groot belang naar minder van belang om afspraken over vast te leggen. Zo bleken 11 elementen voor 80% (tot 92%) van alle actoren van belang te zijn Zo zie je bijv. dat alle actoren het meest belang er aan hechten dat er afspraken worden vastgelegd over de rol en taken van de mentor (nr. 1=92%). En zo zie je bijv. dat alle actoren belang hechten aan het vastleggen van afspraken over de inzet van de asl als vervanger in de klas (nr. 11=80%). Voor een groot aantal vragen die zijn gesteld in de vragenlijst zijn geen tot nauwelijks verschillen binnen de actorgroepen gevonden. Voor een aantal vragen zijn wel beperkte verschillen tussen de actorgroepen gevonden. - Waargenomen is dat de basisscholen het plaatsen van een berichtje in het mededelingenblaadje (v56), belangrijker vinden dan de aanstaande leraren en de hogeschooldocenten. Wellicht kunnen we dit verklaren uit de informatieplicht die de scholen hebben naar de ouders toe (artikel 11+13 WPO). De scholen dienen de ouders en opvoeders van de kinderen nl. op de hoogte te stellen van de bij de opvoeding van hun kinderen betrokken personen. In dit geval dus ook een aanstaande leraar die nieuw op school komt. - Dat de aanstaande leraren en de hogeschooldocenten op hun beurt meer dan de basisscholen belang hechten aan afspraken over de groepen waarin stage kan worden gelopen, lijkt evenzo verklaarbaar. Juist de hogeschooldocenten (en in het bijzonder de stagecoördinatie) en onze aanstaande leraren ervaren jaarlijks de grote spanning of en zo ja waar de aanstaande leraren een stageplek kunnen vinden. Omdat veel basisscholen jaarlijks te maken krijgen met het wisselen van leraren over de groepen zullen zij echter de beslissingsvrijheid willen houden wat betreft de plaatsing in de groepen. - De verschillen tussen de basisscholen en de aanstaande leraren over de kleding en uiterlijke verzorging van de aanstaande leraren zijn waarschijnlijk te duiden vanuit de modelfunctie. We kunnen dit wellicht verklaren vanuit de veronderstelling dat basisscholen doorgaans wellicht een sterker belang zullen hechten aan de modelfunctie die leraren voor hun leerlingen hebben dan dat de aanstaande leraren daar zelf aan hechten. (Een leeftijdskenmerk van deze groep jong-volwassenen is juist het zoeken naar eigenheid en eigen stijl, waarbij ze zich soms ook duidelijk afzetten tegen meer gevestigde rolpatronen en verwachtingen. Het belang om over en weer afspraken over verantwoordelijkheden voor dat soort elementen juist vast te leggen lijkt daardoor versterkt.) SAMEN OPLEIDEN SAMEN WERKEN AAN LEREN SAMENWERKEN

SAMEN OPLEIDEN SAMEN WERKEN AAN LEREN SAMENWERKEN Reflectie: conclusies 45 van de 54 onderscheiden elementen van belang voor 50% van alle actoren, overige voor tenminste 25% organisatorische elementen het meest van belang (inzet en begeleiding) pas daarna de meer inhoudelijke elementen (leren samen te werken) alle actorgroepen wensen arrangement van afspraken ondanks het grote belang (83%) nauwelijks bekendheid met arrangementen in de praktijk Hoge mate van overeenstemming Aanleiding Toelichting aanpak Het onderzoek Intermezzo Drie scenario’s Betekenisvol leren? Tot slot Wat zijn nu de conclusies? Nu enkele belangrijke geven (volledig onderzoek is op te vragen via Kempellectoraat, korte versie op website) Uit de onderzoeksresultaten komt naar voren dat er bij alle 3 de actorgroepen een hoge mate van overeenstemming is over de elementen die zij van belang achten om afspraken over te maken. 45 van de 54 onderscheiden elementen van belang voor 50% van alle actoren, de overige elementen zijn voor tenminste 25% van alle actoren van belang De Organisatorische elementen vinden alle actorgroepen het meest van belang (dus de inzet en begeleiding van de aanstaande leraren). Zoals afspraken over de de rol en taken van de mentor, coach, externe begeleider, de beoordelingswijze, het gedrag en de houding van de stagiaires, het geven van een eigen postbakje, sleutel enz. Pas daarna de meer inhoudelijke elementen (leren samen te werken). Zoals participeren en inbreng in teamvergaderingen, deelname aan niet-lesgebonden activiteiten, ouderavonden, IB-gesprekken, beslissingsprocessen: kortom de 2 SBLcompetenties ‘Samenwerken met collega’s’ en ‘Samenwerken met de omgeving’. Het blijkt dat: Alle actorgroepen wensen arrangement van afspraken Ondanks het grote belang (83%) dat alle actoren hechten aan een arrangement van afspraken, blijkt er echter nauwelijks bekendheid te zijn met arrangementen in de praktijk, zelf. Hier ligt dus nog een terrein braak. SAMEN OPLEIDEN SAMEN WERKEN AAN LEREN SAMENWERKEN

SAMEN OPLEIDEN SAMEN WERKEN AAN LEREN SAMENWERKEN Reflectie: discussie Aanleiding Toelichting aanpak Het onderzoek Intermezzo Drie scenario’s Betekenisvol leren? Tot slot Het onderzoek is gedaan op vraag van de actoren. De gevonden elementen en het belang ervan zijn geduid door de actoren zelf. Het is op wetenschappelijk verantwoorde basis uitgevoerd. Hoe weten we dat wat we hebben gedaan goed is? De basisscholen, aanstaande leraren en hogeschool beschikken nu over een gemeenschappelijke basis om samenwerkingsafspraken te maken. Zijn de conclusies morgen ook nog bruikbaar? Waarom is nu dit onderzoek gedaan? Wat hebben we nu gedaan en waarom? Hoe weten we dat wat we hebben gedaan in dit onderzoek goed is? Het onderzoek is gedaan op vraag van de actoren. De gevonden elementen en het belang ervan zijn geduid door de actoren zelf. Het is op wetenschappelijk verantwoorde basis uitgevoerd. De elementen zijn tot stand gekomen via: literatuuronderzoek naar de elementen, interviews, dakpansgewijze opbouw, 11 tal raadplegingen, check door ‘peer debriefing’, er heeft eerst een try-out van de vragenlijst plaats gevonden (met 5 basisscholen, 8 aanstaande leraren, hogeschooldocenten) Zijn de conclusies morgen ook nog bruikbaar? De basisscholen, aanstaande leraren en hogeschool beschikken nu over een gemeenschappelijke basis om samenwerkingsafspraken te maken. We kunnen met behulp van deze onderzoeksgegevens kijken welke afspraken over samenwerking we met elkaar willen maken bij de bestaande partnerschappen of bij het aangaan van nieuwe partnerschappen. Enkele kritische kanttekeningen: 1. Het gaat hier om een regionaal onderzoek. Dit betekent dat de onderzoeksresultaten ook een vooral regionale betekenis hebben. Wanneer het onderzoek in een andere regio opnieuw wordt gedaan, kunnen wellicht nieuwe elementen gevonden worden die in dit onderzoek niet naar voren zijn gekomen. 2. Een ander kritisch punt heeft te maken met het vervolg op dit onderzoek. Het ontwikkelen en implementeren van een arrangement van samenwerkingsafspraken is mede gebaseerd op de conclusies en interpretaties van de onderzoekers. De conclusies moeten daarom besproken worden met de opdrachtgevers. Beslissingen op grond van de conclusies zijn echter volledig aan de beleidsmakers (en vallen daarmee buiten de scope van de onderzoekers). SAMEN OPLEIDEN SAMEN WERKEN AAN LEREN SAMENWERKEN

SAMEN OPLEIDEN SAMEN WERKEN AAN LEREN SAMENWERKEN Intermezzo Aanleiding Toelichting aanpak Het onderzoek Intermezzo Drie scenario’s Betekenisvol leren? Tot slot Reactie referent - ……………………………… - …………………… - …………. Vragen/reacties uit de zaal ……………………………… ……………………. …………. Reactie referent Vragen uit de zaal Onze vragen: Welke (stage)afspraken zijn er al met de (leer)werkplek? In hoeverre verschillen arrangementen voor 1ejrs, 2e jrs…? Hoe borg je de kwaliteit van de leerwerkplek? In hoeverre is certificering op z’n plaats? SAMEN OPLEIDEN SAMEN WERKEN AAN LEREN SAMENWERKEN

SAMEN OPLEIDEN SAMEN WERKEN AAN LEREN SAMENWERKEN Aanleiding Toelichting aanpak Het onderzoek Intermezzo Drie scenario’s Betekenisvol leren? Tot slot Maar … het uitwerken in de praktijk blijkt weerbarstig Er is een implementatievraagstuk een jaar later zijn er nog geen concrete uitwerkingen gemaakt … Alle drie de actorgroepen zeggen - “laat de hogeschool maar uitwerken …” Intermezzo: aan de slag SAMEN OPLEIDEN SAMEN WERKEN AAN LEREN SAMENWERKEN

SAMEN OPLEIDEN SAMEN WERKEN AAN LEREN SAMENWERKEN Drie scenario’s … wie zijn partners? Wie zijn partners in leren en leren onderwijzen? Hogeschool + Basisschool? Hogeschool + Basisschool + Aanstaande leraar? Aanleiding Toelichting aanpak Het onderzoek Intermezzo Drie scenario’s Betekenisvol leren? Tot slot SAMEN OPLEIDEN SAMEN WERKEN AAN LEREN SAMENWERKEN

Scenario 1 Leverancier stageplaatsen Drie scenario’s … wie zijn partners? Scenario 1 Leverancier stageplaatsen Aanleiding Toelichting aanpak Het onderzoek Intermezzo Drie scenario’s Betekenisvol leren? Tot slot De opleiding geeft stageplan aan de school/mentor - daarin staan stageopdrachten (doelen, inhoud en organisatie) Werkzaamheden, orde en regelmaat in de school - worden door de activiteiten van de student niet te veel beïnvloed Er zijn afspraken over onder meer: aantal stageplaatsen eisen beschikbare mentoren stagebezoekrooster vanuit de opleiding SAMEN OPLEIDEN SAMEN WERKEN AAN LEREN SAMENWERKEN

Scenario 2 Mede-opleider Drie scenario’s … wie zijn partners? Scenario 2 Mede-opleider Aanleiding Toelichting aanpak Het onderzoek Intermezzo Drie scenario’s Betekenisvol leren? Tot slot Partnerschool is formeel mede-opleider Gezamenlijke afspraken over onder meer: het aantal stageplaatsen de inzet van mentoren als basisschoolcoach te verwerven competenties de visie, werkwijze en taakverdeling in begeleiding en beoordeling Professionalisering voor rol van mede-opleider SAMEN OPLEIDEN SAMEN WERKEN AAN LEREN SAMENWERKEN

Scenario 3 Partners in leren Drie scenario’s … wie zijn partners? Scenario 3 Partners in leren Aanleiding Toelichting aanpak Het onderzoek Intermezzo Drie scenario’s Betekenisvol leren? Tot slot Visie op leren, onderwijzen en begeleiding breed gedeeld Professionele en onderwijsontwikkeling zijn gekoppeld Geen scheiding tussen doen en denken (actieonderzoek) Er zijn afspraken over onder meer: hoeveelheid en kwaliteit van de leerwerkplekken inbreng en te bereiken prestatie-indicatoren alle betrokkenen taakverdeling in begeleiding en beoordeling leren en leren onderwijzen in leerwerkgemeenschappen speciaal opgeleide en gefaciliteerde opleider/coördinator in school Aanstaande leraar is meeverantwoordelijke partner SAMEN OPLEIDEN SAMEN WERKEN AAN LEREN SAMENWERKEN

SAMEN OPLEIDEN SAMEN WERKEN AAN LEREN SAMENWERKEN Betekenisvol leren? Aanleiding Toelichting aanpak Het onderzoek Intermezzo Drie scenario’s Betekenisvol leren? Tot slot Betekenisvol leren? praktijkervaringen en reflectie vanuit de theorie ofwel: de koppeling tussen praktijk en theorie v.v. Betekenisvol leren in tutorgroepen Opleiden in de school een kwestie van ijsschotsen springen? Liza kan niet stil blijven staan, er is geen weg terug. Haar blik is gericht op de overkant, daar ligt haar doel. Een zeker weten dat daar haar vrijheid wacht. Voor opleiden in de school geldt ook dat het doelgericht is, vanuit de visie Opleiden doe je samen. En er is geen weg meer terug. Met vallen en opstaan, van schots naar schots… SAMEN OPLEIDEN SAMEN WERKEN AAN LEREN SAMENWERKEN

SAMEN OPLEIDEN SAMEN WERKEN AAN LEREN SAMENWERKEN Tot slot Aanleiding Toelichting aanpak Het onderzoek Intermezzo Drie scenario’s Betekenisvol leren? Tot slot Bent u benieuwd en wilt u meer informatie? www.kempel.nl doorklikken naar lectoraat e-mail: lectoraat@kempel.nl Opleiden in de school een kwestie van ijsschotsen springen? Liza kan niet stil blijven staan, er is geen weg terug. Haar blik is gericht op de overkant, daar ligt haar doel. Een zeker weten dat daar haar vrijheid wacht. Voor opleiden in de school geldt ook dat het doelgericht is, vanuit de visie Opleiden doe je samen. En er is geen weg meer terug. Met vallen en opstaan, van schots naar schots… SAMEN OPLEIDEN SAMEN WERKEN AAN LEREN SAMENWERKEN