Ondernemers denken mee

Betrokken Ondernemers Congres Bewonerspartcipatie vernieuwt. Wat werkt? Rotterdam, 21 juni 2011 Radboud Engbersen Programmaregisseur SEV Pagina 2 van 4

Vragen Waarom is het belangrijk om ondernemers te betrekken bij straat/buurt (algemeen belang)? Wele rol/functie kunnen ze vervullen? Hoe betrek je ondernemers bij de straat/buurt waar hun onderneming staat?

Drie Casussen Alliantie West Kruiskade, Woonstad Rotterdam Delfshaven, Oud-Mathenesse, Witte Dorp en Nieuwe Binnenweg, Woonbron Delfshaven Overvecht, Labyrinth Onderzoek (Mitros, Portaal, Bo-ex, gemeente Utrecht)

Definitie wijkeconomie Alle economische, op de markt gerichte activiteiten die door de bewoners van een stadswijk die primair voor bewoning is bedoeld, in die wijk worden verricht.     Bron: Robert Kloosterman (UvA)

Wijkeconomie gedefinieerd Het volledig benutten van de economische potenties van de wijk en haar bewoners, waardoor een bijdrage wordt geleverd aan de economische vitaliteit en de leefbaarheid van de wijk Bron: Erik Louw OTB Delft

Waarom wijkeconomie? Heeft positief effect hebben op de wijk, in termen van sociale cohesie, sociale veiligheid (ogen op de straat), integratie, maatschappelijke participatie en imago.

NDSM-werf als metafoor economische veranderingen Post industriële stad Creatieve Stad Digitale stad NDSM-werf als metafoor economische veranderingen Toen Nu Eén groot industrieel bedrijf Talloze kleine bedrijfjes Hierarchisch Horizontaal Uniforme bedrijfskleding ‘Anything goes’

Digitale stad Fijnmazige menging & integratie van: Werken Wonen Zorgen Ontspannen (vrije tijd)

Opheffen functie-scheiding Wijkeconomie Sociale invalshoek Culturele invalshoek Sterk afhankelijk van subsidies Mist: zakelijke of commerciële invalshoek Opheffen functie-scheiding Trend tot voor kort: Werken en wonen uit elkaar getrokken Trendkering: Werken en wonen meer samengetrokken Actualiteit Jane Jacobs, The death and life of great american cities (1961).

Third Places Casus Krugerplein in Transvaalbuurt Amsterdam Op basis interviews met ondernemers Bron: Poppegaai & Kloosterman, Zzp’ers zichtbaar gemaakt. SEV 2010.

Kop van het tekstscherm kan ook met twee regels eerste tekstregel tweede tekstregel subtekst regel op tweede niveau Subtekst derde regel van eerste niveau Pagina 2 van 4 Titel | 00 maand 2009 | blad 4 van x

Opsomming klein Conclusie Opsomming 1 Opsomming 2 Opsomming 3 Pagina 2 van 4 Titel | 00 maand 2009 | blad 5 van x

Kop van het tekstscherm eerste tekstregel tweede tekstregel subtekst regel op tweede niveau Subtekst derde regel van eerste niveau Pagina 2 van 4 Titel | 00 maand 2009 | blad 3 van x

Presentatie Alliantie West- Kruiskade Leonie Melchers Ron van Gelder 16-06-2011

Aanleiding van de aanpak Achterblijvende score veiligheidsindex De WK blijft kerngebied van de drugsgerelateerde overlast Neergaande spiraal. Verpauperd gevelbeeld Centraal district in 2013 Klagende ondernemers Woonstad heeft aanzienlijk bezit in de omgeving. Dalende waardes

Start 1 mei 2010 Samenwerkingsovereenkomst Uitvoeringsprogramma 4 tot 10 jaar Integrale aanpak: Veilig / EAP en Intensief Beheer Lokatie centraal op de kade Team formeren Periodiek directie en Bestuurlijk overleg Gedeeld opdrachtgeverschap. Geen WOM, Project van Woonstad

Doelstellingen Veiligheid (beleving ) bewoners, ondernemers en bezoekers vergroten Aantrekkelijkheid winkelgebied verbeteren Jaarlijks meten: omzetten, tevredenheid, publieksstromen, WOZ waardes, meer rendement. In 2014 is de West-Kruiskade 1 van de meest populaire internationale winkelstraten van Rotterdam

1e Resultaten 1/3 minder drugsgerelateerde meldingen - Sluiting cafés, toezicht en handhaving, camera’s, DNA douches, verlichting, aanschrijvingsbeleid 6 panden aangekocht 40 subsidieaanvragen - Rolluiken, reclame-uitingen, gevels Leegstand is kans. Wachtlijst! Positieve uitingen ondernemingen, bewoners en bezoekers Evenementen organiseren / nieuwsbrief Ondernemers en bewoners betrokken

Breekbaar, goede start maar….. Positie corpo’s Bezuinigingen Overregulering The Lonely Planet - Imago ombuigen - Rebranchering doorzetten - Jarenlang durende knelpunten oplossen en publiekstrekkers van maken - Tiendplein - Kruisplein

Bewonersparticipatie vernieuwt SEV 21 juni 2011 Woonbron Delfshaven

De wijk Delfshaven 2003 - heden 6.200 inwoners - Ruim 56 % van woningen eigendom Woonbron Lage inkomens, hoog werkloosheidscijfer, erg weinig perspectief Stakeholders willen zich niet meer committeren, laat staan investeren Maar… Zeer goedkope en direct toegankelijke bedrijfsruimtes Ieder dubbeltje talentontwikkeling – betaald of vrijwillig is verbetering Voorbeeldfiguren kunnen hele gewone mensen zijn, met talenten die je bijna over het hoofd zou zien, zo dichtbij voelen ze. Veel voedingsbodem voor creatief ondernemerschap Participeren en ondernemen overlappen met elkaar

De wijk Oud-Mathenesse + Het Witte Dorp 2008 - heden 7.500 inwoners – meer dan 90% particulier bezit in verouderde V.v.E.’s Voorzieningenniveau loopt terug, wijk al jaren in flauwe daling (particuliere) vastgoedontwikkeling reden tot grote zorg Maar… Ook hier zeer goedkope en direct toegankelijke bedrijfsruimtes Met name de ouderen zitten te springen om betere voorzieningen Ondernemers die in dit gat springen, vinden altijd enthousiaste klanten En zetten stakeholders onder druk om mee te gaan presteren Bewoners zo in diverse rollen als aanjagers proces

De wijk het Nieuwe Westen 2005 – heden de Nieuwe Binnenweg 19.000 inwoners – 52% corporatiebezit (2 corporaties) Enorm diverse wijk (buurtjes, culturen, arm-rijk, sfeer, enz.) Onder die diversiteit veel kansarme bewoners verscholen Maar… In de Nieuwe Binnenweg een oude winkelstraat met fors potentieel Zeer veel ondernemers in kleinere bedrijfsruimtes in de wijk Grotere ondernemers op de Nieuwe Binnenweg ‘zetten wel de toon’. Corporatie, overheid en ondernemers jagen dit klimaat verder aan en schakelen aan de rest van de wijk (toeleveranciers, stageplekken, samenwerking enz.)

De wijk het Nieuwe Westen 2010 – heden Asset Based Community Development in de wijk 19.000 inwoners – 52% corporatiebezit (2 corporaties) Enorm diverse wijk (buurtjes, culturen, arm-rijk, sfeer, enz.) Onder die diversiteit veel kansarme bewoners verscholen Maar… Zeer veel ondernemers in kleinere bedrijfsruimtes in de wijk In garage-achtige panden en huiskamers ook ambachtelijk werk Ruim potentieel laaggeschoolden die graag in beweging willen Bruisende wijk waar ook kleine initiatieven snel en goed geschakeld kunnen worden Bewoners met hun schakelmogelijkheden en Talenten aan de basis

Wijkeconomie Overvecht Ondernemers als kans, Betrokkenheid van ondernemers Labyrinth Onderzoek & Advies: Nathan Rozema 2007: Wijkeconomie onderbelichtin wijkactieplannen/wijkaanpak Daarna: Visitatiecommisie 21 juni, 2011

Niet praten “over”, maar praten “met” Doelstelling Kansen en knelpunten , in de wijkeconomie van Overvecht, herkennen en aanwenden ter verbetering van de wijkeconomie van Overvecht. “brood op de plank” Niet praten “over”, maar praten “met”

Wijkeconomie Heel divers, lokale context van belang Zichtbare ondernemers vaak wijkverzorgend Onzichtbare ondernemers vaak wijkoverstijgend Push-en pullfactoren van de wijk (aantrekken of afstoten van ondernemers)

‘Plugging the Leaks’

Ondernemers zitten overal in de wijk! Detailhandel op winkelcentra, clusters van bouw langs uitvalwegen, cluster ict rond shoppingcenter overvecht (koopflats),

zzp'ers dnstverl. sectoren 344 totale populatie ondernemers Overvecht 1268 populatie ondernemers gevestigd in woonwijken Overvecht 967 populatie zzp'ers 591 zzp'ers dnstverl. sectoren 344

Sector Aantal % Landbouw,bosbouw en visserij 3 0,3 Industrie 12 1,2 Bouwnijverheid 116 12,0 Groot-en detailhandel 260 26,9 Vervoer en opslag 38 3,9 Horeca 46 4,8 Informatie en communicatie 45 4,7 Financiële instellingen 17 1,8 Verhuur en handel in onroerend goed 7 0,7 Zakelijke dienstverlening 215 22,2 Onderwijs 41 4,2 Gezondheids-en welzijnszorg 40 4,1 Cultuur, sport en recreatie 76 7,9 Persoonlijke dienstverlening 51 5,3 TOTAAL 967 100 Wanneer het aandeel ondernemers in de sector zakelijke dienstverlening wordt vergeleken met Utrecht als geheel valt direct op dat deze sector in Overvecht eigenlijk relatief klein is. Alleen wijken als Kanaleneiland en Zuilen scoren lager wanneer men kijkt naar het aandeel ondernemers in de zakelijke dienstverlening. Een mogelijk oorzaak ligt in het opleidingsniveau van de bewoners. In Utrechtse wijken met een relatief hoog opgeleide bevolking (bijvoorbeeld Wittevrouwen) ligt het aandeel van de sector zakelijke dienstverlening beduidend hoger dan in wijken met een lager opgeleide bevolkingssamenstelling (bijvoorbeeld Kanaleneiland). Ten tweede geven een aantal ondernemers aan dat Overvecht geen fijne plaats is om mensen te ontvangen. Er is geen aansprekende horeca en de uitstraling van delen van de wijk laat volgens sommige ondernemers ook te wensen over. Dit kan een push-factor zijn voor ondernemers die graag thuis of in de buurt van hun huis afspreken met zakelijke contacten en/of cliënten. Tot slot kan het grote aandeel detailhandel, door de aanwezigheid van Shoppingcenter Overvecht, een verstorende functie hebben. Groei in sectoren als zakelijke dienstverlening en ICT.

Overvechtse ondernemers Interviews afgenomen onder 125 ondernemers overwegend klein-bedrijf (zzp’ers) focus op dienstverlenende sectoren ondernemers uit heel Overvecht (excl. bedrijventerrein Overvecht) Focusgroepen ondernemers vastgoedpartijen

Kenmerken ondernemers Overvecht, a-typisch ondernemers ≠ bewoners kwa achtergrondkenmerken Geslacht: 69% man, 31% vrouw Etniciteit: 75% autochtoon Leeftijd: 40-50 jaar Opleiding: 52% hoogopgeleid Bewoners: Utrecht: 56% hoogopgeleid, Overvecht: 27% Ondernemers: 52%

Kenmerken ondernemingen (veldwerk n=110) Bedrijfshuisvesting Anders is: dubbele categorieën zoals bijvoorbeeld werkplaats + kantoor, er zitten ook een aantal ondernemers in een oud schoolgebouw op orinocodreef, ondernemers aan huis hebben weinig ruimte ter beschikking (max 15m en vak veel minder), vooral werkplaatsen zijn groot (bijvoorbeeld 5 meer dan 1000m)

Omzet laatste 12 maanden

Kenmerken ondernemingen (veldwerk n=110) Medewerkers

Kenmerken ondernemingen (veldwerk n=110) Aantal uren werkzaam in onderneming

Productiemilieu (veldwerk n=110) Kans: wens tot blijven (komende 5 jaar) Meerderheid wil komende 5 jaar gevestigd blijven, voedingsbodem om ondernemers te betrekken bij ontwikkelingen, een ruime meerderheid wil ook meer betrokken worden bij activiteiten in de wijk of bij het ondersteunen van ondernemers, voorwaarden die zij stellen zijn aansluitende/passende werkzaamheden, bekendheid onderneming (bij activiteiten) en tijd voor tijd/financiële vergoeding of netwerkmogelijkheden bij ondersteuning andere ondernemers

Betrokkenheid bij de wijk Meerderheid wil komende 5 jaar gevestigd blijven Voedingsbodem om ondernemers te betrekken bij ontwikkelingen! een ruime meerderheid wil ook meer betrokken worden bij activiteiten in de wijk of bij het ondersteunen van ondernemersnetwerkmogelijkheden bij ondersteuning andere ondernemers

Betrokkenheid bij de wijk voorwaarden die zij stellen zijn: aansluitende/passende werkzaamheden bekendheid onderneming (bij activiteiten) en tijd voor tijd/financiële vergoeding of netwerkmogelijkheden bij ondersteuning andere ondernemers

Netwerken Klanten Leveranciers Samenwerkingsverbanden diensten producten Samenwerkingsverbanden Promotie (bekendheid vergroten, bezoeken bijeenkomsten)

Netwerken Klantenbestand

Netwerken Locatie merendeel klanten Klanten zitten hoofdzakelijk buiten Overvecht, maar 63 van de ondernemers heeft wel klanten in Overvecht, 47 ondernemers hebben geen klanten in Overvecht. 76 van de 110 ondernemers verwachten potentiële klanten in de wijk.

Netwerken Afname van diensten hoofdzakelijk in: Samenwerking afname diensten op gebied van: Boekhouding 28% neemt diensten af in Overvecht, 72% niet. Terwijl 81% wel diensten wil afnemen in Overvecht, eventueel met lokale partners.

Netwerken Afname van producten hoofdzakelijk in: Samenwerking afname op gebied van: Kantoorartikelen Repro Software 58% neemt producten af in Overvecht, 42% niet. 29% wil wel producten afnemen in Overvecht, eventueel met lokale partners, 71% niet.

Kent u andere ondernemers in Overvecht? Ondernemers die ja antwoorden werken al lokaal samen, aantal van hen zitten in (soort van) BVG (hik, school op orinocodreef), ondernemers zijn ook zeer verbaasd als ze horen dat er zoveel anderen zitten, (‘als ik dat wist’) 51

Netwerken Samenwerking 58% werkt samen met andere ondernemers of partijen: 70% is geïnteresseerd in samenwerking met lokale ondernemers en partijen Bekendheid onder ondernemers met potentiële samenwerkingspartners in Overvecht is 29% 70% is geïnteresseerd in samenwerking met lokale ondernemers en partijen, vooral bij grote opdrachten. Maar ondernemers willen wel onafhankelijk blijven. De verantwoordelijkheid over bepaalde zaken moet goed besproken worden. Wie is verantwoordelijk voor wat?

Netwerken Zichtbaarheid onderneming 71% is bezig met het vergroten van de zichtbaarheid van de onderneming (n=77) Anders: mond-tot-mond reclame advertenties (sport) verenigingen (blaadjes)

Netwerken 74% van de ondernemers bezoekt minimaal eens per jaar een bijeenkomst (n=81)

Enkele conclusies Ontevredenheid over: Huidige werk- en opslagruimte (m2) ; Netheid en veiligheid in de directe omgeving, zowel op straat als in de flats (m.b.t. klantontvangst), en let op: zitten er vaak dag en nacht: ogen en oren Behoefte aan: Betaalbare werk-, opslag-, ontmoetings en vergaderruimten in de buurt Aansprekende horeca Reproductiewinkel/copyshop voor drukwerk Veel ondernemers zijn niet bekend met elkaars aanwezigheid, terwijl er veel interesse is voor multidisciplinaire samenwerkingsverbanden binnen de wijk

Verschillende typen ondernemers

‘Plugging the leaks’ Digitaal verbinden ondernemers en promoten van social media Organiseren activiteiten: netwerkbijeenkomsten, workshops en thema-avonden, koppelen aan wijk (cursussen voor wijkbewoners, maatschappelijke contracten) Aanbod (flexibele) werk- en ontmoetingsplekken

Kansenzones Overvecht Ondernemers verspreid door heel Overvecht, één centrale plek ontwikkelen ligt niet direct voor de hand, noord lijkt weinig, staan natuurlijk zaken op stapel op ziekenhuis terrein, veel op bedrijventerrein, nu op dit moment ook veel gebeurtenissen in zuid

Kansenzone 1 Werkplaatsen Mitros en Portaal op bedrijventerrein Overvecht worden vrij weinig gebruikt door werknemers won. corp. bereid om te kijken naar beschikbaar stellen Meenemen bij mogelijke ontwikkeling betaald /onbetaald opslagruimte

Kansenzone 2 Omgeving winkelcentrum Overvecht ‘Tijdelijke’ locaties Roelantdreef, nieuw te ontwikkelen complex (Mitros) Gloriantdreef (flexplekken) ‘Tijdelijke’ locaties de Ontwerpgarage (H!K) Vechtclub (voormalig distributiecentrum) voormalig Spectrumgebouw (Sophies)

Kansenzone 3 Omgeving station Overvecht CNV Overvecht Centraal (oude Wizzl) de Wissel sloopflats Camera Obscuradreef (tijdelijk) Cnv: zakelijk ontmoeten Overvecht centraal: groepen, informeel De Wissel: is een beetje onzeker wat daar mee gebeurt, misschien link met bewoners

Kansenzone 4 Loevenhout 19 bedrijfsunits in de plint uitstekende bereikbaarheid duurzaam gebouw geen detailhandel reeds huurders gevestigd www.loevenhout.nl

Conclusies Overvecht Overvecht kansrijk, ruimte om te groeien meer behoefte aan ontmoeting behoefte aan meer geschikte voorzieningen wil tot participatie bij ondernemers en organisaties

Breder Ondernemers betrekken van belang Maar, kritisch Belang bij verbetering Kansen koppelen aan omzet (plugging the leaks) Willen meer doen met de wijk Willen meer doen met elkaar Maar, kritisch Zijn snel sceptisch (botst met langdradigheid) What’s in it voor me.. € of… Circus van externe professionals n (voorbeeld Bijlmer)