Sociale plattegrond Evoluties en tendensen Birgit Goris Katrien Meireman Sociale School Heverlee

Programma Inleiding: maatschappelijke evoluties Tendensen: Proactief werken / Preventie Intersectoraal werken ICT en hulpverlening Vermaatschappelijking Schaalvergroting Decentralisering Betaalbaarheid van de zorg

Inleiding: enkele maatschappelijke uitdagingen Demografische ontwikkelingen Vergrijzing en verzilvering 2000 2020 2050 0-19 23,5% 21,2% 20,3% 20-64 54,6% 51,5% 47,2% 65 en + 21,8% 27,3% 32,5% 2010 2030 2050 80-89 468.771 612.679 864.736 90-99 68.073 131.264 261.600 100 en + 1.886 4.256 8.331

Stijging aantal geboortes Cijfers per gewest (Vlaanderen, Wallonië, Brussel) Maatschappelijke uitdagingen

Sociaal-economische ontwikkelingen Verdunning van huishoudens 1970: 2,95 personen/huishouden 2012: 2,3 personen/huishouden Nieuwe gezinsvormen Stijging aantal personen van vreemde herkomst … Sociaal-economische ontwikkelingen Armoede Arbeidsmarktparticipatie van de vrouw Tekort aan personeel Betaalbaarheid zorg Maatschappelijke uitdagingen

Ontwikkelingen in de zorgnoden en zorgvraag Wachtlijsten Hoog sterftecijfer door zelfdoding Cliënt wordt mondiger =>vraaggestuurde zorg … Maatschappelijke uitdagingen

Preventie Evolutie van curatief naar preventief werken Toepassingen: Opvoedingsondersteuning Pleegzorg als aanbevolen werkvorm voor -6j. Gezondheidszorg: diverse campagnes, suïcidepreventie, reminiscentie bij ouderen Vroegdetectie en Interventie Psychose (VDIP) Inloopcentra CAW Methodieken die aansluiten bij preventief werken: Empowerment presentie

Intersectoraal werken Netwerken bevorderen Categoriaal denken overstijgen Al dan niet met betrokkenheid cliënt Toepassingen: Regionaal welzijnsoverleg Integrale jeugdhulp (7 sectoren) Cliëntoverleg met externe voorzitter (IJH) Outreachend werken (CGG) Welzijnscampussen: fysieke nabijheidIntersectoraal werken in de pleegzorg

Uitdagingen: DOP: personen met een handicap en thuiszorg MDT woonzorgzone 1712 (Meldpunt Geweld, Misbruik en Kindermishandeling) Uitdagingen: bottom-up werking coördinatie en samenwerking Intersectoraal werken

ICT en hulpverlening Voor- en tegenstanders Toepassingen: Online hulpverlening: Teleonthaal, JAC, Zelfmoordlijn, Kinder- en jongerentelefoon,… Wegwijs in de hulpverlening: digitale sociale kaart rechtenverkenner centra voor kortverblijf online Verhogen toegankelijkheid door voorbereiding dienstverlening: digitaal sociaal huis / e-loket Informatisering van de gegevensuitwisseling: eHealth, Vitalink

Hulpverlening met digitale hulpmiddelen: Flanders’ Care, Laurea Vzw Tonuso (BJZ): opleiding voor hulpverleners om sociale media te integreren in hulpverlening Sociaal Innovatielab: hoe armoede digitaal bestrijden? Onlinehulp Uitwisselingsplatform Expertisenetwerk Onlinehulp Vlaanderen Boek: Niet alle smileys lachen ICT en hulpverlening

Vermaatschappelijking “Niet aan de rand van de maatschappij, maar er middenin”: Zorgvragers krijgen een eigen, zinvolle plek in de maatschappij; niet langer in de bossen en duinen Combinatie van : veranderende visie op zorg: cliëntgericht ondersteuningsmodel veranderende organisatie van zorg: de-institutionalisering, diversificatie van het aanbod en principe van de getrapte zorg Aanleiding: combinatie van vraaggestuurde zorg, nieuw idee over ideale zorg, medische en therapeutische ontwikkelingen, kostenbeheersing.

Bv: GGZ België: 158 psychiatrische ziekenhuisbedden per 100 000 inwoners (WHO, 2008) Vermaatschappelijking

Jaren 90: reconversiebesluiten => afbouw residentiële GGZ; opbouw PVT, Beschut Wonen en Psychiatrische Thuiszorg Vermaatschappelijking

2010: artikel 107 (Ziekenhuiswet) + artikel 33 (decreet CGG) doel: minder residentiële, meer ambulante hulp doelgroep: chronische psychiatrische patiënten projecten zorgcircuits en –netwerken: 5 functies Preventie en promotie GGZ, vroegdetectie, screening, diagnosestelling Ambulante intensieve behandelteams voor acute én chronische GGZ- problemen Rehabilitatieteams voor herstel en sociale inclusie Intensieve, gespecialiseerde residentiële GGZ-units Specifieke woonvormen en verblijfsformules Vermaatschappelijking

Buddywerking Twee projecten in Vlaams-Brabant: www.psy107.be Regio arrondissement Leuven – zorgregio Tervuren Regio Halle-Vilvoorde-Brussel www.psy107.be Buddywerking Koppel: vrijwilliger + psychisch kwetsbare persoon Dagdagelijkse dingen doen om sociale isolement tegen te gaan Wordt uitgebreid over gans Vlaanderen Vermaatschappelijking

Bv: ouderen Gediversifieerd aanbod: het woonzorgdecreet voorziet in 9 types van thuiszorgvoorzieningen 4 types van ouderenvoorzieningen Vereniging van gebruikers en mantelzorgers Het merendeel heeft als doel de mantelzorger te ondersteunen zodat oudere zolang mogelijk in zijn vertrouwde omgeving kan leven. Extra aandacht voor vermaatschap- pelijking van ouderen met dementie (Dementieplan Vlaanderen 2010-2014) Concept van woonzorgzone Vermaatschappelijking

Bv: personen met een handicap O.a. PAB -PGB Nieuwe initiatieven: Dienst Ondersteuningsplan (DOP) Doel: vraagverduidelijking =>ondersteuningsplan DOP gaat na welke zorg nodig is, met nadruk op inclusiviteit. Uitgangspunt: getrapte zorg (zelfzorg – omgevingszorg – algemene professionele zorg – gespecialiseerde professionele zorg) Geen VAPH-ticket nodig Elke provincie heeft minstens één DOP. DOP Vlaams-Brabant heeft regioteams in Oost-Brabant, West-Brabant en Brussel. Vermaatschappelijking

Dienst Inclusieve Ondersteuning (DIO) = Diensten beschermd wonen + geïntegreerd wonen Ambulante (handicapspecifieke) ondersteuning (bv: ADL, hygiënische verzorging, hulp in huishouden, psychosociale hulp,…) Vanaf 2013 Multifunctionele centra (MFC) Doel: aanbieden van residentiële hulp, dagondersteuning en ambulante hulp. Soepele trajecten aanbieden en vlot overschakelen van hulp Doelgroep: minderjarigen met een VAPH-indicatiestelling In experimentele fase Vermaatschappelijking

Bv: Bijzondere jeugdzorg Versterking van pleegzorg Eigenkrachtconferentie (EKC) Focus op krachten van de omgeving van jongere Jongere en omgeving stellen zelf een hulpverleningsplan op. Nieuwe Perspectieven bij Terugkeer (NPT) Ambulant nazorgtraject Doelgroep: jongeren die MOF hebben gepleegd en hoog risico hebben op recidive Crisishulp aan Huis (CaH) Mobiele, intensieve, kortdurende crisishulp aan huis Vermaatschappelijking

Voordelen van vermaatschappelijking Meer zorg op maat mogelijk Meer respect voor de mogelijkheden van de patiënt Meer kans om zelfstandig leven te leiden Minder stress Vrijheid Destigmatiserend Kostenbesparend Zelfredzaamheid en zelfbeschikking Meer betrokkenheid van mantelzorger Vermaatschappelijking

Uitdagingen van vermaatschappelijking “Vermaatschappelijking mag geen verwaarlozing worden” (Dirk De Wachter) Vereenzaming Continuïteit van de zorg? Grote verantwoordelijkheid bij cliënten zelf Bij kleinschalige residentiële opvang: samenleven met medebewoners; controle en regels, gebrek aan autonomie Samenwerking tussen verschillende diensten Flexibiliteit Vermaatschappelijking

Overbelasting mantelzorger Mantelzorger moet op de hoogte zijn van bestaande diensten Op papier: vermaatschappelijking heeft groot draagvlak, in de praktijk niet (NIMBY-effect) Vermaatschappelijking

Schaalvergroting Twee mogelijkheden: Enkele voordelen: schaalvergroting binnen sector schaalvergroting over sectoren heen Enkele voordelen: verbreding van het zorgspectrum meer mogelijkheden tot uitwisseling van ervaringen onder personeelsleden specialisatie jobrotatie is mogelijk economische schaalvoordelen

Enkele uitdagingen: identiteit van organisaties bureaucratie tewerkstelling vrees voor drempelverhoging Schaalvergroting

Bv: schaalvergroting CAW: Doel: verhogen van efficiëntie en effectiviteit van eerstelijnshulpverlening Betere profilering => meer impact en slagkracht Vanaf 1/1/2014: 11 CAW’s in Vlaanderen, met lokale verankering: W-Vlaanderen: 3 O-Vlaanderen: 1 Limburg: 1 Antwerpen: 3 Brussel HG: 1 Vl-Brabant: 2 Asse, Halle, Vilvoorde, Tervuren Leuven, Aarschot, Tienen Schaalvergroting

Schaalvergroting

Decentralisering Hogere overheid delegeert bevoegdheden naar lagere overheid Verleden: o.a. LSB Nieuwe vormen van decentralisering: Vlinderakkoord – 6e staatshervorming: o.a. Arbeidsmarktbegeleiding leefloners (art. 60 en 61) → gewesten Betaald educatief verlof → gewesten Economische migratie (arbeidskaarten A en B en beroepskaart zelfstandigen) → gewesten Studiekaart migranten → gemeenschappen Mobiliteitshulpmiddelen voor p.m.h. Ouderenbeleid en long care zorg → gemeenschappen

Preventiebeleid → gemeenschappen GGZ: overlegplatforms GGZ, bevoegdheden van PVT en Initiatieven BW → gemeenschappen Organisatie eerstelijnsgezondheidszorg → gemeenschappen Bevoegdheden van o.a. slachtofferonthaal en strafuitvoering → gemeenschappen Jeugdsanctierecht → gemeenschappen Interne staatshervorming Vlaanderen: “Versterken van lokale besturen en vergroten van hun autonomie en bevoegdheden” Hieraan gekoppeld: Planlastendecreet: één strategische meerjarenplanning i.p.v. verschillende sectorale plannen. Taken provincie verminderen. Voor welzijn: netwerking, sociale kaart, impulsbeleid, sociale planning. Decentralisering

Betaalbaarheid zorg? Basisdecreet sociale bescherming °15 juli 2011 Doel: vernieuwd sociaal beleid Bevat volgende maatregelen: Behouden en versterken Vlaamse zorgverzekering Premie voor jonge kinderen Maximumfactuur voor de thuiszorg Begrenzing van de kosten voor residentiële zorg Vlaamse hospitalisatieverzekering

Doel: invoering tijdens deze legislatuur, in 2 stappen 1e stap: Vlaamse zorgverzekering, premie voor het jonge kind, maximumfactuur voor de thuiszorg (2012-’13) 2e stap: residentiële zorg, hospitalisatieverzekering (2013-’14) Planning uitgesteld o.w.v. besparingen Oprichting IVA Vlaamse Sociale Bescherming, i.p.v. Het Vlaams Zorgfonds Betaalbaarheid zorg