EEN MEGAMETAKLUS Rob van Otterdijk LERAREN OPLEIDEN EEN MEGAMETAKLUS Rob van Otterdijk

Ervaring Eigen ervaring: 25 jaar leraar Engels, Maatschappijleer, Drama (Mavo, Havo, Vwo, Vavo) 13 jaar lerarenopleider Fontys Lerarenopleiding Tilburg maatschappijleer (vakdidactiek, sociaal-culturele vakken, begeleiding onderzoek, stage)) 3 jaar opzet en uitvoering Universitaire lerarenopleiding maatschappijleer Tilburg University

FUNDAMENTEN GOEDE LERAAR COMPETENTIEONTWIKKELING 1 : Pedagogisch 2 : Vakinhoudelijk & didactisch 3 : Interpersoonlijk 4 : Organisatorisch 5 : Samenwerking collega's 6 : Samenwerking omgeving 7 : Reflectie & ontwikkeling

ONDERWIJS=KUNST Grensverleggend Grensverkennend Resultaat van een autonoom proces Inspirerend Beschouwend Emotie oproepend Resultaat van passie Communicatief Vernieuwend Open Kritisch Omkering werkelijkheid Verrassend HIER GAAT HET IN STERKE MATE OM DE HOUDING, DE IDENTITEIT VAN DE DOCENT

EEN GOEDE LERAAR (Fontys) Een goede leraar geeft leerlingen een stem Een goede leraar is een vakman en een meesterlijk docent Een goede leraar laat zijn leerlingen vooral samen leren Een goede leraar is persoonlijk betrokken bij zijn leerlingen Een goede leraar helpt zijn leerlingen over hun drempels Een goede leraar ziet zijn werk als een uitdaging Een goede leraar onderzoekt of zijn werk werkt Een goede leraar streeft naar duurzaamheid Een goede leraar mag je gerust de maat nemen Een goede leraar leert zijn leven lang 

DE HBO LERARENOPLEIDING Bachelor en master (FLOT: 1000studenten) COMPONENTEN: Vakmanschap 50% Kennisbasis per vak Meesterschap 50% Generieke kennisbasis Kennisgestuurd, praktijkgestuurd en studentgestuurd onderwijs. Toenemende aandacht voor (praktijk)onderzoek

LEERLIJNEN VAK VAKDIDACTIEK ALGEMENE DIDACTIEK STAGE ONDERZOEK 20 cursussen 8 cursussen 8 cursussen 3 stages Jaar 1 en 2 Jaar 1 en 2 Jaar 1,2,3 Oriënterende stage Hoofdfase stage 1 Hoofdfase stage 2 Afrondende stage Geleidelijke opbouw naar actieonderzoek jaar 4 Voltijd en deeltijd

BACHELOR I II Werken in de school 2 8 Flankerend onderwijs Jaar 1 Periode 1 Periode 2 Periode 3 Periode 4 Werken in de school 2 8 Flankerend onderwijs Vakdidactiek 1 Schoolvak mij’leer Vakdidactiek 2 Elementaire werkvormen (ook LBA) Vakdidactiek 3 Bijzondere werkvormen en leerboekanalyse 3 Vakdidactiek 4 Vaardighedenonderwijs en MBO-oriëntatie Sociologie 1 Sociologie 2 Multiculturele samenleving Nieuwste geschiedenis Politicologie 1 Sociale psychologie 4 Project jaar 1 1 Politicologie 2 Massamedia 1 Economie en verzorgingsstaat Totaal 14 18 I BACHELOR Jaar 2 Periode 1 Periode 2 Periode 3 Periode 4 Werken in de school 5 Flankerend onderwijs 2 3 Vakdidactiek 5 Ethiek en meningsvorming Vakdidactiek 6 Toetsing en evaluatie Vakdidactiek 7 Ontdekkend leren Vakdidactiek 8 Mens en maatschappij Recht 4 Culturele Antropologie Democratie & rechtsstaat Socialisatie Criminaliteit Internationale ontwikkelingen: Europa Onderzoek/project Internationale Betrekkingen Buitenlandexcursie: Brussel Totaal 16 15 13 II

III IV Jaar 4 Periode 1 Periode 2 Periode 3 Periode 4 Werken in de school 5 Ontwikkeling van onderwijs + ICT 2 Ontwikkeling van onderwijs+ ICT Vrije studieruimte 4 Technologie en duurzaamheid Internationale ontwikkelingen: Noord-Zuid Sociaal-culturele veranderingen Arbeid (sociale verschillen) 3 Sociale & politieke filosofie Maatschappelijk vraagstuk Massamedia 2 Sociologie: Sociologische stromingen Totaal 15 13 17 III IV Jaar 4 Periode 1 Periode 2 Periode 3 Periode 4 Werken in de school/LIO 5 Theorie actieonderzoek 1 Actieonderzoek 3 Vrije minor 7 8 Totaal 13 16 15

MASTER I II JAAR III: Uitvoering onderzoek en afronding stage Vak JR 1 2012 - 2013 Periode 1 Periode 2 Periode 3 Periode 4 Vak Sociologie 6 ects Criminologie en strafrecht Internationale betrekkingen 5 ects Socialisatie Examendomeinen 4 ects Wetenschapsfilosofie Stage x Algemene didactiek Algemene didactiek 6stp I JR 2 Periode 1 Periode 2 Periode 3 Periode 4 Vak Politicologie 6 ects Media, beeldvorming en cultuur Arbeidsvraagstukken Pluriforme samenleving Vakdidactiek: Leerplanontwikkeling 4 ects Onderzoek voorbereiding 15 ects (incl. uitvoering) Stage: 12 ects x II JAAR III: Uitvoering onderzoek en afronding stage

ULT:Universitaire lerarenopleiding Tilburg *Samenwerkingsverband Tilburg University en Ons Middelbaar Onderwijs *Stuurgroep ULT/OMO *Elke opleiding maakt deel uit disciplinaire opleiding *Coördinatie door opleiding ism scholen *Overleg opleidingsscholen en partners Doel: Versterking kwaliteit van leraren in de regio Meer academici voor de klas.

Opleiden, onderwijs, onderzoek, ontwikkeling De 4 O’s: Opleiden in de school schoolgebonden opleiden en onderzoek oriëntatiestage (12 ects) en verdiepingsstage (18 ects) ULT ism AOS/OidS-docenten Onderwijs thematisch opgebouwd curriculum (18 ects) algemene didactiek, vakdidactiek, integratiecolleges inhouden, opdrachten ism OidS-docenten,

opleiden, onderzoek, onderwijs, ontwikkeling De 4 O’s: Onderzoek in de school: onderzoeksthema’s vanuit scholen en vaksecties lesontwerponderzoek (6 ects) en leeronderzoek (6 ects) aansluitend bij thema’s scholen/vaksecties docentbegeleiding ism UvT-onderzoekscoördinator Ontwikkeling in de school vaksectie-thema’s ihkv schoolontwikkeling en innovatie UvT-begeleiding praktijkgericht onderzoek docenten academische leraar van de toekomst

Curriculum, inhoudelijk Evaluatie obv Tentamens (AD/VD) Opdrachten (AD, VD, Integratie), bijvoorbeeld: observatietaken, curriculumoriëntatie eigen schoolvak, verslagen van schoolgebonden activiteiten, … Stages (beoordeling SPD/OD/VD, lesbezoekverslag, reflectieverslag) (video)portfolio met opdrachten, gefilmd zelfportret, POP en reflecties: voortgang en voortschrijdend inzicht Onderzoeken (ism school- en/of sectiethema) Lesontwerponderzoek Leeronderzoek

ULT KWALITEITSVERBETERING Integratie theorie en praktijk Sterk accent op snelle toepassing van didactische theorie relevantie voor beroepspraktijk 2. Integratie opleiding en praktijk a. Intensief contact OD’s en opleiders in gezamenlijk team b. Opleiders bespreken kaders waarbinnen opleiding wordt vorm gegeven. Kaders zijn mede bepaald door opleidingsscholen c. Opleiders zijn autonoom in bepalen inhoud, maar communiceren die met praktijkdocenten. Er is afstemming met praktijkdocenten. d. Opleiders bezoeken alle stagiaires minimaal 3 keer per jaar

ULT 3. Intensieve samenwerking met Ons Middelbaar Onderwijs Garantie opleidingsplaatsen Gedeelde en gelijkwaardige verantwoordelijkheid voor invulling programma. Commitment directies

ULT CURRICULUM Algemene didactiek 6ects Vakdidactiek 6ects Integratiecolleges (verticale leerlijn) 6ects Opleiden op de school (Stage, begeleiding, intervisie) 30ects Onderzoek (lesontwerp, leeronderzoek) 12ects 60ects

VOORBEELD Didactiek – AD (6 ECTS) Didactiek – VD Integratie 1 (3 ECTS) Curriculum Week 1 2 3 4 5 6 7 8 Didactiek – AD (6 ECTS) Reflectie op onderwijs, de docent en de leerling: Subjectieve werktheorie; Reflectiecyclus Korthagen; Observatie-technieken Algemene theorie over curriculum-oriëntatie De klas als leeromgeving: Communicatie in de klas; Groepsdynamica en klassenklimaat Motiveren; Orde houden; Pedagogisch handelen in de klas Lesvoor-bereiding: Introductie MDA Leerdoelen formuleren Werkvormen: Directe instructie; Onderwijs-leergesprek Toetsing en evaluatie: Toetsing en evaluatie; Afronding MDA: Relatie leerdoelen- werkvormen- toetsing Tentamen (deel 1) Didactiek – VD Introductie vakdidactiek Oriënteren op het schoolvak Nederlands Leesvaardigheid Spelling en grammatica Mondelinge taalvaardigheid : later Schrijfvaardig-heid Fictie- en literatuuronderwijs 1 Analyseren van toetsen; bespreking van het eindexamen Tentamen (deel 2) Integratie 1 (3 ECTS) Zie programma dat afgelopen semester gedraaid heeft. Stage 1 (totaal 12 ECTS) - Opl. School, Algemeen Kennismaking OD, SPD, introductie, praktische gang van zaken, Werkbezoek OD-SPD op eigen locatie Stage 1 – Opl. School Lesgebonden activiteiten Observatie van twee lesdagdelen bovenbouw klas H/V + een lesdagdeel vakdocent (spd) bovenbouw Observatie van 2 lesdagdelen onderbouwklas H/V + lesdagdeel vakdocent (evt. spd) onderbouw Vlg. eigen plan en planning Toepassing weekthema 2 VD: observatie-opdracht bovenbouwklas havo en vwo met specifieke aandacht voor leesvaardigheid Toepassing weekthema 3 AD-VD: observeren van en/of inspelen op groepsdynamiek + spelling en grammatica Toepassing weekthema 4 AD-VD: motiveren + mondelinge taalvaardgheid Toepassing weekthema 5 AD-VD : lesvoorbereiding o.b.v. MDA + uitvoering m.b.t. les schrijfvaardigheid. Toepassing weekthema AD: onderwijsleergesprek

OPLEIDEN IN DE SCHOOL Periode 1: 3 dagen in de week 40 lesgebonden activiteiten Periode 2: 4 dagen in de week 60 lesgebonden activiteiten Regelmatig intervisiebijeenkomsten

PIVOT Vakgerichtheid Partnerschap Integratie Concentrisch werken Traineeship Onderzoek

ULT POSITIEVE ASPECTEN Studenten: *Veel aandacht voor leren in de school *Afstemming opdrachten AD-VD-AOS *Veel aandacht voor onderzoek in combinatie met reflectie Docenten-opleiders *Autonomie mbt invullen opleiding *Ontwikkeling opleiding in team van mede-opleiders en opleidingsdocenten *Verantwoordelijkheid voor beoordeling *Stagebezoeken en vakdidactische begeleiding ism met praktijkdocent *Docenten hebben binding met universiteit

PUNTEN VAN OVERWEGING Studenten (maatschappijleer) hebben veel tijd nodig om inhoudelijk voldoende niveau te bereiken. Is extra belasting. Inhoudelijk niveau is probleem. De tijd die studenten nodig hebben om te groeien in het vak is beperkt. Snelkookpan In praktijk blijkt afstemming nog niet zo eenvoudig. Partnerschap moet nog verder ontwikkeld worden. De opleidingsscholen hanteren uiteenlopende eisen en praktijken. Er is wel commitment van directies maar altijd van docenten voor opleidingsschool. Facilitering spd’s Financiering Opleiding spd’s.