Voorbereiding op de ‘Marzano’ training Boston, 20/21 febr 2011 Studiereis didactiek en taal naar Amerika Boston en Phoenix Wietske Miedema, 18 januari 2011

Didactische training In licht van recent leerpsychologiosch onderzoek In samenhang met landelijke neiging tot evidence based practice In samenhang met ‘onderzoekende docent’ Rekening houdend met professionaliteit en autonomie van de docent

Boston Nadruk op train de trainers Algemene inzichten in relatie brengen met woordenschatdidactiek en taalbeleid Hierbij steeds verband leggen met schoolbeleid

Marzano: groeiende belangstelling Actief in Mid-Regional Research Laboratory, McRel (soort Amerikaanse SLO) Carrière gestart met programma Thinking Skills Vanaf jaren negentig: Dimensions of Learning, Leren in Vijf Dimensies Vanaf 2002: de ‘what works’ serie Classroom managment that works Classroom instruction that works What works in schools Nu: The art and science of teaching En: The highly engaged classroom.

Belangrijkste uitkomsten recent onderzoek rol docent feedback en formative evaluation bevestiging belang strategisch leren en strategisch lesgeven bevestiging ‘diep’ leren bevestiging onderzoek doen bevestiging rol samenwerkend leren

Marzano: Wat werkt in het onderwijs? Onderzoek vanaf jaren 70 Meta-analyse: kwantitatief en kwalitatief Leerpsychologisch onderzoek Effectmetingen Betere prestaties over de hele linie We weten echter niet: Wat is hiervan vakgebonden? Heeft het met leeftijd te maken? Relatie met verschillende achtergronden? Relatie met intelligentie?

Drie niveau’s Schoolniveau Leraarniveau Leerlingniveau Haalbaar programma Doelen en feedback Betrokkenheid ouders en omgeving Veiligheid Collegiaal en professioneel team Leraarniveau Didactische aanpak Klassenmanagement Reflectiecirkel op het eigen programma Leerlingniveau Thuissituatie Achtergrondkennis Motivatie

Leraar doorslaggevend effect schoolniveau op leerling-prestaties: 33% effect leraarniveau op leerling-prestaties: 67% maakt uit op welke school je zit maakt uit bij welke leraar je zit

Leereffect van school en leraar bij modale leerling (percentielscore 50) School & leraar Percentielscore na twee jaar Gemiddelde school & gemiddelde leraar 50 Zwakke school & zwakke leraar 3 Zwakke school & sterke leraar 63 Sterke school & zwakke leraar 37 Sterke school en sterke leraar 96 Sterke school & gemiddelde leraar 78

Didactische aanpak Een goede leerkracht beschikt over veel didactische strategieën plus de kennis wanneer deze strategieën het best kunnen worden ingezet. Vraag: Welke didactische strategieën hebben aantoonbaar effect op leerprestaties?

Aantoonbaar effect: wie is verbaasd? Didactische strategie Percentielwinst Overeenkomsten en verschillen zoeken 45 Samenvatten en aantekeningen maken 34 Inzet/inspanning bevestigen en erkenning geven 29 Huiswerk maken en oefenen met leerstof 28 Werken met schema’s en andere niet-talige vormgevers 27 Samenwerkend leren Doelen stellen en feedback geven 23 Onderzoek doen (vb hypotheses formuleren en testen) Aansluiten voorkennis, kapstokken aanbieden en vragen stellen 22 Marzano ‘What Works in School’, figuur 9.2, blz. 80

Thema’s in de leerpsychologie leren en onthouden, belang van voorkennis werking van het geheugen verschillende vormen van kennis belang van strategisch lesgeven en strategisch leren belang van metacognitie belang van motivatie belang van sociale interactie: samenwerkend leren belang van toetsing

Leertheoretische achtergronden Cognitivisme Constructivisme Sociaal constructivisme Gevaar: directe vertaling van leertheorie naar onderwijsaanpakken voorbeeld: constructivisme als leertheorie, constructivisme als onderwijsaanpak

Behavioristisch perspectief Jaren 40/ 50 / 60 Leren: verandering in waarneembaar gedrag door aanleren gewenst gedrag Conditioneren door herhalen belonen en straffen Skinner box

Cognitivistisch perspectief Vanaf jaren 60: “Cognitivistische revolutie” Leren: verandering in kennisstructuren in het geheugen door informatieverwerking belang van elaboratie / diepere verwerking belangrijke rol voorkennis belang van metacognitieve vaardigheden belang leerstijlen

van info naar kennis Sensorisch geheugen Lange termijn geheugen: neurale paden. Oneindig aantal verbindingen. Korte termijn geheugen Com-plexe taken recep Tie expe ditie werkgeheugen, de werkplaats magazijn grondstoffen halfproducten oneindig veel informatie 6 seconden 7 eenheden herhalen, aandacht voor betekenis en organisatie. patronen zien en herkennen herhalen scannen, aandacht selectie, aandacht

(Sociaal) constructivisme over leren Leren is proces van (samen) actief kennis construeren die aansluit bij wat lerende weet, vindt, wil, enz. Rol docent: misvatting: voorwaarden creëren waaronder lerende zelf kennis kunnen construeren bij instructie rekening houden met de mogelijke interpretaties van leerlingen actieve verwerking van leerlingen stimuleren (o.a. door samenwerken) 17

Leren in vijf dimensies   5. Reflectie 4. Onderzoek doen 3. Kennis verbreden en verdiepen 2. Kennis verwerven en integreren 1. Motivatie Leren in vijf dimensies

De procedure is eigenlijk heel simpel. Eerst ga je stapels maken De procedure is eigenlijk heel simpel. Eerst ga je stapels maken. Misschien is ook één stapel wel genoeg. Dat hangt er van af hoe veel je hebt. Misschien moet je ergens naar toe, omdat jezelf geen voorzieningen hebt. Anders kan je thuis beginnen. Het is belangrijk niet teveel tegelijk te doen. Het gaat beter met wat minder in een keer. Op korte termijn lijkt dit niet zo belangrijk, maar oh wee, als het mis gaat. Een foutje kan dus best duur worden. In het begin vind je de hele procedure wellicht wat ingewikkeld. Maar al gauw wordt het gewoon een van die dingen die je moet doen. Er zal ook geen eind aan komen. Als je klaar bent, ga je weer stapels maken. Daarna leg je alles weg op de eigen plek. Je gaat de dingen weer gebruiken en daarna begint alles van voren af aan.

Welke kennis heb je nodig om te koken? 2 minuten denkpauze Noemen verschillende kennis-elementen die nodig zijn om te koken Docent ordent op het bord Er moeten drie soorten kennis tevoorschijn komen: ordening in drie categorieën

verwerven en integreren nieuwe kennis verwerven en integreren   inhoudelijke kennis vaardigheden = = denken over handelen met ---------------------------------------------------------------------   betekenis opbouwen (aansluiten voorkennis) stappenplan achterhalen schematiseren vaardigheid uitproberen onthouden automatiseren

Verschillende (hierarchische) vormen van declaratieve en procedurele kennis Declaratieve kennis Feiten Chronologieën Oorzaak-gevolg verband Gebeurtenissen Principes Begrippen Procedurele kennis Algoritme (handelingsvoorschrift) Strategieën (volgorde van stappen) Heuristieken (vuistregels)

Mijn indeling: vak vaardigheden algemene leer-vaardigheden sociale vaardigheden - hypothese opstellen - proefopstelling maken - meten - berekeningen maken - argumenteren - informatie opzoeken - conclusies trekken - verslag schrijven - overleggen - discussies voeren - voor jezelf opkomen - feedback geven en ontvangen

Aanleren vaardigheden: opdracht eten met stokjes Ieder krijgt twee stokjes. Schrijf nu een stappenplan voor het goed in je hand nemen van de stokjes Laat de handleiding door een nader uitvoeren Vergelijk aan tafel je ervaringen Wat concludeer je over het aanleren van vaardigheden?

Strategisch leren en strategisch lesgeven met leer- en studievaardigheden met metacognitieve vaardigheden Strategisch lesgeven aanleren leer- en studievaardigheden aanleren metacognitive vaardigheden

Strategisch lesgeven Voordoen, demonstreren, modelleren Expliciet onderdeel van curriculum Integreren met vakinhouden, gezamenlijke taal Enkele vaardigheden tegelijkertijd: leerplan Scaffolding, prompts and feedback Shaping is goed! Neem de tijd! Ook leeerlinggericht.

Leren in vijf dimensies   5. Reflectie 4. Onderzoek doen 3. Kennis verbreden en verdiepen 2. Kennis verwerven en integreren 1. Motivatie Leren in vijf dimensies

The art and science of teaching: lesgeven als designprobleem Leerdoelen, feedback en succes vieren Nieuwe kennis verwerven Oefenen met en verdiepen van kennis Onderzoek doen Betrokkenheid bij leerlingen creeren Klassenmanagement Omgaan met regels en procedures Goed relaties onderhouden Hoge verwachtingen hebben Lessenseries ontwikkelen

Wat gaat deze training ons opleveren? Jongste leerpsychologische gegevens Vertalen daarvan in didactische aanpakken Samenhang didactiek en taalontwikkeling Werkvormen om deze inzichten te presenteren/communiceren Inzichten voor onze eigen didactische aanpakken.