Workshop 6 De sportvereniging als hefboom voor kinderen en jongeren? Congres Uit de Marge 20 november 2012 Huis van de Sport Berchem 3-4-2017

Uit de marge van het sportbeleid Werken met jongeren in maatschappelijk kwetsbare situaties binnen sportverenigingen 3-4-2017 Herhaling titel van presentatie

team onderzoeksteam financierende partners + stuurgroep Rein Haudenhuyse (Vlaamse Jeugdraad/VUB) Zeno Nols (VUB) Filip Coussée (Uit De Marge/UGent) Marc Theeboom (VUB) Joris Raskin (VUB) financierende partners + stuurgroep Cera, Demos, Uit De Marge + VSF, ISB, VVSG, vzw Jong, VTS Workshop 6 – Congres UDM 20-11-12

probleemstelling problematische situatie? relatie jongeren in maatschappelijk kwetsbare situaties en sportverenigingen concrete verhalen Workshop 6 – Congres UDM 20-11-12

onderzoeksvragen hoe komt het dat sportverenigingen jongeren in maatschappelijk kwetsbare situaties bereiken? welke moeilijkheden brengt het bereiken van deze jongeren dan met zich mee? hoe wordt met deze moeilijkheden omgegaan? Wie helpt hen daarbij, op de diverse niveaus? Workshop 6 – Congres UDM 20-11-12

methode waar? wie? hoe? ‘reguliere’ sportverenigingen 50 jongeren 13 bevoorrechte getuigen 2 expertgroepen hoe? semi-gestructureerde interviews Workshop 6 – Congres UDM 20-11-12

methode: de jongeren Naam, leeftijd, sport, plaats Abdel, 17 jaar, jiujitsu, Brussel Jalila, 11 jaar, atletiek, Sint-Jans-Molenbeek Abel, 14 jaar, dansen, Oostende Kelly, 21 jaar, netbal, Antwerpen Abu, 20 jaar, combat sambo, Aalst Kevin, 18 jaar, wushu, Leuven Adar, 19 jaar, combat sambo, Aalst Khalid, 14 jaar, atletiek, Sint-Jans-Molenbeek Aisha, 10 jaar, jiujitsu, Brussel Kris, 22 jaar, taekwondo, Genk Aleksander, 16 jaar, combat sambo, Aalst Lahbib, 16 jaar, thaiboksen, Leuven Amandine, 13 jaar, dansen, Oostende Lisa, 18 jaar, taekwondo, Genk Aouicha, 13 jaar, atletiek, Antwerpen Maja, 12 jaar, basket, Sint-Jans-Molenbeek Ayur, 14 jaar, thaiboksen, Leuven Marion, 17 jaar, jiujitsu, Brussel Azara, 12 jaar, dansen, Oostende Nadira, 14 jaar, basket, Sint-Jans-Molenbeek Bart, 9 jaar, taekwondo, Genk Nathalie, 18 jaar, boksen, Gent Bashshar, 16 jaar, atletiek, Antwerpen Radomir, 11 jaar, combat sambo, Aalst Bilal, 13 jaar, atletiek, Sint-Jans-Molenbeek Ramona, 12 jaar, atletiek, Sint-Jans-Molenbeek Dianne, 13 jaar, basket, Sint-Jans-Molenbeek Saïd, 19 jaar, atletiek, Antwerpen Dmitri, 15 jaar, thaiboksen, Leuven Selim, 15 jaar, jiujitsu, Brussel Emma, 13 jaar, turnen, Tongeren Serhat, 14 jaar, thaiboksen, Leuven Eric, 19 jaar, basket, Antwerpen Sinan, 16 jaar, zaalvoetbal, Gent Esra, 13 jaar, boksen, Gent Sofie, 19 jaar, taekwondo, Genk Fadila, 13 jaar, basket, Sint-Jans-Molenbeek Wendy, 16 jaar, ex-danseres, Antwerpen Farah, 13 jaar, turnen, Tongeren Wouter, 19 jaar, atletiek, Antwerpen Ghaliya, 18 jaar, wushu, Leuven Ye, 12 jaar, boksen, Gent Greet, 18 jaar, zwemster en baseballster, Antwerpen Yusuf, 15 jaar, jiujitsu, Brussel Hakan, 21 jaar, zaalvoetbal, Gent Zeki, 12 jaar, boksen, Gent Halil, 12 jaar, taekwondo, Genk Zemar, 15 jaar, taekwondo, Genk Hamit, 22 jaar, zaalvoetbal, Gent Zhen, 12 jaar, turnen, Tongeren Academische stuurgroep 07-11-2012

methode: de BG’s Bevoorrechte getuige Plaats Sport Naam sportvereniging Betty Autrique Antwerpen Atletiek Beerschot VAC Sylvia Van Lint Zwemmen Zwemclub Z.O.L.A. Raf Wyns Brussel ATLEMO Dieter Truyen Jiu Jitsu Brussels Brazilian Jiu Jitsu Academy Wenke Thewis Basketbal BC Foyer Molenbeek Edith Meyers Genk Taekwondo Dim-Dojang Genk Chris Van der Cruyssen Gent Blackhawks Stars Luc D’Hondt Boksen Golden Gloves Boxing Club Hamid Abroudi Leuven Wushu Long Hu Men Kim Myny Thaiboksen Muaythai / MMA Leuven Charmaine L’etoille Malle Dans Dancestudio Footloose Stefan Rondags Tongeren Turnen Turnkring Hoger Op Drieska Willemen-Thiré Wilrijk Omnisport Gezinsbond Wilrijk Academische stuurgroep 07-11-2012

resultaten beleving van de jongeren kenmerken van een goede begeleider uitdagingen van de sportvereniging ondersteuning Workshop 6 – Congres UDM 20-11-12

1. beleving van de jongeren betekenis van sport? Sport als hefboom? Stelling: ‘Sommige mensen zeggen dat door te sporten jongeren die het thuis of op school moeilijk hebben, beter kunnen worden. Dat door te sporten, jongeren hun problemen beter kunnen aanpakken. Geloof jij dat?’ Workshop 6 – Congres UDM 20-11-12

betekenis van sport “Sport dat geeft me… een plus. Gaan sporten is ook goed voor uw lichaam, na het sporten ben je moe, voel je je beter in uw lijf … Ik heb geen spijt dat ik nu sport doe. Dat heeft me iets meer gegeven, dat is een voordeel.” (jongen, 17 jaar, Jiu Jitsu, Brussel) Workshop 6 – Congres UDM 20-11-12

betekenis van sport “Het kan misschien wel goed zijn voor de jongere om even hun stress en frustratie kwijt te geraken. Maar dat gaat hun problemen niet oplossen en dat gaat hun zeker niet beter maken. Als je gaat sporten en vijf minuten later als je thuiskomt is er een hele hoop zever en ambras dan heeft u dat ook niets opgeleverd hé.” (meisje, 21 jaar, netbal, Antwerpen) Workshop 6 – Congres UDM 20-11-12

betekenis van sport ½ sport ‘helpt’; 20 jongeren ‘misschien’; 5 ‘niet’ sport als uitlaatklep, stoom aflaten, stress, … positieve impact: gezondheid (conditie, goed voelen, …) sportieve aspecten (sporttechnisch, sterker, beter, …) sociale en persoonlijkheidsaspect (minder schuchter, …) zingeving (‘iemand zijn’, …) sport geen rechtstreekse uitweg, wel ondersteuning, waardering, geborgenheid meer dan andere maatschappelijke contexten Workshop 6 – Congres UDM 20-11-12

1. beleving van de jongeren Wat vind jij het belangrijkst in een sportclub? Jongens (n:28) Meisjes (n:21) Een coach die zelf goed kan sporten. 5 8 Een coach waarmee ik goed kan praten. 7 Ik met andere jongeren kan sporten die dezelfde cultuur/geloofsovertuiging hebben/ taal spreken als ik. 2 Veel wedstrijden doen. Af en toe een andere sport of activiteit doen tijdens de trainingen 1 Vooral de sport beoefenen die de coach geeft zonder al te veel andere activiteiten Zelf eens les te geven of assisteren tijdens de sportles Dat de sportclub nog andere activiteiten zou aanbieden zoals huiswerk en studiebegeleiding, of helpen in het vinden van werk Meisjes apart kunnen sporten Mijn ouders regelmatig naar de sportclub komen Ik met jongeren/vrienden kan sporten uit dezelfde wijk Ik kan mee beslissen over activiteiten die we doen in de club. Workshop 6 – Congres UDM 20-11-12

1. beleving van de jongeren waarom blijven? hoofdzakelijk sociale aspecten (vriendschap, plezier, de groep, ambiance, niet alleen thuis, vrienden meenemen, …) sportgerelateerde aspecten (sport op zich, sportieve doelen, competitie, beter of sterker worden, …) ook hier: de coach praktische zaken zoals afstand en kosten lidmaatschap extrasportieve activiteiten (!) (kamp, reis, pretpark, feestje, bowlen, teambuilding, …) sportbegeleider centraal Workshop 6 – Congres UDM 20-11-12

2. goede sportbegeleider Hoe? ... volgens de jongeren … volgens de bevoorrechte getuigen Workshop 6 – Congres UDM 20-11-12

… volgens de jongeren sociale vaardigheden (lachen, plezier, …) sportgerelateerde vaardigheden (sportkennis, …) pedagogische vaardigheden (omgaan, praten, …) groepsdynamische vaardigheden (conflicten, diversiteit, …) inzicht in de leefwereld van jongeren Workshop 6 – Congres UDM 20-11-12

goede sportbegeleider “De coach moet echt iedereen anders aanpakken want de ene is anders dan de andere. Hij moet voelen hoe ze in mekaar zitten, en zich aanpassen. Hij moet ze beter leren kennen door activiteiten te doen en proberen de persoonlijkheid te leren kennen, en ermee praten.” (jongen, 22 jaar, zaalvoetbal, Gent) Workshop 6 – Congres UDM 20-11-12

goede sportbegeleider “Ook meer inzicht krijgen in een leefwereld van jongeren in armoede … eens dat die andere mensen, die dat probleem niet hebben, dat door hebben, word je gepest en in de grond geboord en ben je het zwarte schaap. Ik vind dat ze daar wat meer inzicht in moeten krijgen, dat het niet zo simpel is en meer kennis over moeten hebben.” (meisje, 21 jaar, netbal, Antwerpen) Workshop 6 – Congres UDM 20-11-12

… volgens de bevoorrechte getuigen ervaring hebben met de leefwereld (bv. beroepsmatig) sportgerelateerde eigenschappen (sporttechnisch) persoonsgebonden eigenschappen (passie, geduld, taal, afkomst, achtergrond, …) inzicht in processen van sociale uitsluiting en maatschappelijke kwetsbaarheid (signalen, …) onderbouwd in het werken met een diverse groep aan kinderen en jongeren (visie, open houding, oprechte interesse, …) pedagogische ondersteuning en mentoring (evaluatie lesgevende jongeren) Workshop 6 – Congres UDM 20-11-12

2. goede sportbegeleider “Jeugdwerker wordt wel eens de moeilijkste job ter wereld genoemd” (Coussée en Williamson, 2011) ook (een dergelijke) sportbegeleider? (verschillen, gelijkenissen?) want wel heel veel vaardigheden…  “superman of supervrouw”… (deels) via bestaande sportopleidingsaanbod gegarandeerd? Workshop 6 – Congres UDM 20-11-12

3. uitdagingen Vlaamse sportopleidingsaanbod rekening eigenheid en uitdagingen van deze sportverenigingen? problematisch voor jongeren (kansen, ervaringen, zelfwaarde, …) … en sportverenigingen (gebrek sportbegeleiders, mislopen subsidies) nagenoeg geen gestructureerd aanbod rond maatschappelijke kwetsbaarheid en/of kansarmoede vanuit sportsector Workshop 6 – Congres UDM 20-11-12

VL sportopleidingsaanbod “De opleiding is goed, maar voor onze jongeren zijn deze opleidingen niet aangepast aan hun praktische situatie om ze te volgen (…).” “(…) hoe je moet omgaan met moeilijke jongeren, thema’s die met diversiteit te maken hebben die organiseren zij niet. (…) Die opleidingen komen eerder uit de welzijnssector en de jeugdsector. (…) maar de sportsector reageert daar lauw op nog altijd weinig geïnteresseerd op.” Workshop 6 – Congres UDM 20-11-12

3. uitdagingen uitdagingen in werken met de jongeren betrekken van ouders jongeren motiveren om opleiding te volgen aantrekken autochtone leden (voor verenigingen in aandachtswijken met hoge allochtone populatie) aanvaarding doelgroep door trainers en externen omgaan met vooroordelen en discriminatie in eigen sportvereniging (bv. discrimineren, pesten) opvang jongere gezinsgenoten bredere vraagstukken (bv. onwettig verblijfstatuut) Workshop 6 – Congres UDM 20-11-12

Financiële uitdagingen Organisatorische draaglast uitdagingen m.b.t. de werking Financiële uitdagingen Organisatorische draaglast Sportaanbod Sportbegeleiding Systeem tegemoetkoming niet toereikend Subsidiereglementen en modaliteiten Leefbaarheid (uit de kosten komen) Verplaatsingskosten Financieel minder sterke leden Administratieve verplichtingen & reglementen Tekort sportbegeleiders & vrijwilligers Vzw wetgeving belastend en soms contraproductief Omgaan diversiteit Betaalbare & beschikbare infrastructuur Evenwicht recreatieve, pedagogische & competitieve aspecten Organiseren sportactiviteiten tijdens kantooruren en vakantieperiodes Negatieve perceptie van sporten zoals Thaiboksen en boksen. Tekort sportbegeleiders Competenties ontbreken om met maatschappelijk kwetsbare jongeren om te gaan Opleidingsaanbod hoogdrempelig Vrijwilligersvergoeding niet motiverend voor niet gediplomeerde sportbegeleiders Workshop 6 – Congres UDM 20-11-12

4. ondersteuning “die jeugdverenigingen die het meest diverse doelpubliek bereiken, hebben het meeste moeite om te overleven” (De Pauw e.a., 2010) Maar sportbovenbouw (sportfederaties, Bloso, ISB, VSF, …) relatief afwezig; pas recent zeer traag op gang grote afstand ervaren met de federatie en gebrekkige communicatie; proactieve houding achterwege gemeentelijke ondersteuning verschilt, vaak enkel subsidies; hangt sterk af van plaatselijke sportdienst of aanwezigheid van mensen die deze kaart willen trekken Workshop 6 – Congres UDM 20-11-12

4. ondersteuning voornamelijk ondersteuning van lokale en bovenlokale partners thema- en doelgroepgerichte sociale organisaties scholen, de8 vzw, Foyer vzw, Buitenschoolse Opvang (IBO), Jeugd en stad (JES), vzw Jong, Kras, … school bleek goede partner in het aanspreken en opvolgen van jongeren (vb. brede school), wel nood aan inzetbare krachten inhoudelijke ondersteuning (knowhow, mankracht, netwerk, …) Workshop 6 – Congres UDM 20-11-12

conclusie maatschappelijke betekenis jongeren groot sportbegeleid(st)er centraal in creëren van betekenis en zingeving, maar bestaande (sport)opleidingsaanbod te weinig gericht op sociaal-pedagogische vorming  vereniging: nood aan pedagogische ruimte en vrijheid  beleid bepalend (lokaal, bovenlokaal) kloof tussen praktijk en beleid ondersteuning vaak gefragmenteerd en niet toereikend goede praktijken ‘uit de marge’ van (sport)beleid Workshop 6 – Congres UDM 20-11-12

conclusie naar een lokaal geïntegreerd beleid? (jeugd-)sportbeleid gedeeltelijk integreren in een breder jeugdbeleid? en omgekeerd: bredere jeugdbeleid ondersteuning aan een sociaalpedagogisch sportbeleid? … ruimte bieden voor experiment en grassroots initiatieven professionalisering noodzakelijk maar niet inherent goed  hoe? vrijwilligers t.o.v. professionals? bruggen bouwen ook buiten de sportsector … Workshop 6 – Congres UDM 20-11-12

zeno.nols@vub.ac.be reinhard.haudenhuyse@vub.ac.be Workshop 6 – Congres UDM 20-11-12