Versterken concurrentiepositie Nederlandse vliegtuigbouwsector als onderdeel van het topsectorenbeleid Drs. P.M. Waasdorp Plv. directeur Topsectoren en Industriebeleid Netherlands Aerospace Group (NAG) is de branchevereniging voor de luchtvaartsector. De leden zijn heel divers: van uitzendbureau’s tot ingenieursbureau’s, van de vliegtuigonderdelen bouwer Fokker tot de gebruiker KLM. Slechts een deel van de leden doet ook zelf aan high tech innovaties. Het publiek bestaat dus uit een brede doorsnijding van de sector. Goed is hier te melden dat de topsector HTSM zich vooral richt op de vliegtuigbouw en het onderhoud. Voor de gebruikers is de topsector Logistiek een belangrijke. Ook zijn er partijen aanwezig die zich bezig houden met ruimtevaart. Het hardware deel is ook onderdeel van HTSM, dus alles wat omhoog gaat. Het operationeel gebruik van data uit de ruimte kan worden ingezet op andere topsectoren en valt daar onder. Zo kan er gebruik gemaakt worden van data voor de bewaking van dijken binnen de topsector Water.

Inhoud Bedrijfslevenbeleid - Ambitie en visie - Nieuwe aanpak - Generiek beleid Topsectoren & de luchtvaartsector - Topsectoren HTSM en Logistiek - Hoe verder?

Kabinet introduceert nieuw bedrijfslevenbeleid Nederland moet dè plek zijn: - waar ondernemers groeien en vernieuwen, - waar kennis stroomt, waar duurzame oplossingen worden ontwikkeld ‘springplank naar Europa en de wereld’ Daarom is er: Meer ruimte voor ondernemers, minder specifieke subsidies en meer lastenverlichting Sectorale aanpak met vraagsturing vanuit bedrijfsleven en kennisinstelling

Ambitie nieuw bedrijfslevenbeleid Nederland in top 5 kenniseconomieën R&D-inspanningen naar 2,5% BBP Topconsortia (publiek-privaat) voor Kennis & Innovatie, met tenminste 40% financiering door bedrijfsleven Via twee sporen Generiek: ruimte voor ondernemers Sectoraal: beleid gericht op topsectoren

Oude aanpak vs nieuw beleid Versnipperd, veel loketten en weinig samenhang Langs Haagse beleidsdossiers georganiseerd Nieuwe topsectorenaanpak Sector centraal en integraal: alle vestigingsklimaatcondities Vraaggestuurd en bottom-up: redeneren vanuit behoefte topsectoren Samen met bedrijven, kennisinstellingen, andere departementen, lagere overheden en regio’s

Werkwijze nieuwe aanpak 4 februari: 9+1 Topteams aan de slag 17 juni: 10 sectoradviezen aan Minister EL&I + koepelnotitie Eerste reactie kabinet: o.a. RDA, Innovatiefonds MKB+ 13 september: Kabinetsreactie op sectorale actie agenda’s in ‘Naar de Top: bedrijfslevenbeleid in actie(s)’ Nu: Uitvoering actieagenda’s in ‘gouden driehoek’

Ruim baan voor ondernemers (I) Minder regels, o.a. Permanent maken crisis- en herstelwet Vereenvoudigen toelating kortverblijvende kennismigranten Per topsector een regeldrukagenda Gezonde ondernemersdynamiek, o.a. Aanpassen concurrentiebeding Vereenvoudigen BV recht (afschaffen verplichte minimumkapitaal)

Ruim baan voor ondernemers (II) Betere financiering van ondernemerschap, o.a. Innovatiekredieten verdubbeld naar 95 mln euro Verlengen Garantie Ondernemersfinanciering en Borgstelling MKB-kredieten Verhoging microkrediet van 35.000 naar 50.000 euro Innovatiefonds MKB+ (500 mln euro) Met het huidige regeerakkoord is er een einde gekomen aan het generieke luchtvaartbeleid van oud EZ. Binnen dat oude beleid waren er verschillende instrumenten voor de sector. Een ervan was de CVO (civiele vliegtuig ontwikkeling). Dit was een kredietregeling voor productontwikkeling. De intentie is dat projecten die in de oude CVO pasten ook in het nieuwe Innovatiefonds passen. Voor de vliegtuigbouw zijn de volgende aandachtspunten van belang: De gemiddelde ontwikkelingstijd is langer dan 4 jaar. Dit was in de oude Innovatiekrediet regeling de maximale tijd. De gemiddelde terugverdientijd is lang binnen de vliegtuigbouw en daarmee de terugbetalingstermijnen. Ook niet MKB moet mee kunnen doen. In overleg tussen Jan Deksel (EL&I) en Frank Beuskens (AgNL) wordt gekeken hoe dit zowel juridisch als technisch geregeld moet worden.

Vliegtuigbouw en -instandhouding in het beleid Voorheen: SRP CVO TAPAS Pieken in de Delta NIVR Huidig beleid Vliegtuigbouw en – onderhoud is onderdeel van de Topsector High Tech Systemen en Materialen Vliegtuiggebruik is onderdeel van de Topsector Logistiek Met het nieuwe beleid wordt Luchtvaart gekoppeld aan generieke maatregelen. Voorheen was er sprake van specifieke maatregelen, naast natuurlijk een WBSO. De genoemde “oude” voorbeelden zijn allemaal vanuit het EZ instrumentarium. Het gebruik van vliegtuigen valt onder de verantwoordelijkheid van het Ministerie van IenM SRP: subsidieregeling voor basiskennis onderzoek. Projecten werden uitgevoerd door kennisinstelling, m.n. NLR en TU Delft. Bedrijven betaalden 25% van het onderzoek. Daarmee werd de vraagsturing geborgd. CVO: kredietregeling voor productontwikkeling. In eerste instantie alleen Airbus, later uitgebreid naar bijv. businessjets. TAPAS: groot project op thermoplastische composieten voor dragende delen in toekomstige vliegtuigprogramma’s. Fokker, Ten Cate, DTC, Airborne, KVE, Technobis (4 MKB’s) en NLR, TU Delft en U Twente doen dit project samen met Airbus. Er wordt samen met Airbus een romppaneel gebouwd en een torsiebox. Dat is een doosconstructie zoals in een vleugel of staart. Deze laatste wordt getest bij het NLR. Er is dus een directe relatie met het materialenonderzoek en M2i NIVR: deed naast het uitvoeren van de instrumenten heel veel makel en schakel werk en faciliteerde de sector. Ook heeft het NIVR geholpen de KIA Luchtvaart op te stellen. Dat is de basis voor de inbreng in de topsectoren. Die KIA is later vertaald naar het vliegtuigbouw verhaal Visie Luchtvaart 2020; vliegtuigbouw en –instandhouding. In Pieken in de Delta, Structuurfondsen en Fes zijn initiatieven op onderhoud van vliegtuigen ondersteund, in het bijzonder op Woensdrecht (“Businesspark Aviolanda”)

Innovatie Sterk fiscaal pakket: RDA en RDA + (600 mln euro) Innovatiecontracten Verschuiven onderzoeksbudgetten richting topsectoren Publiek-private samenwerking onder regie van boegbeeld Kabinet besluit over inzet middelen

Innovatie Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie In de kabinetsreactie op de adviezen van de topteams vraagt het kabinet aan de topsectoren om zgn. innovatiecontracten op te stellen. Voor 31 december 2011 stellen de partners uit de gouden driehoek (voorstellen voor) innovatiecontracten per topsector op waaraan partijen uit de hele keten zich inhoudelijk en financieel verbinden. Het boegbeeld – mede namens NWO, TNO en NLR - zal het innovatiecontract aan de Minister van EL&I aanbieden. Het kabinet neemt in het voorjaar van 2012 een besluit over de innovatiecontracten. Voor HTSM ziet de indeling van onderwerpen er uit als in dit plaatje. Voor het innovatiecontract wordt uitgegaan van – vooralsnog – 13 bestaande ecosystemen. Doorslaggevend bij deze selectie is geweest dat (groepen) bedrijven zich herkennen in deze afbakening en er bestaande netwerken van bedrijven en kennisinstellingen aanwezig zijn. Deze ecosystemen zijn ofwel gerelateerd aan een markt/toepassing ofwel aan een technologie. Werkende weg kan deze indeling mogelijk nog een beetje wijzigen door herschikking of samenvoeging. Voor de luchtvaart geldt bijvoorbeeld dat is afgesproken dat de ruimtevaart apart aandacht zal krijgen. Voor deze 13 roadmaps worden trekkers uitgenodigd om de bedrijven en/of inhoudelijk betrokken overheden in de ecosystemen te mobiliseren om bestaande roadmaps te actualiseren en/of nieuwe roadmaps te ontwikkelen. Deze trekkers moeten ervoor zorgen dat zoveel mogelijk bedrijven zich kunnen herkennen in de roadmap en bereidheid tonen om in kind en in cash bij te dragen aan de realisatie van de roadmap. De betrokkenheid van het MKB is een bijzonder aandachtspunt, evenals de openheid van het proces. De trekkers van de 13 roadmaps worden verbonden met de trekkers van TNO/NLR en NWO. Het is immers de bedoeling om vanuit de publieke zijde het meer fundamentele georiënteerde onderzoek in de roadmaps te financieren via NWO en het meer toegepaste onderzoek via de GTI’s (TNO en NLR). Ook voor de vliegtuigbouw zullen roadmaps opgesteld worden. Het College Lucht en Ruimtevaart Nederland coördineert dit proces. Er zal een bijdrage gelevers worden aan de materialen roadmap en er komt een aparte roadmap voor vliegtuigbouw en een voor ruimtevaart. Trekker bedrijfsleven: Wim Pasteuring [Fokker Technologies] en Bart Reijnen [Dutch Space] Trekker TNO: Bas Dunnebier (Bas.Dunnebier@tno.nl) Trekker NLR: Michel Peters Trekker NWO: Rens Waters [l.b.f.m.waters@sron.nl] Voor logistiek is gesteld: "Het is nodig om Dinalog de vorm en mogelijkheden te geven die aansluiten op de beoogde doelstellingen. Een open innovatievorm naar het voorbeeld van het Holst Centre is een aantrekkelijke optie. Bij de uitvoering van de nationale kennis- en innovatieagenda is afstemming en samenwerking nodig met NWO (fundamenteel onderzoek), TNO (toegepast onderzoek) en de GTI’s, zoals het NLR en Marin". Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie

Talent voor bedrijfsleven Beter aansluiting onderwijs arbeidsmarkt, o.a. Opstellen Human Capital agenda’s Per sector een Centre of Expertise/ Centrum voor Vakmanschap Beta offensief: Masterplan Betatechniek Richt zich op alle niveau’s: van MBO tot WO Zwaartepunten in het uitwerken van de Human Capital agenda voor HTSM zullen betrekking hebben op: 1. Vergroten van de instroom in het technisch beroepsonderwijs 2. Verbeteren van de dynamische aansluiting van opleidingscurricula op de veranderende behoefte van bedrijven (accent Mbo en Hbo) 3. Ontsluiten van de kennis van scholen voor laagdrempelige toepassingen voor “verder leren” in het kader van éducation permanente 4. Vergroten van de beschikbaarheid van kenniswerkers uit het buitenland 5. Concreet ontwikkelen van Centra voor innovatief Vakmanschap en Centers of Excellence 6. Concreet inhoud geven aan de thema’s behoud, employability en flexibiliteit Bij 4: In de luchtvaart is het pijnpunt het MBO niveau. De TU Delft heeft een goede naam en levert veel hoog opgeleide mensen af, HBO loopt ook zeer redelijk, maar op MBO niveau is er echt een probleem. De behoefte is meer MBO mensen en vooral ook gecertificeerde mensen. Nu kost het een bedrijf gemiddeld €20.000 om een MBO opgeleide op het juiste niveau te brengen. Dat is dus een drempel voor veel MKB’s. Dit zijn pijnpunten die in de HC agenda benoemd en opgepakt moeten worden. Projectleider voor de HC-agenda is Jos van Erp.Binnen het topteam is Marc Hendrikse verantwoordelijk voor de HC-agenda.

BV Nederland positioneren: Holland Branding Actieve ondersteuning Gerichte handelsmissies o.l.v. oud CEO’s Focus op de BRIC’s Strategische reisagenda door Rijk en decentrale overheden Gerichte acquisitie Focus op topsectoren, ook wat betreft OS gelden Regiegroep acquisitie en vestigingsklimaat Maar ook: Faciliteren bij totstandkoming van MoU’s, zoals het Airbus MoU. In 2005 is er tussen Airbus aan de ene kant en de NAG namens het MKB en Fokker aan de andere kant een Memorandum of Understanding getekend. Hierin is afgesproken strategisch op research en technologie ontwikkeling (RT&D) te gaan samenwerken. Het Nederlandse onderzoek dat daarna heeft plaatsgevonden, ondersteund door de overheid met de subsidieregeling SRP, is steeds gericht geweest op de onderwerpen uit het MoU. In totaal zijn er ruim 120 projecten gestart binnen de SRP. Een logisch vervolg hierop was TAPAS. Dat is een groot project op thermoplasten, waarin een aantal Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen samen met Airbus de technologie op thermoplastische composieten verder ontwikkelen. In het verlengde van het MoU heeft ook hier de overheid een faciliterende rol gespeeld. Je komt als sector makkelijker binnen als de overheid ook betrokken is. Voor TAPAS is er een aanvulling op het MoU getekend. Bij zowel de echte ondertekening als bij de aanvulling was de overheid getuige. Een ander succes was het MOU dat Fokker in mei 2011 tekende in China.Fokker/Stork is een groot voorstander van een gezamenlijk optreden van de gouden driehoek in opkomende markten. Zo bieden intensieve onderzoeksrelaties ook goede kansen voor de industrie. Zie bijgaand persartikel in mail.

Governance Topsector HTSM Het topteam HTSM bestaat uit Voorzitter A.H. (Amandus) Lundqvist, Voorzitter Stichting Surf, voorheen voorzitter CvB Technische Universiteit Eindhoven en CEO IBM Nederland, D.H.A. (Dave) Blank, Hoogleraar Universiteit Twente. Wetenschappelijk directeur MESA+ , W.J. (Willem) Zwalve Directeur bij het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie en M.H. (Marc) Hendrikse CEO NTS Group. Hoewel het topteam onafhankelijk opereert, krijgt het topbureau faciliteiten van het FME. Er komt een strategisch adviesteam met high level vertegenwoordigers uit deelsectoren, onderwijs en onderzoek. Daar zitten ook vertegenwoordigers van de luchtvaartsector in (Aad Veenman en Sjoerd Vollebrecht hebben toegezegd) . Daarnaast zijn er Thematische adviesteams, zoals voor Human Capital. Voorzitter is Marc Hendrikse, waarbij Jos van Erp (FME) projectleider is. Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie

Er moet nog veel gebeuren voor 31 december 2011 en de jaren daarna! Tot slot Er moet nog veel gebeuren voor 31 december 2011 en de jaren daarna! Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie