Want wie een stem krijgt, die wordt sterk 10u20-10u25 Welkom op deze studiedag ‘open en bloot’ Met enkele workshops willen we inspiratie bieden voor de sociale diensten van OCMW’s Met de workshop ‘want wie een stem krijgt, die wordt sterk’ willen we nadenken op welke manier we onze cliënten een stem kunnen geven in ons beleid Vanuit de VVSG zijn we ervan overtuigd dat een sociale dienst veel kan leren van haar cliënten. Ik veronderstel dat jullie deze overtuiging delen. Door cliënten inspraak te geven, kan ons beleid beter afgestemd worden op hun noden en kunnen we een betere dienstverlening aanbieden. In deze workshop willen we concreet stilstaan hoe we cliënteel inspraak kunnen geven in onze werking. -vanuit de VVSG: welke plaats kan je cliënten geven? Hoe gebeurt dit in andere besturen? -verhaal vanuit de praktijk – enkele concrete participatiemethodieken die hun succes bewezen hebben in het OCMW Leuven -veel expertise in de zaal – voldoende tijd om praktijkervaringen: succesverhalen maar ook knelpunten uit te wisselen met elkaar Even mezelf voorstellen: Joke Vanreppelen – VVSG Stafmedewerker lokaal sociaal beleid – vormingen over participatie bij de opmaak van de strategische meerjarenplanning Vlaams coördinator lokale bestrijding kinderarmoede – beleid omtrent bestrijding kinderarmoede moet steeds participatief opgemaakt worden Niet alleen bij het uitdenken van acties maar ook bij de uitvoering 6 mei 2014 inspiratiedag VVSG

Participatie = luisteren Een goede participatie van mensen in armoede, start met luisteren Waar hebben deze mensen behoefte aan? Waarin zoeken ze ondersteuning? Maar dat luisteren naar elkaar is tegelijk ook zeer moeilijk Een filmpje als opwarmertje.. 6 mei 2014 inspiratiedag VVSG

Participatie zorgt voor beter beleid Lokale besturen hebben het beste voor met mensen in armoede Veel goed bedoelde acties mislukken omdat ze uitgedacht worden vanachter een bureau en niet afgetoetst worden met de doelgroep zelf Vb. OCMW wil rond gezonde voeding werking Actie voeren op school - OCMW koopt brooddozen aan die gratis uitgedeeld worden aan alle scholen Scholen werken een namiddag rond gezonde voeding en delen deze brooddozen uit. Resultaat: kansarme ouders gebruiken de brooddozen niet Feedback: viavia vangen de leerkrachten op dat deze brooddozen zeer belerend overkomen en hard aankomen bij de ouders van kansarme leerlingen ze voelen zich met de vinger gewezen, ze gebruiken brooddozen niet Vb. OCMW wil de tewerkstellingskansen verhogen van OCMW-cliënteel Een van de veel gehoorde drempels is mobiliteit – mensen geraken niet op hun werk OCMW koopt enkele fietsen aan en organiseert een afhaalpunt waar OCMW-clienteel gratis fietsen kan verhuren Na 1 jaar blijkt dat geen enkele cliënt een fiets heeft uitgeleend Vb. naar aanleiding van de opmaak van de strategische meerjarenplanning wordt een participatie-avond georganiseerd, er is niemand aanwezig vanuit het OCMW-clienteel hoewel ze allen een brief hebben gekregen en er flyers lagen aan de balie van het OCMW Een aantal voorbeelden om aan te tonen dat participatie van de doelgroep zeer belangrijk is -bij het uitdenken van acties -voor het toeleiden van cliënteel naar de acties -bij de uitvoering van acties Zij weten zelf heel goed waar de gevoeligheden liggen, wat de drempels zijn en hoe we deze kunnen omzeilen. Noodzakelijke expertise en gevoeligheid die we in onze organisatie moeten binnenbrengen om effectief aan armoedebestrijding te werken 6 mei 2014 inspiratiedag VVSG Stappenplan meerjarenplan

Burger Politieke participatie Actief Burgerschap Maatschappelijke Stemplicht Onrechtstreeks Klanten- en gebruikers Beleid Politieke participatie Rechtstreeks Lid van politieke partij Politiek mandaat Actief Burgerschap Burgermaatschappij Begrippenkader ontwikkeld -duidelijk maken uit welke facetten participatie allemaal bestaat -veel spraakverwarring Maar eerst wat meer uitleg over het kader -pijlen die het onderling verband aantonen tussen de verschillende vormen van participatie -aantal gekleurde vakken Burgers worden verplicht te participeren Alle burgers zijn deel van de samenleving dankzij de stemplicht Grijze kader = basisniveau Initiatieven om mensen in armoede hun stem bewust te laten weerklinken - voorbeelden in de zaal naar aanleiding van de verkiezingen? - Toemeka vzw is een beweging die maatschappelijke thema’s verstaanbaar maakt voor iedereen. - website en campagne van ‘iedere stem telt’ Basisrechten zoals vb. behoorlijk gehuisvest, toegang vinden tot degelijk onderwijs, de arbeidsmarkt, de gezondheidszorg en vrije tijd (cultuur, sport…). Rode kader: Maatschappelijke participatie de taak van een lokaal bestuur om de toegang tot deze basisrechten voor alle inwoners te waarborgen (grijze pijl). een aantal basisvoorwaarden voordat burgers aan actieve burgers en politiek participeren (rode pijlen) vb. Een vereniging waar armen het woord neemt: vrijwilligerswerk + ervaringsdeskundige in inspraakkanalen UITZONDERING: initiatieven om burgers die niet alle basisrechten genieten, te stimuleren aan de burgermaatschappij deel te nemen en politiek te participeren (grijze pijlen) Vb. Kortrijk: bevraging in de wachtkamer door ervaringsdeskundige+ focusgroep OCMW-clienteel   -burgers nemen verantwoordelijkheid op voor hun straat, hun wijk of de gemeente, ze dragen bij aan het lokaal beleid Paarse kader: actief burgerschap -ze ontdekken hun talent en versterken zichzelf Formeel of informeel, tijdelijk of permanent Vb. nationale jeugdvereniging met een professionele omkadering (Chiro, Scouts…), een caféploeg voetbal, een zelforganisatie van allochtonen of een tijdelijk actiecomité. B vb. straatfeesten, opruimacties en speelstraten een kritisch tegengewicht ten opzichte van het beleid, maar kan er ook een sterk draagvlak voor bieden en voor innovatie zorgen. Paarse pijl: De burgermaatschappij is een voedingsbodem voor politieke participatie. Opgedeeld in 2 delen: -Groene kader: politieke participatie burgers lid van een politieke partij worden of een politiek mandaat opnemen of stemrecht beleidsprocessen mee beïnvloeden: op eigen initiatief of op initiatief van het bestuur. rechtstreekse politieke participatie Onrechtstreekse politieke participatie -onze taak om kwetsbare groepen hun weg te laten vinden in het aanbod waar ze recht op hebben Burgers=klant/gebruiker en verwacht goede producten en diensten Klanten- en gebruikersparticipatie -wetgeving inzake klachtenbehandeling, openbaarheid van bestuur, kwaliteitszorg Vb. bevraging, klachtenregistratie via een ombudsdienst, een gebruikersraad in een woonzorgcentrum waarbij inwoners, familie en mantelzorgers zich uitspreken over de kwaliteit van dienstverlening. Klantenparticipatie kan een hulpmiddel zijn om aanbod aan te passen aan behoeften van burgers Vb. spreekuur van schepen/voorzitter, klachtenbehandeling… Beleidsparticipatie aan de planningscyclus bij de opmaak, uitvoering of de evaluatie van een meerjarenplan Beleidsparticipatie aan de planningscyclus en aan projecten Vb. adviesraden  vb. protestgroepen zoals Ademloos bij oosterweelverbinding Vb. heraanleg van pleintje of park, opstart lokaal dienstencentrum… Of beleidsparticipatie aan projecten (concrete initiatieven op korte termijn Bezwaarschriften indienen, verzoekschrift tot volksraadpleging Maatschappelijke participatie Toegang basisrechten Stappenplan meerjarenplan

Hoe geef je cliënten een stem? Samenwerken met partners www.vlaams-netwerk-armoede.be www.de-link.net www.tao-armoede.be Lerende netwerken kinderarmoede joke.vanreppelen@vvsg.be Hoe deze participatie organiseren, is niet zo eenvoudig Vraagt specifieke expertise! samenwerken met partners Lokaal een partner aanwezig? Vb. vereniging waar armen het woord nemen of welzijnsschakel Als spreekbuis voor mensen in armoede Wat als er lokaal geen partners aanwezig zijn? Vb. netwerk tegen armoede Zij verenigen 59 verenigingen waar armen het woord nemen Op hun website kan je nagaan of er een vereniging in jouw buurt is Zij hebben zelf ook heel wat ervaring met beleidsparticipatie en geven lokale besturen advies hoe ze participatie met mensen in armoede best aanpakken Vb. vzw de Link organiseert de opleiding voor ervaringsdeskundigen Mensen in armoede krijgen een 4-jarige opleiding om als spreekbuis op te treden Je kan een ervaringsdeskundige in dienst nemen – misschien in samenwerking met een aantal OCMW’s uit de buurgemeenten Vb. TAO Deelwerking van vzw de Link Advies en ondersteuning op maat van lokale besturen Je kan een ervaringsdeskundige inhuren bijvoorbeeld om een concrete actie of project uit te werken Zij kunnen ook vormingen organiseren bij een lokaal bestuur Lerende netwerken kinderarmoede Minister Lieten heeft extra middelen toegekend aan 70 gemeenten die sterk scoren op de armoede-indicatoren We brengen deze gemeenten provinciaal samen om ervaringen uit te wisselen omtrent het bestrijden van kinderarmoede Vb. visie op armoede – hoe intern draagvlak krijgen maar ook de neuzen in dezelfde richting bij de partners? Vb. participatie VVSG als coördinator voor dit ondersteuningsaanbod

Hoe geef je cliënten een stem? Hoe bereik je mensen in armoede? je wachtzaal zit vol met ervaringsdeskundigen! Over wat bevraag je hen? kleinschalig starten met concrete vraag Welke methodiek kan je gebruiken? Afwegingskader + methodiekenfiches www.vvsg.be < sociaal beleid < lokaal sociaal beleid < participatie Hoe start je met participatie als je geen vereniging in je gemeente hebt? -hoe bereik je hen? Je wachtzaal zit vol met mensen die ondersteuningsnoden hebben *Je kan starten met een bevraging te organiseren in je wachtzaal en vb. 3 voormiddagen een maatschappelijk werker vrij te stellen om in de wachtzaal cliënten te bevragen naar hun noden en behoeften. *Misschien heb je wel enkele sterke figuren in je OCMW-cliënteel waarmee je een cliëntengroep kan oprichten *Wat zijn belangrijke ontmoetingsplekken van deze personen? Wat zijn belangrijke brugfiguren die kunnen toeleiden? Vb. mutualiteiten, huisartsen, scholen, pleintje -over wat bevraag ik hen? * OCMW van Overpelt heeft samen met RIMO Limburg een aantal mensen met beperkt budget samengebracht in een dialooggroep met als opdracht de dienstverlening van het sociaal huis te verbeteren. Waar zitten volgens hen de drempels? Hoe kan de folder verbeterd worden? En de wachtruimte? … VVSG heeft een instrument – tscan om eigen toegankelijkheid onder de loep te nemen dit aanvullen met de stem van de cliënt recrutering van mensen: voedselbedeling mensen aanspreken, maatschappelijk werkers die cliënteel aansprak, folders & posters verspreiden, vragen aan huisartsen, mutualiteiten… om mensen door te sturen Organisaties zoals Netwerk tegen Armoede en vzw De Link helpen lokale besturen in het uitwerken van deze visie. Welke methodiek kan ik gebruiken? Afwegingskader : wat zijn de randvoorwaarden voor een geslaagd participatietraject? Aantal vragen die je jezelf kan stellen om een participatietraject uit te werken Downloadbaar op de website Aantal methodieken (45-tal fiches) met aandacht voor kwetsbare groepen Met concrete tips & praktijkvoorbeelden

Hoe geef je cliënten een stem? Toekomsten voor participatie www.politeia.be Elk kind telt www.vlaanderen.be/armoede Lokale praktijkenbank www.vvsg.be 6 mei 2014 inspiratiedag VVSG

Dirk Wijnants en Renilde Vanderzeijpen OCMW Leuven praktijkvoorbeeld Dirk Wijnants en Renilde Vanderzeijpen OCMW Leuven 10u35-11u

Want wie een stem krijgt, die wordt sterk Paul Watzlawick hulpverlener hulpvrager/ doelgroep hulpverlener hulpvrager/doelgroep “Je kan niet niet communiceren” 6 mei 2014 inspiratiedag VVSG

Want wie een stem krijgt, die wordt sterk Paul Watzlawick Manier waarop Belang van ‘bewuste’ keuze *micro: hulpvelener *meso: organisatie *macro: samenwerking “Je kan niet niet communiceren” 6 mei 2014 inspiratiedag VVSG

Want wie een stem krijgt, die wordt sterk Hoe mensen uit de doelgroep inspraak geven bij verbetering hulp- en dienstverlening? dialoogmomenten tevredenheidsmeting armoedeconferentie armoedetoets. individuele hulpverlening onthaal nieuwe cliënten ervaringsdeskundige 6 mei 2014 inspiratiedag VVSG

Want wie een stem krijgt, die wordt sterk 6 mei 2014 inspiratiedag VVSG

Want wie een stem krijgt, die wordt sterk - dialoogmoment particpatie 1. mee weten 4. mee evalueren 3. mee doen 2. mee denken 6 mei 2014 inspiratiedag VVSG

Want wie een stem krijgt, die wordt sterk - dialoogmoment doelstelling dialoogmoment verbetering kwaliteit hulp- en dienstverlening (uitwerken verbetervoorstellen) relatie verbeteren tussen hulpvrager en hulpverlener samen te zoeken naar haalbare oplossingen voor problemen (advies/mening geven/meedenken) 6 mei 2014 inspiratiedag VVSG

Want wie een stem krijgt, die wordt sterk - dialoogmoment dialoogmoment is samenwerking tussen: Leuvense buurtwerkingen (‘t Lampeke, Casablanca, Riso) Riso Vlaams-Brabant CAW regio Leuven (ontmoetingscentrum De Meander) Wonen & Werken vzw 6 mei 2014 inspiratiedag VVSG

Want wie een stem krijgt, die wordt sterk - dialoogmoment werkwijze dialoogmomenten worden voorbereid door alle deelnemers ( voorbereiding 2 weken op voorhand beschikbaar) dialoogmoment duurt gemiddeld 2 uur thema wordt gekozen in onderling overleg bij begin dialoogmoment terugkoppeling over de opvolging van adviezen en aanbevelingen aan de hand van dialoogtafels wordt er in gesprek gegaan dialoogtafel: verslaggever, medewerkers OCMW en mensen uit de doelgroep (gemiddeld 7 deelnemers per tafel) 6 mei 2014 inspiratiedag VVSG

Want wie een stem krijgt, die wordt sterk - dialoogmoment werkwijze terugkoppeling besprekingen in grote groep aantal basisregels: garantie op anonimiteit gebruik eenvoudige taal gebruik van voornaam gebruikers beginnen 6 mei 2014 inspiratiedag VVSG

Want wie een stem krijgt, die wordt sterk - dialoogmoment werkwijze parkeren kan (eigen veiligheid) zowel positieve als negatieve dingen worden besproken mag zich kwetsbaar opstellen. 6 mei 2014 inspiratiedag VVSG

Want wie een stem krijgt, die wordt sterk - dialoogmoment frequentie minstens 3 dialoogmomenten per jaar (vanaf 2013) gestart najaar 2010 6 mei 2014 inspiratiedag VVSG

Want wie een stem krijgt, die wordt sterk - dialoogmoment thema’s afgelopen jaren maatschappelijke participatie eerste contact tussen hulpvrager en hulpverlener informele contacten zonder hulpvraag participatie (wat verstaan we hieronder?) huisbezoek klachtenbehandeling automatische rechtentoekenning 6 mei 2014 inspiratiedag VVSG

Want wie een stem krijgt, die wordt sterk - dialoogmoment charter dialoogmoment De drie partners (OCMW, Riso en ‘t Lampeke) hebben hun samenwerking bestendigd in een charter dialoogmoment. Charter dialoogmoment is een intentieverklaring met afspraken over: de voorbereiding het aantal dialoogmomenten per jaar de organisatie van de feed back 6 mei 2014 inspiratiedag VVSG

Want wie een stem krijgt, die wordt sterk - dialoogmoment charter dialoogmoment aantal deelnemers toetreding nieuwe partners 6 mei 2014 inspiratiedag VVSG

Want wie een stem krijgt, die wordt sterk - dialoogmoment verbetervoorstellen meer huisbezoeken nood aan informatie werking OCMW (infosessies in buurtwerkingen) Informele contacten (o.a. vertegenwoordiging OCMW op buurtfeesten) formele contacten (aanwezigheid OCMW in de buurtwerkingen) leesbare folders (folder mij. participatie gemaakt door doelgroep) 6 mei 2014 inspiratiedag VVSG

Want wie een stem krijgt, die wordt sterk - tevredenheidsmeting KHLeuven werkte methode uit om tevredenheid van cliënten met de aangeboden hulp- en dienstverlening te meten. opdrachtgever: Provincie Vlaams-Brabant tevredenheidsonderzoek is uitgevoerd bij 30 OCMW’s uit Vlaams-Brabant. tevredenheidsmeting OCMW Leuven: maart-april 2014 6 mei 2014 inspiratiedag VVSG

Want wie een stem krijgt, die wordt sterk - tevredenheidsmeting doelgroep: cliënten OCMW Leuven met lopende hulp in 2013 en minstens 2 cliëntcontacten steekproef: uit cliëntenbestand van 2.545 een steekproef getrokken van 600 deelnemers. effectief deelgenomen: 250 cliënten meting: uitgevoerd door studenten KHLeuven (richting sociale wetenschappen) 6 mei 2014 inspiratiedag VVSG

Want wie een stem krijgt, die wordt sterk - tevredenheidsmeting Meting: vragenlijst met 45 vragen. Centrale onderzoeksvragen zijn: welk belang hecht het cliënteel aan de aangeboden dienstverlening? is het cliënteel tevreden over de geboden dienstverlening? wat is volgens het cliënteel belangrijk in een hulpverleningsrelatie? is het cliënteel tevreden over de hulpverleningsrelatie? 6 mei 2014 inspiratiedag VVSG

Want wie een stem krijgt, die wordt sterk - tevredenheidsmeting resultaten: verwacht augustus 2014 doel: werking en dienstverlening verbeteren aan de hand van resultaten. 6 mei 2014 inspiratiedag VVSG

Want wie een stem krijgt, die wordt sterk - armoedeconferentie/armoedetoets Stuurgroep opgericht binnen LSB (Lokaal Sociaal Beleid). Participatieforum: jaarlijks armoedeconferentie en uitwerken armoedetoets. Participatie op niveau coproductie (participatieladder): het bestuur en de bewoners bepalen samen de probleemagenda. samen een plan ontwikkeld dat uitgevoerd wordt. De overheid neemt de beslissing en verbindt zich hierbij aan de overeengekomen oplossing. 6 mei 2014 inspiratiedag VVSG

Want wie een stem krijgt, die wordt sterk - armoedeconferentie/armoedetoets De armoedetoets is een instrument dat het armoedebeleid kan versterken. Bedoeling: vooraleer een beleidsbeslissing wordt genomen deze te toetsen aan de effecten die ze heeft op mensen in armoede. 6 mei 2014 inspiratiedag VVSG

Want wie een stem krijgt, die wordt sterk - individuele hulpverlening Uitgangspunten en principes die moeten gedragen worden door alle maatschappelijik werkers binnen OCMW Leuven Vraaggericht werken/ De klant centraal Behoeften van de cliënt staat voorop bestrijding van de armoede, curatief en preventief en dit volgens de meest aangepaste methoden van maatschappelijk werk 6 mei 2014 inspiratiedag VVSG

Want wie een stem krijgt, die wordt sterk - individuele hulpverlening Vraaggericht werken efficiënte hulpverlening waar er plaats is voor kennisdeling en informatie-uitwisseling randvoorwaarden moeten aanwezig zijn o.m. informatietechnologie en communicatie en overheidsmarketing 6 mei 2014 inspiratiedag VVSG

Want wie een stem krijgt, die wordt sterk - individuele hulpverlening Vraaggericht werken Behoeften van de cliënt staat voorop. belang van luisteren individuele hv. onthaal Sociale Dienst 6 mei 2014 inspiratiedag VVSG

Want wie een stem krijgt, die wordt sterk - onthaalsessies Een stem krijgen door geïnformeerd te worden Door informatie te geven maakt men mensen mondig. onthaalsessie nieuwe cliënten Waar vind je OCMW Leuven? Hoe helpt het OCMW? Waarvoor kan je bij OCMW Leuven terecht? en hoe werkt een OCMW + samenwerking Activering 6 mei 2014 inspiratiedag VVSG

Want wie een stem krijgt, die wordt sterk - onthaalsessies Doel: mensen infomeren: informatieplicht -recht *éénvormigheid in informatie *tijd besparend in/voor de hulpverlening *basismateriaal meegeven *kennis andere kanalen o.a. website 6 mei 2014 inspiratiedag VVSG

Want wie een stem krijgt, die wordt sterk - ervaringsdeskundige ‘Opgeleide ervaringsdeskundige in armoede en sociale uitsluiting’ Stage binnen de organisatie Samenwerking/overleg met andere organisaties (vb.LOP,PMS) Tewerkstelling binnen de organisatie 6 mei 2014 inspiratiedag VVSG

Want wie een stem krijgt, die wordt sterk - ervaringsdeskundige Samen met de maatschappelijk werker op zoek gaan naar manieren om de communicatie met de cliënt open en constructief te maken brugfunctie mee werken samen toeleiden mee uitvoeren bewaken 6 mei 2014 inspiratiedag VVSG

Deel uw ervaring… 11u-11u20

Deel je verhaal met je buur Wanneer kregen cliënten een stem in jouw bestuur? Wanneer werden cliënten over het hoofd gezien? 6 mei 2014 inspiratiedag VVSG

Noteer op post-its + overleg met je buur Wat neem je mee als succesfactoren? Welke knelpunten zie je voor je eigen praktijk? Plak post-its op flap bij het verlaten van de zaal 6 mei 2014 inspiratiedag VVSG

Hartelijk dank! Welkom op deze studiedag ‘open en bloot’ Met enkele workshops willen we inspiratie bieden voor de sociale diensten van OCMW’s Met de workshop ‘want wie een stem krijgt, die wordt sterk’ willen we nadenken op welke manier we onze cliënten een stem kunnen geven in ons beleid Vanuit de VVSG zijn we ervan overtuigd dat een sociale dienst veel kan leren van haar cliënten. Ik veronderstel dat jullie deze overtuiging delen. Door cliënten inspraak te geven, kan ons beleid beter afgestemd worden op hun noden en kunnen we een betere dienstverlening aanbieden. In deze workshop willen we concreet stilstaan hoe we cliënteel inspraak kunnen geven in onze werking. -vanuit de VVSG: welke plaats kan je cliënten geven? Hoe gebeurt dit in andere besturen? -verhaal vanuit de praktijk – enkele concrete participatiemethodieken die hun succes bewezen hebben in het OCMW Leuven -veel expertise in de zaal – voldoende tijd om praktijkervaringen: succesverhalen maar ook knelpunten uit te wisselen met elkaar Even mezelf voorstellen: Joke Vanreppelen – VVSG Stafmedewerker lokaal sociaal beleid – vormingen over participatie bij de opmaak van de strategische meerjarenplanning Vlaams coördinator lokale bestrijding kinderarmoede – beleid omtrent bestrijding kinderarmoede moet steeds participatief opgemaakt worden Niet alleen bij het uitdenken van acties maar ook bij de uitvoering 6 mei 2014 inspiratiedag VVSG