Persoonlijkheidspsychologie Sensatie en perceptie Docent: drs. Caroline Heijmans

Deze les Van sensatie en perceptie (titel hoofdstuk in het boek) naar interpretatie en beoordelen (titel van de les) De volgende onderwerpen komen aan bod: transductie sensorische adaptatie  de absolute drempel voor verschillende stimuli  perceptuele ambiguïteit en vervorming  gestaltbenadering © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl

Leerdoelen na het bestuderen van de theorie en het afronden van deze les: kun je transductie definiëren; kun je uitleggen wat de absolute drempel voor verschillende stimuli betekent; kun je voorbeelden geven van perceptuele ambiguïteit en vervorming; kun je de gestaltbenadering met betrekking tot perceptie uitleggen; kun je de ponzo-illusie aantonen. kun je de theorieen over informatieverwerking relateren aan persoonlijkheidsontwikkeling. © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl

Informatieverwerking  Iedereen verwerkt informatie en hierin zijn bepaalde processen te herkennen. Ook uniek proces (de manier waarop iemand informatie verwerkt, zegt iets over hem/haar als persoon). Relatie met persoonlijkheidsontwikkeling   © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl

Waarneming De hersenen nemen de wereld indirect waar, omdat de zintuigen alle stimuli omzetten in de taal van het zenuwstelsel: neurale impulsen © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl

Stimulatie verandert in perceptie transductie (omzetten in patroon van neurale impulsen) sensatie perceptie © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl

Sensatie Proces waarbij een gestimuleerde receptor (bijv. ogen, oren, huid) een patroon van neurale impulsen creëert dat de stimulus representeert in de hersenen, waardoor onze initiële ervaring van de stimulus ontstaat. © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl

Drempels – de grenzen van sensatie Hoe zwak kan een stimulus zijn om nog net te worden opgemerkt door een organisme? Absolute drempel: intensiteit waarbij de stimulus de helft van een groot aantal pogingen wordt opgemerkt. © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl

Juist Waarneembare Verschil (JWV) Het kleinste fysische verschil tussen twee stimuli dat iemand betrouwbaar in 50% van de gevallen als verschil kan opmerken. verschildrempels © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl

Wet van Weber De grootte van het JWV hangt proportioneel samen met de intensiteit van de stimulus. Wij zijn gebouwd om veranderingen in, en relaties tussen stimuli op te merken © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl

Signaaldetectietheorie Sensatie is afhankelijk van de kernmerken van de stimulus, de achtergrondstimulus en de detector. Sensatie is een waarschijnlijkheid dat het signaal wordt opgemerkt en accuraat wordt verwerkt. Een factor bij die kans of waarschijnlijkheid is de variatie in het menselijke oordeel. Wat je onthoudt van het het achtuurjournaal afhankelijk van belangstelling of vooroordelen. Maar ook lichamelijke gesteldheid -> waarom je de ene keer een geluid wel opmerkt en de andere keer niet. © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl

Sensorische adaptatie Zintuigen worden steeds minder gevoelig naarmate een stimulus langer aanhoudt. © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl

Perceptie Perceptie geeft betekenis aan sensatie. Doel: accurate greep op de wereld krijgen. Door perceptie ontstaat een interpretatie van de externe wereld, GEEN letterlijke kopie. Hoe wordt een gewaarwording tot een uitgebreide perceptie? Het is de taak van perceptie om sensorische input aan de omgeving te onttrekken en die te organiseren tot stabiele, betekenisvolle percepten. © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl

Mentale processen Kenmerkdetectoren Bottom up of Top down? Perceptuele constanties Veranderingsblindheid Kenmerkdetectoren = groepen gespecialiseerde cellen die zijn toegelegd op het detecteren van specifieke kenmerken van de stimulus (lengte, lichtval, kleur en contouren) © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl

Bottom-up en Top-down kennisgedreven stimulusgedreven © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl

Perceptuele constanties Als we vanuit een hoek naar een deur kijken, dan ‘weet’ je dat de deur rechthoekig is, hoewel het sensorische beeld vervormd is. © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl

Opdracht Formeer 2 subgroepen Geef zelf 3 voorbeelden uit je eigen ervaring van: bottom-upverwerking top-downverwerking Bespreek de voorbeelden met elkaar. Presenteer de voorbeelden. © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl

Veranderingsblindheid Veranderingen die we zien aankomen, zoals een rood licht dat op groen springt, merken we wel op. Het onverwachte zien we over het hoofd door onze verwachtingen die van ‘bovenaf’ komen. © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl

© drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl

Perceptuele ambiguïteit en vervorming Het Hermannraster Perceptuele problemen ontstaan niet alleen door onduidelijke stimuli mar ook door interpretatie van het beeld. Denk aan illusies © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl

Dambordillusie © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl

Nog meer illusies © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl

Ponzo-illusie De twee witte balken op deze spoorlijin zijn in feite even lang, maar omdat A verder weg lijkt, zegt onze perceptie dat hij langer is. © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl

The amazing dots © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl

Vind de missende figuren… © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl

Verklaringen… Op leren gebaseerde interferentie Gestalttheorie van perceptie hersenen vormen een ‘heel’ percept (meer dan de som van de sensorische delen) Percept: figuur (=patroon/Gestalt) waar alle aandacht naar gaat + grond (=achtergrond waartegen we de figuur waarnemen) Lege plekken opgevuld Op leren gebaseerde interferentie = nadruk op aangeleerde invloeden op perceptie, met inbegrip van de invloed van verwachtingen, context en cultuur Gestalttheorie van perceptie = nadruk op de wijze waarop we binnenkomende stimuli tot betekenisvolle perceptuele patronen organiseren – gevolg van de wijze waarop onze hersenen van nature zijn georganiseerd. subjectieve contouren + insluiting © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl

Gestaltwetten van perceptuele ordening gelijkenis dichtbijheid continuering © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl

Gestaltwetten van perceptuele ordening Gemeenschappelijke bestemming Prägnanz (bij voorkeur het eenvoudigste patroon) Aangeboren in de hersenen verankerde patronen Top down © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl

Nurture… Op leren gebaseerde interferentie context en verwachtingen perceptuele disposities Context en verwachtingen – bijv. Vriend tegen op een plek waar je hem niet verwacht – herken je hem direct? Perceptuele disposities – de mate waarin je bent voorbereid om aanwijzingen in een stimulus op te merken en er onmiddellijk op te reageren. Bijv. vrouw die pas moeder is  gepredispositioneerd om huilen van haar kind op te merken. Meestal zorgt een perceptuele dispositie ervoor dat je een ambigue stimulus omzet in de stimulus die je verwachtte. Leverworst, boter, jam hagelslag, ham, k??s Bob, David, Willem, Hans, Tom, K??s © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl

Oude vrouw – jonge vrouw © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl

Culturele invloeden op perceptie Aziaten Amerikanen Amerikanen – abstract – meer tijd aan ‘figuurtje’ Aziaten – meer op relatie – meer tijd aan achtergrond - context © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl

Dieptewaarneming – nature of nurture? Bower (1971) Ontwikkelingspsych: kruipen geeft inzicht in de driedimensionale wereld Bower (1971) zette baby’s van 2 weken oud een driedimensionale bril op. Genereerde virtuele werkelijkheid waarbij bal in de ruimte verplaatste – dichtbij gezicht = versnelde hartslag + duidelijk waarneembare angst Reactie alleen bij kinderen ouder dan 6 maanden (Visual Cliff experiment – Gibson & Walk, 1960) © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl