Over staatshervorming Prof. dr. Michiel S de Vries Radboud Universiteit Nijmegen

structuur Wat zijn de problemen? Wat kunt u leren van Nederland? Niet alleen een kwestie van wat, Maar vooral van het ‘hoe’

Het lijkt net Nederland Wat zijn de problemen? Verrommeling van de bestuurlijke organisatie Complexiteit van intermediaire structuren (Bestuurlijke drukte) De veelheid aan regeltjes en betutteling (Stroperigheid) Het lijkt net Nederland

Aspecten bij staatshervormingen Inhoudelijke verbetering gewenst Wat is effectief en efficiënt Ging het maar alleen om inhoud... Strategische argumenten Ideologie Macht en belangen Emotie Modes/fashions Kopieergedrag Draagvlak Ambiguïteit

Wat kunt u leren van Nederland? Eigenlijk niet zo veel Laatste grote staatshervorming in Nederland was in 1917. Problemen in NL en België zijn even groot, denkrichtingen zijn dezelfde Voorstellen om maximaal twee bestuurslagen voor een beleid verantwoordelijk te laten zijn Opschaling op gemeentelijk niveau (geleidelijk van nu 1000 in 1990 via 440 nu, via 160 in de nabije toekomst naar 30 in de verre toekomst) Opschaling van provinciaal niveau of zelfs opheffen van provinciaal niveau (vlg. brede ambtelijke heroverweging)

Verklaringsmodel voor staatshervorming Omstandigheden: Interne en externe druk Padafhankelijkheid Hoe was het vroeger geregeld? Variatie in institutionele vormgeving Falen en succes van voorafgaande situatie Erkenning van het probleem door bestuurders

Probleem op nationaal niveau Balans zoeken tussen verkokering en checks and Balances Oplossingen: Interne structuur van ministeries op orde brengen Interdepartementale verhoudingen structureren Invoering kerndepartementen Bedrijfsmatig werken Invoering algemene bestuursdienst Decentralisatie en recentralisatie 7

Kerndepartementen Door onderdelen op afstand te plaatsen Interne verzelfstandiging (met behoud van ministeriele verantwoordelijkheid) Externe verzelfstandiging (met verlies aan ministeriele verantwoordelijkheid Vooral uitvoeringsorganen Door agentschapsvorming IND, DJI, Rijksarchief, Suvi’s landelijke inspecties Wat over blijft is kerndepartement 8

Bedrijfsmatig werken Performance measurement Management development programs Outputfinanciering Taal verandert Waarden en diensten worden producten Beleid wordt vooral gemeten naar allocatieve efficiëntie en kosten-baten efficiëntie 9

Invoering algemene bestuursdienst Zware directeuren om de vijf jaar van positie wisselen In algemene dienst, niet bij afzonderlijke ministeries 10

Maatregelen om stabiliteit te bevorderen Oude spelregels in Nederland Zakelijkheid. Politiek is een ernstige zaak Verdraagzaamheid. Eens dat we het oneens zijn Samenwerking tussen elites. Topconferenties. Seniorenconvent. Evenredigheid van toedeling. Niemand misdelen/compenseren Depolitisering. Cijfers en economische argumenten. Planbureaus Adviesorganen Geheimhouding. Achterkamertjes zijn noodzakelijk De regering regeert. Parlement moet dit niet onmogelijk maken.

10 nieuwe principes voor bestuurlijke structuur (volgens ROB 2010) Eerst de taak dan de schaal Europese Unie is gegeven en uitgangspunt Decentralisatie kan, maar doe het wel goed Differentiatie is goed en moet Voldoende afstand tussen bestuurslagen Naar een duidelijke taakafbakening Taken liggen waar democratische verantwoording mogelijk is Organiseren nabijheid vormt fundament onder nieuw ontwerp Respecteer basisprincipes van de financiële verhoudingen Behoud ruimte voor dynamiek en flexibiliteit

Gemaakte fouten Doelgericht in plaats van probleemgericht werken Te eenvoudige strategie gegeven de situatie Te complexe strategie gegeven de situatie Ontbrekende kennis verwarren met ambiguïteit Schaken op meerdere borden tegelijk Simultaan gebruiken van inhoudelijke en strategische argumenten

Nederlandse oplossingen als besluitvorming stagneert Façade in stand houden, feitelijk iets anders doen Langzaam aan: stapje voor stapje Decompositie: feiten en waarden uit elkaar halen Verbreden of versmallen van het probleem Insluiten en uitsluiten van gesprekspartners Opsplitsen van het beleidsproces of juist verbindingen leggen met andere processen Spelregels ontwikkelen Depolitiseren

Ik weet niet of zulke oplossingen in België waardevol zijn Dank u voor uw aandacht