kunstVOETen “Leren leren” © CAV

De dagdagelijkse job van leraar Voet-en nastreven Klas managen Eindtermen per vak bereiken Leerlingen evalueren Leraar Zorg- verbreding Beheersen inhouden Jaarplan realiseren

“Leren leren” “krachtig” in het leren Al doende leerkracht worden met of “krachtig” in het leren

Opfrissing algemene didactiek Leercirkel van KOLB 8 didactische principes Relatie prestatie-mediagebruik Taxonomie van Bloom Ontwerp-theorie: proces-product model Hoe concreet voet-en vormgeven in de praktijk voor de vakken: Projectietekenen/architectuurtekenen Esthetica/kunstbeschouwing Plastische opvoeding/waarnemingstekenen Geen “cosmetica-operatie”! Hoe dan wel? Practische uitwerking ervan…

Enkele begrippen Beroepsprofielen: geëiste beroepskennis Opleidingsprofielen (studieprofielen) 1e gr S.O. en A.S.O Eindtermen(bereiken) per vak (ontwikkelingsdoelen) A-stroom 1ejB en BVL=B-stroom zijn minimumdoelen (kennis en vaardigheden bereiken attitudes nastreven) 7 vakoverschrijdende eindtermen (Voet-en) moet school nastreven: met eigen planning er aan werken Leren leren Sociale vaardigheden Opvoeden tot burgerzin Gezondheids- en milieu-educatie Muzisch-creatieve vorming (artistieke vorming) Technisch-technologische vorming (voor ASO)

Voet-en = gedurfd concept! Leerlingen moeten almaar complexere vaardigheden, attituden, kennisinhouden en inzichten aankunnen Voet-en vragen een creatieve reorganisatie van het schoolwerkplan: leerlijnen opbouwen over de drie graden heen Keuze van de school: hoe de voet-en met de vakgebonden doelen verbinden en tot nieuwe gehelen schikken?

“leren leren” over de drie graden heen 1ste graad (17 ET/OD)   2de graad (15 ET) 3de graad (20 ET) Attitudes, leerhoudingen, opvattingen en overtuigingen (De leerlingen …) Opvatting over leren (De leerlingen kunnen …) Opvatting over leren (De leerlingen …) 11 zijn bereid zelf naar oplossingen te zoeken en durven leer- en studieproblemen signaleren en uitleg of hulp vragen. 12 zijn bereid ordelijk, systematisch en regelmatig te werken. 13 beseffen dat leren reeds in de klas begint en niet alleen thuis hoort. 01 hun leeropvattingen, leermotieven en leerstijl in vraag stellen en zonodig veranderen. 02 kennen verschillende leerstijlen en zijn bereid hun leerstijl zonodig aan te passen met het oog op het te bereiken doel. 01 kunnen communiceren over de samenhang tussen hun leeropvattingen, leermotieven en leerstijl. (Link: SV 4) Uitvoering (De leerlingen kunnen …) Informatie verwerven en verwerken (De leerlingen kunnen …)

LEREN Leren leren = niet efficiënter leren studeren! Is een dynamisch proces (actief, cumulatief en constructief) Zich hierin bekwamen = leren leren of zelfstandig en levenslang leren In elk leertraject gaat om het leerproces veronderstelt betrokkenheid en welbevinden Van reproductie- naar procesgerichte benadering Leren leren = niet efficiënter leren studeren!

Waarom is “leren leren” plots zo belangrijk ? een poging tot verklaring

Achterliggende gedachte Vlaams onderwijs scoort internationaal goed maar… Goed in kennis en vaardigheden bij wiskunde, wetenschappen en taalbeheersing (leesvaardigheid) reproductie Toepassing in andere realiteitsgerichte contexten ? Kunnen omgaan met teksten, verhalen, tabellen ? Eigen mening formuleren uit teksten ? Band tussen schoolse kennis en praktijk ? begrijpen en toepassen

Kritische geluiden Leerlingen: vinden school geen aangename leerplek ondervinden geen leer- en leesplezier 15% van hen behaalt geen diploma hebben één of meer mislukkingen achter de rug zijn leermoe en haken af Schoolcultuur en “leefcultuur” verschilt te sterk Te veel overbodige overlappingen tussen de vakken Niet voldoende geïntegreerde aanpak (T.O en B.S.O)

Mogelijke oplossing Leren leren Werken met VOET-en Sociale vaardigheden Muzisch-creatieve vorming (kunstzinnige vorming) Technologische vorming (in A.S.O)

Opfrissing algemene didactiek Leercirkel van Kolb 8 didactische principes Relatie prestatie-mediagebruik Taxonomie van Bloom (= classeren van doelen) Ontwerp-theorie : proces-product model

Leercirkel van Kolb ervaren reflecteren experimenteren concept inductie reflecteren experimenteren leeractiviteit concept deductie

8 didactische principes Aanschouwelijkheids-principe Activiteits-principe Belangstellings- of motivatie-principe Herhalings-principe Individualisatie-principe Integratie-principe Beperkings-principe Geleidelijkheids-principe

Relatie prestatie-mediagebruik Oppervlakte vierkant als halve diagonaal=3 m? Persoon-en omgeving Aanpak strategie prestatie Krachtige leeromgeving media 8 didactische principes

Taxonomie van Bloom Informatie Inzicht stimuleren Toepassen Weten : verwerven GAS-principe toepassen : eerst globaal, dan aspecten en vervolgens synthese Inzicht stimuleren Begrijpen : verwerken Onderscheiden, vergelijken, relateren, besluit trekken Toepassen Kennis en inzicht aanwenden en toepassen in een andere dan geziene context

Ontwerp-theorie transformatie divergentie convergentie PROCES PRODUCT

Hoe voet-en nu concreet vormgeven voor de vakken : Projectie-, perspectief- en architectuurtekenen Esthetica/kunstbeschouwing Plastische opvoeding/waarnemingstekenen niet geïsoleerd maar ingebed in “inhoudsrijke” domeinen

Geen “cosmetica”- operatie   OF bestaand jaarplan voorzien van voet-en Lesonderwerp Techniek Doel Media Het tarot-spel met verwijzing naar de oorsprong in vreemde culturen (Egypte, Italië, Tempe-liers en zigeuneroorsprong)   Kaartmateriaal per leerling aanmaken en in verband brengen Zelfstandig een gerichte opdracht kunnen uitvoeren rond een beeldend probleem Voorgesneden kaart ontwerpen naar kleur en vorm Spiegeloefening Een textuur uitknippen uit tijd-schrift en spiegelen Begrippen structuur/textuur bij-brengen en afbeelding kunnen spiegelen Tijdschriften Uitgewerkt voorbeeld Paradijservaring oproepen via beelden uit de kunstgeschiedenis Waterverftechniek en schetsen Kunnen werken met beeldmateriaal uit de kunstwereld en zelfstandig kunnen verwerken Voorbeelden uit 2000 jaar kunstgeschiedenis : Atlantis en Santorini A2 F2 F4  

Hoe dan wel? In deze sessie op zoek gaan naar: “hoe zit leren in mekaar?” Inzichten daarrond verfijnen en bewuster maken Daarrond voorstellen uitwisselen Gemeenschappelijke visie doen ontstaan Hoe in de klaspraktijk met leren leren omgaan?

Enkele thema’s De eigen onderwijsstijl Doelgericht werken Zelfsturing en motivatie binnen het leren De school als krachtige leeromgeving Evaluatie

Aandacht voor leren leren bij de: Motivatiefase (lesintro) Verwervingsfasen Verwerkingsfasen (inoefenen) met feedback Controlefase/slotfase Gevolgen van “leren leren” voor jaarplan en evaluatie

“leren leren” in de motivatiefase Lln laten verwoorden: hoe vorige les geleerd? Zichelf kunnen motiveren tot het volgen van een les: bepaalt de kwaliteit van hun leren Lln laten formuleren waarin zij goed zijn en waarin niet: verklaring zoeken daarvoor

Leren leren in de verwervingsfase Lln laten plannen, zich oriënteren, info structureren en zichzelf leren toetsen Bruikbare leren leren vaardigheid in PGO (= probleem gestuurd onderwijs) Lln tijd laten om te reflecteren Lln laten afvragen waar zij nieuwe leerinhouden reeds zijn tegengekomen Teksten laten schematiseren Via sleutelbegrippen-relateren tot plan, structuur of tabel Eigen mening/redenering laten opbouwen en verwoorden

Leren leren in de verwerkingsfase d.i. inoefenfase Na oefening diverse oplossingsstrategieën door lln laten verwoorden, t.o.v elkaar afwegen, lessen daaruit trekken voor toekomst Lln leren een stapsgewijze oplossingsstrategie eigen te maken – leraar heeft hierin modelfunctie Falen niet laten wijten aan onkunde lln maar aan gebrekkige aanpak/strategie

Leren leren in de controle-/slotfase Lln verbeteren zelf hun toets en doen aan fouten-analyse en formuleren een alternatief om fouten te vermijden in de toekomst Fouten niet per sé extern attribueren Lesdoelen door lln zelf laten formuleren Lln laten stilstaan bij belangrijke leerinzichten van deze les Lln laten nadenken over prioriteiten in weekplanning Schoolagenda leren gebruiken als planningsinstrument

Consequenties van “leren leren” voor jaarplan en evaluatie Leerstof minder als doel op zich beschouwen maar als middel tot … In vakvergadering nadenken over de implementatie Kan pas geëvalueerd worden indien er effectief in de les aan gewerkt is Procesmatig karakter van evaluatie meer benadrukken Bewust zijn van grotere taakbelasting voor leerkracht en leerlingen =planlast!

Toepassing “leren leren” bij projectietekenen Maak “taakbladen” met links de opgaven en rechts ruimte om oplossingen te zoeken Aan de keerzijde (of elders) staan de resultaten gefaseerd voorgedrukt Alzo de nodige feed back voor lln om uit te zoeken waar fout en door te zetten tot de oplossingswijze gevonden is (zelfregulering) Zelfstandig persoonlijk werk of groepswerk is mogelijk Lkr is beschikbaar om even bij te sturen waar nodig of om hints geven door gerichte vraagstelling Alzo kan het denkwerk van de lln weer in gang schieten Taak leraar niet minder maar anders

Leerlijn esthetica Te doorlopen leeractiviteiten om de inhoud te kunnen verwerken: Informeren en demonstreren (verzamelen van beelden bij het bespreken) Relateren-structureren-concretiseren (semantische analyse) Relateren (aanbrengen buiten-tekstuele informatie) Kritisch verwerken (opbouwen van een interpretatie) Daarbij expliciteren van Cognitieve verwerkingsactiviteiten (analyseren, selecteren ..) Metacognitieve regulatieactiviteiten (planning, zelfcontrole..) Volgende stap: begeleiden van zelfstandig werk: lln ondersteunen in zelfstandig uitvoeren van CV en MR Leren leren wordt: diepe vakoverschrijdende leerlijn

Toepassing “leren leren” voor esthetica Opdracht: De leerlingen krijgen een pakketje info dat zodanig is opgesteld dat ze zelfstandig kunnen doorwerken met opdracht: maak samenvattend schema volgens gegeven richtlijnen met als bijlage: teksten met uitspraken; in elke uitspraak zit een fout; deze moet onderlijnd en verbeterd worden. Deze stijl van evalueren kan ook bij een test of proefwerk aangewend worden. Afspraken: strikte timing naar wat kennen, hoe presenteren, hoe verloopt quotering?

Toepassing “leren leren” en ICT in esthetica Opdracht: “Bezoek op internet minimum een drietal sites en maak daarrond een verantwoorde synthese” Vrij complexe opdracht met enkele vraagjes: Hoe leer je lln zoeken op het web? Moet je sites opgeven, Hoe leer je lln kritisch omgaan met artikels en de waarde van hun bronnen inschatten? Hoe onderscheiden zij amateuristische egotripperij of misleidende propagande van degelijk professioneel werk? Hoe leer je hen een geïntegreerde tekst maken die steunt op informatie uit verschillende bronnen? In welke mate aangeven dat zij citeren en hoe aan bronvermelding doen Volgens welke criteria ga je evalueren, en waar ligt de cesuur? Hoe ga afschrijverij vaststellen en sanctioneren?

Vakdidactische lijn voor plastische opvoeding Bedenk een originele opdracht: moet lln uitdagen om iets boeiends en oorspronkelijks te maken Formuleer een beeldende probleemstelling waarin lln zich kunnen inleven Inbreng kunsthistorie: niet uitputtend Kunstwerk kiezen: verwijzen naar essentie opdracht Centrale vraag: verhaal kunstenaar, hoe vormgegeven, via bevraging Opdracht in deelstappen uitschrijven: lln heeft een overzicht en kan plannen Alzo beeldend proces laten plaatsgrijpen dat leidt tot een product: het kunstwerk Lesdoelen classeren en formuleren Leerinhoud: vakspecifieke kant van de zaak Beeldaspecten: licht, kleur, ruimte en vorm/materialen en technieken Beoordelingscriteria relateren aan gestelde doelen: proces en product

Hoe project “leren leren” laten slagen? “leren leren” vereist een horizontale integratie en leerlijnen opbouwen over de drie graden heen Meer dan een opknapbeurt van het jaarplan voor je vak De gehele school moet achter het project staan Leeractiviteiten stimuleren op de “werkvloer” in elke les met een leerinhoud of bij overbrengen van vaardigheden Niet geïsoleerd maar geïntegreerd met een inhoud aanbieden Denk eraan: inspanningsverplichting

Algemeen besluit Leren leren: van tips voor goed studeren naar leerstijlgebonden studiebegeleiding D.i. een permanente bekommernis Geïntegreerde leerlijn over de drie graden dwz ingebouwd in de leerstof, in elk vak in elke graad Leren leren: moet frequent en systematisch aangeboden worden via regelmatige training Cognitieve verwerkingsactiviteiten inlassen Analyseren, selecteren, memoriseren, herhalen, concretiseren, toepassen, structureren, relateren en kritisch verwerken Metacognitieve regulatieactiviteiten voorzien Oriënteren, plannen, proces bewaken, toetsen, diagnosticeren, bijsturen, evalueren, reflecteren

Veel succes Ten voeten uit!