Ad Kennes & Jan de Jong1 Human Factors and Motor Gliding Een coproductie van: Ad Kennes, CI Kempische Aero Club, Weelde en Jan de Jong, Commissie Instructie Zweefvliegen

Ad Kennes & Jan de Jong2 Road Map Road Map I.Waarom Human Factors ? II.Definitie Human Factors III.Human Factors en RFI(A)-TMG’s IV.De “Dirty Dozen” (Human Factors) Naam en symptomen Oorzaak en beïnvloeding Veiligheidsnetten IV.De “Dirty Dozen” op een rij V.Conclusie en Aanbeveling Vragen en commentaar ? ? ?

Ad Kennes & Jan de Jong3 I.Waarom Human Factors ? Belangrijkste oorzaak vliegongevallen is verschoven van techniek naar mens ! HUMAN MACHINE

Ad Kennes & Jan de Jong4 II. Definitie Human Factors (1) II. Definitie Human Factors (1) Er bestaat geen universele definitie ! Wel pagina’s vol definities op het internet Beste definitie (?) (NASA Ames Research Center) : Human Factors is an umbrella term for several areas of research that include: human performance, technology, design and human-computer interaction.

Ad Kennes & Jan de Jong5 II. Definitie Human Factors (2) II. Definitie Human Factors (2) Praktische definitie (Northrop Grumman IT): Human Factors is a bo dy of information about human abilities, human limitations and other human characteristics from a physical and psychological perspective that are relevant to the design, operations and maintenance of complex systems

Ad Kennes & Jan de Jong6 III Human Factors and RFI(A)-TMG’s De kennis van de rol van Human Factors is belangrijk voor alle instructeurs om twee redenen: Taak instructeur die kennis over te dragen Met deze kennis beter instructie te geven Probleem: Welk deel van het gebied Human Factors te bespreken bij een opfriscursus ? Antwoord: Aansluitend bij de praktijk van het vliegen Duidelijk, eenvoudig en simpel En vandaar de keuze voor ……………………

Ad Kennes & Jan de Jong7 THE “DIRTY DOZEN”

Ad Kennes & Jan de Jong8 THE DIRTY DOZEN HUMAN FACTORS FOR MOTOR GLIDING

Ad Kennes & Jan de Jong9 IV. De “Dirty Dozen”: 1 I llness 2 Medicine 3 Stress 4 Alcohol 5 Fatigue 6 Eating 6 bekende (physiologische) Human Factors en 6 minder bekende (psychologische) Human Factors 7 Gebrek aan communicatie 8 Gebrek aan zelfkennis 9 Gebrek aan alertheid en concentratie 10 Gebrek aan kennis en resources 11 Gebrek aan teamwork 12 Gebrek aan normen In goed Nederlands: het “Smerige Dozijn”

Ad Kennes & Jan de Jong10 We gaan ze allemaal eens bekijken

Ad Kennes & Jan de Jong11 En ook naar mogelijke veiligheids- netten voor enkele van het dozijn...

Ad Kennes & Jan de Jong12 Noteer even: Deze slides gelden voor zowel instructeurs als beginnelingen, en alles wat er tussen in zit!!

Ad Kennes & Jan de Jong13 1 Illness : Ziekte Een ziekte is een min of meer ernstige of langdurige storing in het functioneren van lichaam en geest. (van Dale) Wanneer men niet zeker weet of men wel of niet ziek is, geldt - ook al voelt men zich niet ziek – dat men uiterst zorgvuldig moet overwegen of men wel capabel is om te gaan vliegen.

Ad Kennes & Jan de Jong14 Punten van belang bij ziekten: Ziekten kunnen een belangrijke invloed hebben op denkvermogen, reactievermogen, alertheid en uithoudingsvermogen. De ernst van een ziekte kan sterk variëren. Of we te ziek zijn om te vliegen kunnen wij zelf vaak niet bepalen: Raadpleeg bij twijfel een medicus! Remedie: Ga niet vliegen voordat je dokter gevraagd hebt of het verantwoord is om te gaan vliegen!

Ad Kennes & Jan de Jong15 2 Medicine : Medicijngebruik Sommige medicijnen zijn als drugs: Ze worden gebruikt om op een niet-natuurlijke wijze het beter worden of het je goed voelen te bevorderen. Ze beïnvloeden als ziekten: denkvermogen, reactievermogen, alertheid en uithoudingsvermogen. Remedie: Vraag aan je arts of je met jouw medicijngebruik veilig kunt vliegen.

Ad Kennes & Jan de Jong16 3. Stress : Mentale spanning Een weinig stress kan heel gezond zijn en de veiligheid bevorderen. Overmatige stress is veelal funest voor de vliegveiligheid. Effect van overmatige stress hetzelfde als van drugs: Ook stress tast denkvermogen, reactievermogen, alertheid en uithoudingsvermogen aan. Remedie: Ga niet vliegen met stress

Ad Kennes & Jan de Jong17 Hoe gaan we met stress om? Laat niet toe dat je emotioneel wordt. Kijk rationeel en nuchter naar het probleem. Luister naar je rationele inwendige stem, niet naar je emotionele stem. Leer wat je “trigger-knoppen” zijn om in stress te geraken en herprogrammeer je toekomstige reacties. Oefen met technieken voor stress-beheersing.

Ad Kennes & Jan de Jong18 Alternatieve anti-stress technieken: Alternatieve anti-stress technieken: Wees realistisch en praktisch! TAKE A BREAK !! Praat eens met iemand die niet emotioneel bij het probleem betrokken is. Besef dat jij de enige persoon bent die jouw reacties onder controle kan houden! Pak probleem per probleem aan, laat ze echter niet ophopen. Geruchten…, reageer niet zolang de zaken nog geen feit zijn.. Laat je niet “opnaaien”.

Ad Kennes & Jan de Jong19 A Alcohol in je bloed maakt veilig vliegen onmogelijk. Remedie: Vliegen binnen 10 uur na de laatste alcohol verboden 4. Alcohol

Ad Kennes & Jan de Jong20 5. Fatigue: Vermoeidheid 5. Fatigue: Vermoeidheid Vermoeid zijn betekent: Afgemat zijn door werken of fysieke inspanning het geestelijk op zijn, of het (even) tijdelijk uitgeblust zijn. Dit kan zowel fysisch, mentaal of emotioneel het geval zijn. Remedie: Zorg dat je goed uitgerust bent voor je gaat vliegen

Ad Kennes & Jan de Jong21 Wat is vermoeidheid? Wat is vermoeidheid? Vermoeidheid is een normale reactie van het lichaam op een fysieke en mentale spanning gedurende een langere tijd. Er zijn twee types vermoeidheid: 1.Acute vermoeidheid is van korte duur, een goede nachtrust kan afdoende zijn. 2.Chronisch vermoeidheid doet zich voor over een langere periode, er is een langere periode van recovery nodig.

Ad Kennes & Jan de Jong22 Oorzaken van vermoeidheid: Oorzaken van vermoeidheid: Lange vluchtduur! Hoge en intensieve stress. Te grote koude of te grote warmte in de cockpit. Lange tijd erg geconcentreerd bezig zijn. Conditie van de piloot. Verkeerde zithouding. Verkeerd begin: Men kan uiteraard al vermoeid aan de vlucht beginnen!

Ad Kennes & Jan de Jong23 Symptomen van vermoeidheid: Er is een verhoogde prikkel nodig om te reageren. Verzwakte waakzaamheid. Teruglopend geheugen. We hebben er geen zin meer in. We hebben weinig benul van de situatie. We moeten geeuwen, krijgen slaap.

Ad Kennes & Jan de Jong24 6 Eating (and drinking) Voor optimale concentratie is het - vooral voor langere vluchten - nodig dat men fysiek optimaal geconditioneerd is. Remedie: eet en drink voor het vliegen voldoende zodat je je lekker voelt. drink vooral tijdens de vlucht voldoende om uitdroging te voorkomen.

Ad Kennes & Jan de Jong25 7. Gemis aan communicatie Een gemis aan goede communicatie tijdens en ook voor de vlucht kan grote gevolgen hebben voor de veiligheid.

Ad Kennes & Jan de Jong26 Essentieel voor goede communicatie: Essentieel voor goede communicatie: Do : 1.Denk aan en gebruik de “Golden Rule” “Do unto others as you would have them do to you” 2.Wees duidelijk en omschrijf de zaken 3.Stel vragen Don’t : 1.Loop niet vooruit op de zaken in de trant van: “Ik weet toch al wel wat hij gaat zeggen” 2.Wijk niet af, blijf bij de zaak en 3.Voorkom onnodige discussie 4.Sluit je niet af. Goed kunnen luisteren Goed kunnen luisteren

Ad Kennes & Jan de Jong27 8 Gebrek aan zelfkennis Gebrek aan zelfkennis kan leiden tot: A. Zelfoverschatting of zelfingenomenheid B. Gebrek aan zelfbewustheid of assertiviteit OF?

Ad Kennes & Jan de Jong28 Veiligheidsnetten voor Zelfingenomenheid Veiligheidsnetten voor Zelfingenomenheid Werk altijd volgens een checklist Werk nooit vanuit je geheugen. Ben beducht voor de gevaren van “overconfidentie”! Kijk uit voor de dingen die ongewoon zijn, vlieg niet met oogkleppen op. Bedenk dat er meer fouten worden gemaakt tijdens “simpel” werk dan tijdens ingewikkeld werk! Weet dat het aantal gevlogen uren en gemaakte starts geen garantie zijn voor kwaliteit, het zou kunnen….

Ad Kennes & Jan de Jong29 Veiligheidsnetten voor Gebrek aan assertiviteit : Verdedig jezelf, laat je niet wegzetten of afbluffen: Doe wat jij denkt voor de veiligheid te moeten doen. Communiceer je gevoelens kalm, correct, en kordaat en loop niet boos weg als je het gevoel hebt niet begrepen te worden. Weiger om jouw gevoel voor normen en waarden opzij te zetten. Do the “right thing”

Ad Kennes & Jan de Jong30 9 Gebrek aan oplettendheid en concentratie 9 Gebrek aan oplettendheid en concentratie De fout om niet alert en oplettend te zijn kan grote gevolgen hebben voor je eigen veiligheid en die van een ander! ( = Lack of awareness ) ( = Lack of awareness )

Ad Kennes & Jan de Jong31 10 Gebrek aan kennis en resources en ook het gebrek aan training en ervaring kan hiertoe gerekend worden Kennis

Ad Kennes & Jan de Jong32 Veiligheidsnetten bij het Ontbreken van kennis Veiligheidsnetten bij het Ontbreken van kennis Zorg dat je geschoold wordt. (bent) Zorg voor een goede on the job training met goede begeleiding. Het kan zijn dat je moet studeren. Gebruik up to date manuals en data, verlopen materiaal kan dodelijk zijn!

Ad Kennes & Jan de Jong33 Resources = hulp- of redmiddelen De juiste middelen, gereedschappen, boekwerken e.d. te gebruiken of aan te schaffen, dit ten behoeve van de uit te voeren taak.

Ad Kennes & Jan de Jong34 Veiligheidsnetten bij het ontbreken van resources Veiligheidsnetten bij het ontbreken van resources Communiceer je zorg, betreft de ontbrekende hulpmiddelen, met de leiding. Er moet wel eens geld uitgegeven worden om op de lange duur er enig voordeel van te hebben. Neem ook zelf initiatieven, ontbreekt er een checklist, onderneem zelf dan eens iets...?

Ad Kennes & Jan de Jong35 11 Gebrek aan teamwork Gebrek aan samenwerking om een doel te bereiken kan er toe leiden dat het doel nooit bereikt wordt.

Ad Kennes & Jan de Jong36 Veiligheidsnetten bij Gebrek aan teamwork Bespreek en plan altijd de WIE-, WAT-, WANNEER- en HOE vraag van het werk wat gedaan moet worden. Wees er van overtuigd dat iedereen akkoord is met hetzelfde en het ook begrepen heeft! Laat elke betrokkene communiceren, dit geldt voor alle lagen van de piramide. Laat vooral de top ook communiceren met de onderste laag!..?

Ad Kennes & Jan de Jong37 12 Gebrek aan normen Het zich niet houden aan algemeen aanvaarde of geldende normen voor zaken die niet in de manuals omschreven zijn, kan ernstige consequenties voor de veiligheid tot gevolg hebben Dit geldt onafhankelijk van je pet !

Ad Kennes & Jan de Jong38 Wat wordt verstaan onder normen? Het is een goede manier van werken of goed zaken regelen die niet op papier is vastgelegd maar wel algemeen als goed ervaren wordt : Werk altijd in overeenstemming met de laatste Werk altijd in overeenstemming met de laatste actuele manuals, werk deze regelmatig bij!! actuele manuals, werk deze regelmatig bij!! Wees erop bedacht dat veel gewoonte Wees erop bedacht dat veel gewoonte werkzaamheden niet per definitie juist zijn! werkzaamheden niet per definitie juist zijn! Gebruik geen “Short-cuts”. Die zijn vaak de Gebruik geen “Short-cuts”. Die zijn vaak de oorzaak voor ongelukken geweest. oorzaak voor ongelukken geweest.

Ad Kennes & Jan de Jong39 1 I llness 2 Medicine 3 Stress 4 Alcohol 5 Fatigue 6 Eating VI. De “Dirty Dozen” op een rij :

Ad Kennes & Jan de Jong40 IV. De “Dirty Dozen” op een rij : 7 Gebrek aan communicatie 8 Gebrek aan zelfkennis 9 Gebrek aan alertheid en concentratie 10 Gebrek aan kennis en resources 11 Gebrek aan teamwork 12 Gebrek aan normen

Ad Kennes & Jan de Jong VI. CONCLUSIE VI. CONCLUSIE en en AANBEVELING AANBEVELING

Ad Kennes & Jan de Jong42 BE(A)WARE OF THE “DIRTY DOZEN”

Ad Kennes & Jan de Jong43 Enkele uitspraken (Om te onthouden !): "Learn from the mistakes of others. You won't live long enough to make all of them yourself." "Good judgement comes from experience and experience comes from bad judgement." "Try to keep the number of your landings equal to the number of your takeoffs." "Remember, you're always a student in an aircraft." "Flying is the perfect vocation for the man who wants to feel like a boy, not for the man who still is a boy."

Ad Kennes & Jan de Jong44 Dank U voor Uw aandacht Stel gerust Uw vragen Geef Uw commentaar