Actualisering van de richtlijnenboeken inzake milieueffectrapportering Richtlijnenboek Bodem, Water, Fauna & Flora Presentatie Forum MER-deskundigen

Presentatie Forum MER-deskundigen Richtlijnenboek discipline Water Presentatie Forum MER-deskundigen

Actualisatie RLB: aanpak Actualisatie in 4 fasen Sturing door cel MER en stuurgroep Fase 1: Knelpuntenonderzoek Subfase 1: toetsing gevalstudies Subfase 2: actuele kennis inzake effectvoorspelling Subfase 3: onderzoekssturende juridische en beleidsmatige randvoorwaarden Subfase 4: analyse bestaande RLB Presentatie Forum MER-deskundigen

Actualisatie RLB: aanpak Fase 2: Voorstel van aanpak voor actualisatie Fase 3: Ontwerp geactualiseerde RLB Fase 4: Opstellen definitieve geactualiseerde RLB Overleg met cel MER en stuurgroep na verschillende fases. Presentatie Forum MER-deskundigen

Actualisatie RLB: sturing Stuurgroep: cel MER, AMINAL: afd. Land, Afd. Water, afd. Natuur, afd. Bos en groen, afd. Milieuvergunningen, AROHM afd. M&L, afd. stedebouwkundige vergunningen, VLM, VMM, OVAM, UNIZO, MMIS, ANRE, IN/IBW, SERV Leden stuurgroep: vertegenwoordigen visie administratie Overleg: voorstelling documenten, behandelen opmerkingen Presentatie Forum MER-deskundigen

Actualisatie RLB Water: sturing Belangrijkste onderwerpen behandeld in stuurgroep Aflijning discipline water: inclusief grondwater (verzadigde zone) Benaderingswijze discipline water: indeling in hoofd- en subwatersysteemcomponenten Reikwijdte discipline water  indicatieve matrix Terminologie: aspecten van het watersysteem: waterhuishouding, waterkwaliteit, structuurkwaliteit effectgroepen watersysteemkenmerken Modelmatige versus analytische effectvoorspelling Presentatie Forum MER-deskundigen

Presentatie Forum MER-deskundigen Water: ten geleide Identiek in alle nieuwe RLB RLB Water: “levend” RLB Evolutie in regelgeving, beleid Evolutie in methodologische aanpak Nieuwe informatiebronnen, inzichten --> Evolutie naar dynamisch m.e.r.-kennissysteem Presentatie Forum MER-deskundigen

Water: benaderingswijze drie watersysteemcomponenten: Oppervlaktewater Oppervlaktewater s.s. Waterbodem + oever Hemelwater en hemelwaterprocessen (evapotranspiratie, afstroming, infiltratie) Grondwater Watergebruik Afvalwaterstromen (huishoudelijk & industrieel afvalwater, koelwater, grijswater) Waterbronnen (leidingwater, opgevangen hemelwater, oppervlakte- en grondwaterwinning) Presentatie Forum MER-deskundigen

Water: benaderingswijze Begrippen en definities gebaseerd op: Decreet IWB (oppervlaktewater, grondwater, waterbodem) – doelstellingen en beginselen VLAREM (afvalwater, hemelwater) Typering gebaseerd op: KRLW (rivier, meer, overgangswater, kustwater) Systematiek natuurtypen voor Vlaanderen (waterlopen, stilstaande wateren) HCOV Classificatie Stuyfzand … Presentatie Forum MER-deskundigen

Water: benaderingswijze Reikwijdte discipline water sterk projectafhankelijk Niet altijd alle subcomponenten van oppervlaktewater, grondwater en watergebruik van belang Voorbeeld 1: subcomponent hemelwaterprocessen en waterbodem Van belang bij waterhuishoudkundige ingreep (bijv. vullen meer cfr. Vinne) Niet van belang bij capaciteitsuitbreiding veeteeltbedrijf Voorbeeld 2: subcomponent leidingwaterverbruik Vooral van belang in het licht van duurzaamheidsbenadering  te onderzoeken bij grootschalige bouwprojecten (aankoppeling grote hoeveelheden leidingwater) of industriële projecten (gebruik leidingwater als koel- of proceswater) Indicatieve matrix Water = technische discipline  resultaten effectvoorspelling worden gebruikt door andere disciplines Presentatie Forum MER-deskundigen

Water: juridische en beleidsmatige randvoorwaarden Juridische versus beleidsmatige randvoorwaarden Per randvoorwaarde: Wat?  beknopte toelichting Relevantie in een MER Informatiebron Juridische randvoorwaarden van belang voor meerdere watersysteemcomponenten: decreet IWB Vlarem mestdecreet Bodemsaneringsdecreet Vlarebo) Presentatie Forum MER-deskundigen

Water: juridische en beleidsmatige randvoorwaarden Juridische randvoorwaarden van belang voor specifieke watersysteemcomponent: Oppervlaktewater: Oppervlaktewater s.s.: wet op bescherming OW, wet op onbevaarbare waterlopen, decreet betreffende waterkeringen, polders en wateringen, Waterbodem: afvalstoffendecreet, Vlarea Grondwater: grondwaterdecreet, afbakening waterwingebieden en beschermingszones Watergebruik: Hemelwater: gewestelijke stedenbouwkundige verordening inzake hemelwaterputten, infiltratie- en buffervoorzieningen, gescheiden lozing hemel- en afvalwater Provinciale stedenbouwkundige verordening inzake afkoppeling van hemelwater Afvalwater: Vlarem II Leidingwater: decreet betreffende water bestemd voor menselijke aanwending Presentatie Forum MER-deskundigen

Water: juridische en beleidsmatige randvoorwaarden ‘watergerelateerde’ acties in MBP, GNOP’s, MIRA, stroomgebiedbeheerplannen,waterbeleidsnota, bekkenbeheerplannen, waterhuishoudingsplannen,… Best Beschikbare Technieken, BREF’s richtlijnen en codes van goede praktijk Relevantie van beleidsmatige randvwdn. verschilt naargelang type project  vooral invloed op gestuurde ontwikkeling Blijvende actualisatie noodzakelijk! Presentatie Forum MER-deskundigen

Water: informatiebronnen Opname in tabel Wat Bron/beschikbaarheid Datum/versie Vorm Gebruik in MER Integrale informatiebronnen: Gewestelijk MBP, MIRA, water(beleids)plannen Specifieke informatiebronnen: Oppervlaktewater Oppervlaktewater s.s.: VHA, kunstwerkendatabanken, risicozones overstromingen, waterkansen- en watervisiekaarten, Hydradatabank, Hydronet, modelleringsbrochures, AWP, meetnet OW VMM, MAP meetnet OW, databank vismigratieknelpunten, ecologische inventarisatie en visievorming, ecologische gebiedsvisies bevaarbare waterlopen,… Waterbodem: sedimentmeetnetten, waterbodemmeetnet, inventarisatie baggergronden Hemelwaterprocessen: neerslaggegevens en (potentiële) ETP-waarden Presentatie Forum MER-deskundigen

Water: informatiebronnen Specifieke informatiebronnen: Grondwater: HCOV, beschermingszones grondwaterwinningen, DOV, grondwatervergunningendatabank, grondwatermeetnet Aminal Afdeling Water, kwelkaarten, grondwaterkwaliteit (per provincie), grondwaterkwetsbaarheidskaart, OVAM-databank, fosfaatverzadigde gronden, MAP meetnet grondwater, verziltingskaart Belgisch kustgebied,… Watergebruik: Afvalwaterstromen: hydronaut- en rioleringsstudies, VMM-meetnet afvalwater, VMM-meetnet riooloverstorten, WASS Leidingwater: oppervlaktewaterwingebieden drinkwater, drinkwaterbedeling Vlaanderen, rationeel watergebruik inventarisatiestudie Presentatie Forum MER-deskundigen

Water: Karakterisering effectgroepen Indeling in ‘aspecten van het watersysteem’ (waterhuishouding, waterkwaliteit en structuurkwaliteit) en effectgroepen Bespreking effectgroepen Aspect waterhuishouding Oppervlaktewater: Oppervlaktewater s.s.: wijziging hydrografische kenmerken als onderdeel van stroomgebied , en of(deel-)bekken, wijziging hydraulische parameters en afvoergedrag, wijziging overstromingsregime, wijziging kunstwerken, wijziging bestemming en/of gebruik oppervlaktewater Waterbodem: wijziging waterbodemhuishouding/waterbodemkwantiteit Hemelwater(processen): wijziging hemelwater-, ETP-, infiltratie- en afstromingshoeveelheid Presentatie Forum MER-deskundigen

Water: karakterisering effectgroepen Aspect waterhuishouding Grondwater: wijziging hydrogeologische opbouw, wijziging hydraulische parameters, wijziging grondwaterkwantiteit, wijziging grondwaterkwetsbaarheid Watergebruik: Afvalwaterstromen: wijziging afvalwatervoorziening, wijziging afvalwaterhoeveelheid Leidingwaterverbruik: wijziging leidingwaterhoeveelheid (aspect ‘duurzaamheid’) Opgevangen hemelwatergebruik: wijziging grondwatervoeding Presentatie Forum MER-deskundigen

Water: karakterisering effectgroepen Aspect waterkwaliteit: Oppervlaktewater: Oppervlaktewater s.s.: wijziging fysisch-chemische, biologische, visuele, olfactorische en organoleptische oppervlaktewaterkwaliteit Waterbodem: wijziging waterbodemkwaliteit Hemelwater(processen): wijziging hemelwater-, infiltratie- en afstromingskwaliteit Grondwater: Wijziging fysisch-chemische en bacteriologische grondwaterkwaliteit Wijziging visuele, olfactorische en organoleptische grondwaterkwaliteit Watergebruik: Wijziging soort afvalwater, wijziging afvalwaterkwaliteit en wijziging afvalwaterbehandeling Andere : grijs water , koelwater,… Aspect structuurkwaliteit Presentatie Forum MER-deskundigen

Water: afbakening studiegebied Definitie gebiedsafbakening: Projectgebied, studiegebied, aandachtsgebied Afbakening studiegebied = dynamisch proces Methodes voor afbakening Horizontale en verticale afbakening Belangrijke aspecten: Projecteigenschappen en verwachte effect(groep)en Nabijheid van gebieden die wat betreft de discipline water ecologisch (bv. ‘wetlands’) of economisch (bv. grond- en/of oppervlaktewaterwingebieden) van belang zijn = aandachtsgebieden, kwetsbare gebieden Hydro(geo)logische kenmerken projectgebied + nabije omgeving relevant binnen bekken-stroomgebied Duidelijke verantwoording opnemen Afbakenen op kaart Presentatie Forum MER-deskundigen

Water: referentiesituatie Inleiding: Referentiesituatie = basis voor effectvoorspelling en –beoordeling Meestal: actuele situatie, ook: gewijzigde situatie of gewenste situatie Ook: toestand vóór bestaande infrastructuur of inrichting: bijv. nulpomping grondwaterwinning Beschrijving referentiesituatie Algemeen Toestand gebied a.d.h.v. karakteristieke watersysteemeigenschappen Niet alle mogelijke watersysteemeigenschappen nodig! Beschrijving ontwikkelingsscenario’s Methodiek Geheel gebied – deelgebied Kwalitatief – kwantitatief Gebruik bestaande bronnen: bronvermelding belangrijk Bijkomend onderzoek: Als bestaande info niet toereikend is Als bestaande info geen weergave is van recente situatie Als de aard van de ingreep het vereist (bv. inputparameters i.f.v. modelmatige effectvoorspelling) Standaardprocedures voor bepaling watersysteemeigenschappen Weergave: Tekstueel Grafisch (op kaart, hydrogeologische profielen,…) Presentatie Forum MER-deskundigen

Water: referentiesituatie Voorbeeld 1: Watersysteem-kenmerk Overstromingsregime Wat: Synthetisering o.b.v. parameters overstromingsoppervlakte, overstromingsduur en overstromingsfrequentie Wanneer: In alle projecten die een wijziging van het overstromingsregime kunnen veroorzaken of bij projecten waarbij de ingreep plaats vindt in een risicozone voor overstromingen Hoe bepalen: Risicozones voor overstromingen afleidbaar uit “watertoetskaart” met overstromingsgevoelige gebieden Aminal, Afdeling Water” OWKM-studies Afdeling Water, provincies, AWZ,… OWKM i.k.v. project Hoe beschrijven: Kwantitatieve beschrijving overstromingsoppervlakte, overstromingsduur en overstromingsfrequentie (retourperiode) (carto)grafische weergave d.m.v. curven, contouren,… Presentatie Forum MER-deskundigen

Water: referentiesituatie Voorbeeld 2: Watersysteem-kenmerk Biologische waterkwaliteit Wat: indicatie van de waterkwaliteit gebaseerd op aan-of afwezigheid van macro-invertebraten Wanneer: In alle projecten waarbij een impact kan voorkomen op de waterkwaliteit t.g.v. de projectingrepen, het lozen van bemalingswater, koelwater, afvalwater,… Hoe bepalen: a.d.h.v. de BBI: op basis van beschikbare meetresultaten in VMM-meetdatabanken o.b.v. meetcampagne i.k.v. het project Hoe beschrijven: o.b.v. 6-delige beoordelingsklasse, inclusief afweging t.o.v. milieukwaliteitsnormen. Staalnameplaatsen en/of VMM-meetpunten cartografisch weergeven Presentatie Forum MER-deskundigen

Water: analyse geplande situatie Inleiding Doel: antwoord geven op volgende vragen: Welke zijn de te verwachten effecten tijdens verschillende fasen van het project + waar zullen ze optreden? Welke processen spelen rol in de effecten en welke watersysteemkenmerken zijn hierin van belang? Welke effectvoorspellingstechnieken beschikbaar om wijziging in toestand van het watersysteem aan te geven? Hoe wijzigingen in toestand van het watersysteem beoordelen? Effectbeoordeling Indien mogelijk: kwantitatief (vuistregels versus modellen), anders kwalitatief Weergave: tekstueel en op kaart (indien mogelijk) Gebruik van modellen (enkel gangbare modellen in Vlaanderen): aandacht voor Welke meerwaarde Welk model Weke inputparameters Eventuele leemten/onnauwkeurigheden Hoe omgaan met resultaten Presentatie Forum MER-deskundigen

Water: analyse geplande situatie Projectspecifiek oordeel inzake effectvoorspellingswijze genoodzaakt: Modelmatig, kwantitatief (o.b.v. empirische formules) of kwalitatief Type effect Belang van modelmatige inschatting Wijziging overstromings-regime Indien veiligheidsniveau voor functies wonen en werken in gedrang kan komen indien ecologisch waardevolle gebieden t.g.v. een wijzigend overstromingsregime kwalitatief kunnen beïnvloed worden of een significante wijziging in het vegetatietype kan veroorzaken Indien een wijzigend overstromingsregime de teelt van landbouwgewassen in negatieve zin kan beïnvloeden Wijziging afvoergedrag Bij significante toename van lozingsdebiet (bijv. bij grootschalige verharding) t.o.v. het gemiddeld debiet van de ontvangende waterloop (bijv. onbevaarbare waterloop categorie 2 of 3) Presentatie Forum MER-deskundigen

Water: analyse geplande situatie Effectvoorspelling: per effectgroep Kwalitatieve effectvoorspelling: omschrijven van het effect (kans op voorkomen, grootte, significantie) Kwantitatieve effectvoorspelling: berekenen van grootte van eventueel effect Modelmatige effectvoorspelling: modelleren van eventuele effecten Effectbeoordeling: hoe effect beoordelen, aandachtspunten, normen Presentatie Forum MER-deskundigen

Water: analyse geplande situatie Effectvoorspelling: voorbeeld “wijziging overstromingsregime” Kwalitatieve effectvoorspelling: impact overstromingsrisico a.d.h.v. watertoetskaart met overstromingsgevoelige gebieden, rekening houdende met gewenst veiligheidsniveau (afh. van landgebruiksfunctie) Kwantitatieve effectvoorspelling: inschatting overstromingsareaal a.d.h.v. kennis topografie en maximaal verwachte waterstanden bij verschillende neerslagevents of een welbepaald stuwpeil Modelmatige effectvoorspelling: hydrologische en hydraulische modellering Effectbeoordeling: gebaseerd op bestaand, toekomstig en gewenst beveiligingsniveau (is afhankelijk van landgebruiksfunctie) Presentatie Forum MER-deskundigen

Water: analyse geplande situatie Effectbeoordeling Kwalitatieve effectinschatting: expertenoordeel Kwantitatieve effectinschatting: onderscheid aspect van het watersysteem ‘waterhuishouding’ versus ‘waterkwaliteit’ Waterhuishouding: gebaseerd op waterstanden, debieten,… (veiligheidsniveaus i.f.v. type landgebruik), grondwaterpeilen, stijghoogtes (bijv. i.f.v. gewenst type landgebruik), capaciteit infiltratie- en afvoervoorzieningen, capaciteit behandelingssystemen afvalwater,… Waterkwaliteit: Wetgevende reglementering met criteria en kwaliteitsdoelstellingen per component (normen en richtwaarden) Vlarem, totale effluentbeoordeling Presentatie Forum MER-deskundigen

Water: analyse geplande situatie Belang van significantiekader Bijv.: effectgroep ‘wijziging oppervlaktewaterkwaliteit’  bijdrage vuilvracht afkomstig van project t.o.v. vuilvracht in ontvangende waterloop: >5% = significant effect 1-5% = mogelijks significant effect (afhankelijk van mate waarin kwaliteitsdoelstellingen dreigen te overschrijden) <1% = niet significant effect Huidige kwaliteit versus gewenste kwaliteit (doelstellingen) Presentatie Forum MER-deskundigen

Water: gegevensoverdracht Gegevensoverdracht van en naar Bodem Fauna en flora Mens Monumenten en landschappen Presentatie Forum MER-deskundigen

Water: beoordeling geplande situatie Eindoordeel water: Synthese van effectvoorspelling en –beoordeling Oordeel  invoer voor andere disciplines Methodieken voor beoordeling: Expertenoordeel Multi-criteria-analyse Beoordeling alternatieven Presentatie Forum MER-deskundigen

Water: milderende maatregelen Doel van milderende maatregelen Aandacht voor statuut van milderende maatregelen Beschrijving milderende maatregelen Detail Effect van maatregel Voorbeelden BBT, BREF’s Vlarem (sectorale voorwaarden) Codes van goede praktijk (ontwerp rioleringssystemen, hemelwaterputten en infiltratievoorzieningen, NTMB,…) Compensatiemaatregelen: extra buffering of berging voorzien, hermeanderingsproject,… Presentatie Forum MER-deskundigen

Presentatie Forum MER-deskundigen Watertoets Synthetiseren van alle genoodzaakte informatie t.b.v. het uitvoeren van watertoets, onder andere: Effecten op waterhuishouding, waterkwaliteit, structuurkwaliteit Effecten op watergebonden fauna en flora Effecten op watergerelateerde thema’s voor mens Aanbevolen: apart leesbaar hoofdstuk Presentatie Forum MER-deskundigen

Water: leemten in de kennis Ontbreken basisgegevens m.b.t. het project Ontbreken basisinformatie om referentiesituatie op te stellen (bijv. hydraulische/hydrologische basisparameters) Ontbreken methodologische aspecten (effectvoorspellings- en effectbeoordelingsmethodes) Aangeven welke de consequenties hiervan zijn voor effectvoorspelling en –beoordeling Presentatie Forum MER-deskundigen

Presentatie Forum MER-deskundigen Water: postevaluatie Waarom monitoring Controle en bijsturing van projecten en hun milieueffecten Verbeteren van kennis van milieueffecten Onderzoek effectiviteit milderende maatregelen Controle vergunningsvoorwaarden Mogelijks te monitoren aspecten: (grond)waterkwaliteit (grond)waterkwantiteit hemelwaterkwaliteit en –hoeveelheid afvalwaterkwaliteit en –hoeveelheid Waterzuiveringsrendement overstortfrequentie en –kwaliteit sedimenttransport in waterlopen sedimentatiesnelheden (bijv. in GOG’s) Waterketen-kringloop Presentatie Forum MER-deskundigen