Studie Richtsnoeren Bestuurlijke Dwangsom 31/03/2017 VHRM VLAAMSE HOGE HANDHAVINGSRAAD VOOR RUIMTE & MILIEU

4 Bestuurlijke dwangsom: mogelijkheid sinds januari 2014 om dit instrument bijkomend aan BHBM te koppelen, als “stimulans” om de BHBM tijdig te laten uitvoeren. In 2015 werd studie uitgevoerd naar richtsnoeren voor de gewestelijke toezichthouders voor gebruik van de bestuurlijke dwangsom. Arcadis en Liedekerke Begeleidingscommissie gewestelijke toezichthouders 0% 2%

4 3 doelen van de studie: 0% 2% opmaken van een rechts- en domeinvergelijkende studie over de toepassingsgevallen in de praktijk en de hoogte van de dwangsom; concrete aanbevelingen formuleren over de toepassing en de criteria ter bepaling van de hoogte van de bestuurlijke dwangsom; aanbevelingen concreet toepassen op lopende en/of voorbeelddossiers van gewestelijke toezichthouders. 0% 2%

Rechts-en Domeinvergelijking a. Voorbeelden toepassingen in België Financieel recht, Energierecht, Stedenbouw b. Voorbeelden uit andere landen, vooral Nederland, in het milieurecht 27% 2%

Rechts-en Domeinvergelijking c. Analyses van de Sterktes en Zwaktes van de voorbeelden Effectief middel: stimulans wérkt Richtlijnen en beleid een noodzaak voor uniforme toepassing ‘Trial and error’ Elke concrete situatie vereist concrete invulling Concreet = kwalitatief gemotiveerd 27% 2%

Concrete aanbevelingen 1. Wenselijkheid Redelijkheidsbeginsel Motiveringsbeginsel 2. Hoogte dwangsom Omvang en ernst milieuschade Type overtreder Eerdere overtredingen 3. uitvoeringstermijn Financiële draagkracht overtreder 4. uitvoeringsmodaliteiten Per tijdseenheid of per opgelegde maatregel 40% 2%

Concrete aanbevelingen 1. Wenselijkheid = indirecte financiële sanctie gericht op herstel of regularisatie In welke gevallen is de bestuurlijke dwangsom te aanzien als een effectief middel? Lopende bestuurlijke maatregel die niet tot een oplossing leidt Herstel wordt niet, onvoldoende of niet duurzaam uitgevoerd Aanzienlijke gevolgen voor mens, milieu, veiligheid Calculerend, bewust of structureel gedrag van overtreder 40%

Concrete aanbevelingen 1. Wenselijkheid Noodzaak om op te treden met bestuurlijke dwangsom motiveren. Wat als opleggen van dwangsom niet tot gewenst resultaat leidt?  Handhavingstraject verder zetten, desnoods met bestuursdwang 40%

Concrete aanbevelingen 2. Hoogte dwangsom Bepalen van de hoogte is MAATWERK. In respect tot: gelijkheidsbeginsel, redelijkheidsbeginsel en motiveringsplicht Voldoende prikkelend, maar niet zodanig hoog dat het als een straf kan worden beschouwd Afgestemd met de ernst van de overtreding en met het doel om overtreding ongedaan te maken voor optimaal effect: hoogte van dwangsom moet hoger liggen dan vermogensvoordeel dat wordt/ kan worden verkregen door overtreding te laten voortduren 40% 2%

Concrete aanbevelingen 2. Hoogte dwangsom Bepalen van de hoogte is MAATWERK. Basisbedrag = kost om te regulariseren + percentage afhankelijk van de ernst + percentage afhankelijk van type overtreder + percentage afhankelijk van reeds eerdere overtredingen door overtreder => optimaliseren naar het verwachte resultaat 40% 2%

Concrete aanbevelingen 2. Hoogte dwangsom Basisbedrag : KOSTEN om te regulariseren Te verwachten kosten: Investeringen Operationele kosten Belangrijkste tools om de inschatting te maken van deze kosten: ervaring van de toezichthouder/toezichthoudend entiteit Expertenoverleg Precedentenwerking CONCRETE motivering: Uit de algemene omschrijving in de beslissing moet blijken waarom een dwangsom van een bepaald bedrag wordt opgelegd. 40% 2%

Concrete aanbevelingen 2. Hoogte dwangsom Verhoging basisbedrag met een percentage cfr ernst/risico. Werkelijke milieuschade of risico op schade?  diversificatie van percentage (matrix) Aantal gehinderden Karakteristieken locatie (bv. natuurbeschermingszones) 40%

Concrete aanbevelingen 2. Hoogte dwangsom Verhoging basisbedrag met een percentage cfr type overtreder cfr. Bedrijfsgrootte Natuurlijke persoon Kleine onderneming (1 – 49 werknemers) Middelgrote onderneming (49 – 249 werknemers) Grote onderneming (vanaf 250 werknemers) 40%

Concrete aanbevelingen 2. Hoogte dwangsom Verhoging basisbedrag met een percentage cfr eerdere overtredingen begaan  Factor van houding en achtergrond van overtreder : “hardleerse” overtreders zullen met een hogere dwangsom moeten worden aangespoord … 40%

Concrete aanbevelingen 3. uitvoeringstermijn = periode noodzakelijk om de overtreding te beëindigen Aandachtspunten: Niet te kort (verkapt boetesysteem) Niet te lang (gedogen) Technische implementatiemogelijkheden ~ redelijkheidsbeginsel Omvang schade/risico: dreigend, ernstig of onomkeerbaar  noodzaak tot snel handelen aan hogere kost (motivatie concreet om de begunstigingstermijn korter te maken!) Afhankelijkheid van derden 40% 2%

Concrete aanbevelingen 3. uitvoeringstermijn Bepalen begunstigingstermijn: bepalen van een “basis”-termijn en – in mindere mate dan bij bepalen hoogte van de dwangsom – aanpassen aan ernst en financiële draagkracht. 40% 2%

Concrete aanbevelingen 3. uitvoeringstermijn bepalen van een “basis”-termijn door inschatten van de technische implementatiemogelijkheden o.b.v. ervaring van de toezichthouder/toezichthoudend entiteit Expertenoverleg Precedentenwerking Doorgaans langere begunstigingstermijn laten aan overtreder voor investeringen dan voor het maken van operationele kosten 40% 2%

Concrete aanbevelingen 3. uitvoeringstermijn Aanpassen aan ernst/mate van overlast “basis”-termijn kan ingekort worden wanneer onomkeerbare milieuschade dreigt: korter dan wat normalerwijze redelijk lijkt  formeel motiveren Ernst/risico-matrix. 40% 2%

Concrete aanbevelingen 3. uitvoeringstermijn Aanpassen aan financiële draagkracht van overtreder “basis”-termijn bijstellen (uitstel of verlenging) zodat de prikkel voldoende realistisch en vooral haalbaar wordt. Bronnen voor beoordeling van financiële draagkracht: Jaarrekening Financiële analyse Belastingsaangifte 40% 2%

Concrete aanbevelingen 4. uitvoeringsmodaliteiten Per tijdseenheid of per opgelegde maatregel Bij continue, langdurige niet afzonderlijk te constateren overtredingen : dwangsom per termijn vaststellen dat overtreding blijft duren of niet volledig wordt weggewerkt Wanneer overtreder door het verrichten van een aantal technische handelingen de overtreding kan beëindigen tegen een vast te stellen datum: dwangsom per opgelegde maatregel Voordeel per maatregel: minder administratieve nacontrole nodig (per tijdseenheid telkenmale controleren) Voordeel per maatregel: duidelijker drukkingsmiddel in hoofde van overtreder Nadeel per maatregel: wat met gedeeltelijke uitvoering van de BHBM? Complexer dan dwangsom per tijdseenheid 40%

Concrete aanbevelingen 4. Uitvoeringsmodaliteiten Bij vaststelling op het einde van de begunstigingstermijn dat het herstel slechts gedeeltelijk is = mogelijkheid om de opgelegde dwangsom te herzien, ingeval van dwangsom per maatregel. deel van de reeds gemaakte kosten in min brengen van de opgelegde dwangsom. Bij het opleggen van de dwangsom per tijdseenheid kan telkens het bedrag per tijdseenheid worden verbeurd, tot op het moment dat de volledige situatie is geregulariseerd (of tot het maximumbedrag wordt bereikt). 40%