landbouw, natuurbeheer en visserij Leren voor Duurzame Ontwikkeling “van marge naar mainstream” Onderwijsconferentie De Rode Hoed Amsterdam 24 november 2004 Drs. Roel van Raaij secretaris Stuurgroep LvDO, Ministerie LNV

Nieuw Programma : Leren voor Duurzame Ontwikkeling ondertitel : van Marge naar Mainstream hoofddoelstelling : bij maatschappelijke actoren effectieve leerprocessen op gang brengen die gericht zijn op een duurzame afweging Enkele kenmerken : raamwerk : NSDO / Actie programma D.O. internationaal : WSSD, decade ESD, UNECE, departementaal : NMP, NvM, Duurzame Daadkracht, Predo, transities,etc.

Organisatie: interdepartementaal, interbestuurlijk stuurgroep met VROM, LNV, Buza/OS, OCW, EZ, V&W plus IPO, UvW, individuele gemeenten Centraal programma, programmabureau (SenterNovem) Decentrale programma’s (Provincies Regie) Kennismanagement wetenschap, conceptontwikkeling en modelvorming interactie met andere D.O. programma’s (bv. DHO, NIDO/KSI, Predo, en natuurlijk NSDO/ADO)

Ordeningsprincipe: Drie Pijlers - lerende individuen - lerende organisaties - lerende samenleving

FOCUS Lerende individuen : focus : D.O. in het onderwijsSYSTEEM (kennis -> competenties) consequentie NME : niet alleen projecten, maar implementatie en verankering ! Lerende organisaties : focus : D.O. als onderdeel van besluitvormingsprocessen (overheden) (integraal + kwalitatief+ participatief + “lerend”) consequentie NME : wat heb je de overheidsorganisatie te bieden ? Lerende samenleving : focus : “leer-arrangementen” rond maatschappelijke thema’s (sociaal leren + betrokken actoren) consequentie NME : partnership, mogelijk facilitator, vraaggestuurd, probleemgeorienteerd.

uitgangspunten LvDO “volle duurzaamheid in 6 dimensies” - people, planet, profit + afwenteling Ruimte (mondiaal) + afwenteling Tijd (intergenerationeel) + participatie, burgerschap, democratie “stakeholders betrokken” vóór, dóór, met,.. “sociaal leren” (naast emancipatoir, instrumenteel, kennismanagement) aansluiting bij “mainstream”.

Leerpunten vanuit LvD Natuur en Milieu --> duurzaamheid NME --> Leerprocessen interdepartementaal --> interbestuurlijk centraal --> decentraal ruim 500 projecten regio, 50 projecten landelijk ( toenemend aantal stakeholders betrokken energie op bottom-up, decentrale regie “volle duurzaamheid” NME (bv. mondiaal) focus 1000 bloemen bloeien kennismanagement: bottom up -> mainstreamen

Historie NME – LvD (O) NME – onderwijs impuls NME in kerndoelen / curriculum - trainingen leerkrachten/docenten - milieuzorgsystemen NME – Extra Impuls formeel én informeel leren - professionalisering NME in ondersteuning - verdere implementatie en projecten, MBO Leren voor Duurzaamheid Natuur en Milieu -> Duurzaamheid - relatie school – samenleving - Voortgezet onderwijs……

In principe ……….. NME staat in kerndoelen ……. –Maar: hoe zit het met de nieuwe “competenties”, en gaat het wel over D.O. ? “aanbod” is er méér dan genoeg …… –maar hoe wordt het gebruikt ? Scholen zijn zelf verantwoordelijk –maar doen ze er wel wat aan ? (inspectierapport, IOWO) Aan implementatie is geruime tijd gewerkt – maar wat is de praktijk ?

De aard van Duuurzaamheidsonderwijs D.O. is interdisciplinair, holistisch D.O. gaat niet alleen om inhouden, maar vooral over houding, vaardigheden en WAARDEN D.O. vraagt om afwegingsprocessen en mechanismen, individueel EN collectief Kern van de educatie : -omgaan met diversiteit -Toekomstgericht denken en handelen -Kritische reflectie -Verantwoordelijkheid en zelfstandigheid -afwegingsmechanismen In alle vormen van onderwijssysteem : Doorgaande leerlijnen en competenties

Nieuwe ronde, nieuwe kansen Pijler 1 : Onderwijs SYSTEEM, gericht op implementatie van DO in gehele onderwijskolom …… “Activiteiten zijn gericht op het agenderen van D.O. in het gehele onderwijssysteem en het voeren van regie hierop.” Adviesgroep en Werkgroep: -visie DO in onderwijs -Detecteren lacunes -Criteria voor verdere acties …………

Inhouden en leerprocessen: Tussen droom en daad …. Proces : onderwijs werkt in en tussen vakken met inhouden, gerelateerd aan methodiek en proces Beleid  implementatie  kerndoelen, curriculum  schoolbeleid/bestuur  leermiddelen en methoden  toerusten nieuwe en huidige docenten  ondersteunende activiteiten  docentennetwerken, kennismanagement  evaluatie en toetsing

Wat niet, wat wel ……. Niet : automatisch nóg meer aanbod creeeren… Niet : automatisch voortzetten pilots/ uitvoeren projecten Want : leidt dit tot IMPLEMENTATIE en gaat het over DO ? Wel : -agenderen bij die spelers die “sturend” zijn -Toerusten onderwijsgevenden met competenties -Contacten met uitgevers en onderwijsbegeleiders -Enkele “strategische projecten” (lacunes, conceptueel) -Kennismanagement en toepassing -(Experimenteerruimte LevenLangLeren)

Hoe gaan we dat realiseren LvDO : Adviesgroep en Werkgroep Gebruikmaking van bestaande regelingen mogelijkheden OCW, LNV, derden : -SLOA –regelingen -Tender vrije onderwijsmiddelen (sloa vrijval) -Verbreding Techniek Bao DO -Taakgroep leergebieden LPC -Burgerschapsdoelen -VIA regeling groen onderwijs - “andere educaties” (ontwikkelings- erfgoed- …..)

Vandaag beginnen: Netwerkdag DHO als platform voor LvDO pijler 1, dank ! Inspiratie vanuit inhouden en ontwikkeling Kennismaking met initiatiefnemers Verzamelen “good practices” Uitzetten van de strategische lijnen. Meld u bij de “pijler-coordinatoren” Dank voor uw aandacht