Schoolwide Positive Behavior Support (PBS) University of Oregon Namen trainers Logo werkplek coach Naam School Datum ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Welkom! ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Programma 8.30 -15.00 Ochtend Verwachtingen Op reis met PBS Paraplu-oefening Probleemgedrag ombuigen Gedragsincidenten Gedragsverwachtingen Middag Gewenst gedrag aanleren en versterken Lesprogramma Rol van het PBS-team Afsluiting ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Verwachtingen Individueel Groep ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Welkom bij onze PBS reis ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

De reis naar de top Een gezamenlijke reis... ...waarbij het PBS-team de route uitstippelt en ons op koers houdt ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Een avontuurlijke reis die… soms extra energie zal kosten en soms vanzelf zal gaan ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Waar ook tijd is om… of indien nodig even een stap terug te gaan te acclimatiseren op bereikte hoogtes ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

En niet iedereen even snel zal kunnen reizen en soms een steuntje in de rug nodig is… zodat wij uiteindelijk samen de top van de PBS berg bereiken! ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Parkeerflap: Opmerkingen en vragen ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Schoolwide PBS is een: Schoolbrede, preventieve aanpak van gedrag, gericht op alle leerlingen Gericht op het aanleren en bekrachtigen van positief gedrag Paraplu waar andere interventies met dezelfde uitgangspunten onder passen PBS is evidence based en ontwikkeld door o.a.: Gerald Patterson, Hill Walker, Rob Horner, Annemieke Golly en Jeff Sprague (U of O) ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Doel van PBS Een veilige omgeving scheppen die: leerling- en leerkrachtvriendelijk is bevordert dat leerlingen zich sociaal gedragen en zo goed mogelijk presteren ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

De kern van de PBS aanpak: PBS staat voor een schoolbrede aanpak; Preventie staat centraal; PBS-scholen bepalen hun basiswaarden, maken verwachtingen concreet, leren gewenst gedrag aan en bekrachtigen dit gedrag systematisch; De PBS-school stuurt op data over het gedrag van de leerlingen; Er is sprake van partnerschap met ouders en samenwerking met de keten (zorg); PBS wordt geborgd met een kwaliteitssysteem. ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

School-breed systeem voor leerling succes Leerprestaties Gedrag Intensieve, individuele interventies Individuele kinderen Vanuit LVS Hoge intensiteit (amb begeleiding sbo, remedial teaching) Intensieve, individuele interventies Individuele kinderen Assessment-based Intensieve specialistische hulp in de school (amb. begeleiding Renn4, behandelprogramma ZO) Thuis (bv PMTO, IOG,Triple-P 4 of 5, Boddeart) data-based 1-5% 1-5% 5-10% 5-10% Groeps/ individuel interventies Enkele kinderen (at-risk) Direct beschikbaar (bv Schoolmw, Triple-P 2 of 3, PMTO in de klas) Groeps/ individuele interventies Enkele kinderen (at-risk) Direct beschikbaar (handelingsplannen, groepsplannen) Universele interventies Alle situaties, alle kinderen Preventief, proactief Universele interventies Alle kinderen Preventief, proactief ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Welk gedrag weerspiegelt onze waarden? Bepaal welk gedrag je wilt zien op welke locatie Leer het gedrag actief aan Bekrachtig het gedrag systematisch ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Data-gestuurd werken Incidentenregistraties geven informatie over: Kinderen Lokaties Type incident Periode Klassen Data is basis voor het overleg van het PBS-team en maakt inzichtelijk waar en wanneer er problemen zijn. ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Partnerschap met ouders: hoe bouwen we een positieve werkrelatie op? Integreer zorg en onderwijs: hoe creëren we korte, heldere lijnen met de zorg? Partnerschap met ouders: hoe bouwen we een positieve werkrelatie op? Borging van de methodiek: hoe houden we de methodiek levend? ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Met PBS zijn de volgende effecten bereikt: Verbetering van het kind-gedrag op school, in de klas en thuis; Betere leerprestaties en vergroten van de effectieve leertijd; Betere vroegsignalering en effectiever interveniëren bij kinderen met matig of (zeer) ernstig probleemgedrag; Betere samenwerking van schoolteam met ouders en (jeugd)zorg ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Resultaten van PBS: de leerling Afname probleemgedrag (Horner, Sugai, Todd, & Lewis-Palmer, 2005) Halvering aantal leerlingen dat slachtoffer wordt van verbaal geweld Afname aantal keren dat leerlingen de klas uit worden gestuurd (Barrett et al.; in press, Eber, 2006) ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Resultaten van PBS: de leerling, vervolg Toename gevoel van veiligheid (Horner et al., 2009.) Toename sociaal gedrag op school, in de klas en thuis (Eber, 2006; Putnam, Horner, & Algozzine, 2006) Betere schoolprestaties (Eber, 2006; McIntosg, Chard, Boland & Horner, 2006) Toename effectieve leertijd (Bradshaw et al, in press) Toename leesvaardigheid groep 4 (Horner et al., 2009) ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Resultaten PBS: het schoolteam Betere vroegsignalering en effectiever interveniëren bij kinderen met matig of (zeer) ernstig probleemgedrag; Betere samenwerking van schoolteam met ouders en (jeugd)zorg; Reductie aantal disciplinaire maatregelen (zoals schorsing of verwijdering); Enthousiast schoolteam en grotere tevredenheid en betrokkenheid van ouders bij school. ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Paraplu-oefening Waar wordt al aan gewerkt? Waar willen jullie nog verder met elkaar aan werken? ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Het risicopad van gedragsproblemen Blootstelling aan risicofactoren van gezin, buurt, school en maatschappij Kan leiden tot het ontwikkelen van ongewenst gedrag Kan een negatief gedragspatroon op korte termijn tot gevolg hebben Kan leiden tot negatief, destructief gedragspatroon op lange termijn ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Redenen probleemgedrag Aandacht vragen (van volwassene of andere leerling) Ontvluchten van taak (te moeilijk, te makkelijk, saai) ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

De Aandachts-emmer ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Vul een emmertje ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Gedragsincidenten-registratie Welke informatie levert dit op? Gedragsverwachtingen Systematisch  lesplannen en belonen ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Over de jaren heen… ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Basiswaarden Iedere school bepaalt haar basiswaarden Middel: waarden en normenspel Voorbeelden van waarden: Veiligheid Verantwoordelijkheid Respect ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Leerlingen maken zich de waarden eigen door oefening Doel: Het gedrag van de leerlingen weerspiegelt de waarden van de school Leerlingen maken zich de waarden eigen door oefening ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Om dit te bereiken: Bepaal welk gedrag je wilt zien op welke locatie Leer het gedrag actief aan Bekrachtig het gedrag systematisch Aandachtspunt: houd het aantal verwachtingen beperkt ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Matrix Ruimte Veiligheid Respect Verantwoordelijkheid Schoolbreed Toiletten Schoolplein Fietsenstalling Gangen, etc. ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Kenmerken van effectieve gedragsverwachtingen Concreet (Beschreven in termen van waarneembaar gedrag) Duidelijk en eenduidig (alle leerlingen weten precies wat er van hen wordt verwacht) Positief , kort en bondig geformuleerd Geformuleerd in de actieve vorm (loop rustig) ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Zo moet het dus niet…. ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0 39

Wat zijn manieren om de waarden en de gedragsverwachtingen algemeen bekend en visueel te maken? ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Gedragsverwachtingen visueel maken De gedragsverwachtingen zijn duidelijk zichtbaar en herkenbaar in alle ruimtes van de school. ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Lunch ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Gedragsverwachtingen aanleren en versterken Discussie: Hoe leren wij leerlingen nu het gewenste gedrag? Wat doen wij met de verwachtingen in de school? ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Gedrag: een vak apart! Gebruik herhaaldelijk voorbeelden Laat de leerlingen regelmatig oefenen Geef positieve feedback, 4:1 Geef zelf het goede voorbeeld Herhaal het oefenen bij ongewenst gedrag Gebruik correcties waar leerlingen wat aan hebben Controleer op de mate van succes ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Les in goed gedrag ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Aandachtspunten lessen in goed gedrag Leer de verwachting aan in de betreffende ruimte (Bijv. gedragsverwachtingen voor de gang aanleren in de gang) Laat alle gedragsverwachtingen in de voorbespreking, bij de uitvoering en bij de nabespreking van het rollenspel terugkomen Zorg ervoor dat alle gedragsverwachtingen minimaal een keer goed zijn voorgedaan en eindig altijd met een goed voorbeeld; Geef als leerkracht zelf het ‘foute’ voorbeeld; laat de leerling dit niet doen Koppel bij de nabespreking de gedragsverwachtingen met een ‘waarom’-vraag aan de basiswaarden. (bijv. Waarom is het goed om je handen en voeten bij jezelf te houden? Dat is veilig.) ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Wat zegt wetenschappelijk onderzoek? (1) Kinderen zijn meer (intrinsiek) gemotiveerd om een opdracht uit te voeren als: het voltooien van de opdracht hen iets oplevert waar zij waarde aan hechten Zij een goede band hebben met de ‘opdrachtgever’ Kinderen worden ‘afhankelijk’ van extrinsieke motivatie als deze te voorspelbaar wordt: Bekrachtiging moet relevant zijn You never know when you get a surprise ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Wat zegt wetenschappelijk onderzoek? (2) Extrinsieke beloningen (kaartjes, fiches, etc) zijn extra waardevol tijdens de verwerving van vaardigheden (=leerfase) Erken dus en beloon pogingen & het nemen van ‘risico’ Oefenen kan snel vervelen! Beloningen hebben een ondersteunend effect op de intrinsieke motivatie als ze direct volgen op het gewenste gedrag De balans 4:1 geeft kinderen zelfvertrouwen en helpt hen om sociaal vaardig te worden ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Essentiële componenten van een beloningssysteem Wie zijn er betrokken en deelt de kaartjes uit? (leerkrachten, andere medewerkers etc.) Hoe worden de kaartjes vormgegeven (ontwerp)? Zie de voorbeelden van complimentenkaartjes in hoofdstuk 7 van ‘Goed gedrag kun je leren’. Hoe en wanneer worden de kaartjes (of punten, stickers) uitgedeeld? Waar en wanneer kunnen de kaartjes ingeleverd worden? Wat kan de leerling terugkrijgen voor de kaartjes? Waar en wanneer worden de beloningen (in ruil voor de kaartjes) uitgedeeld? Klassikaal of individueel sparen? Wanneer wordt het systeem geëvalueerd? PBS-team werkt het geheel uit tot één systeem van belonen voor de school ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Beloningssystemen: Gewenst gedrag systematisch bekrachtigen ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Oefening Kracht ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

De rol van het PBS-team Verwerkt gegevens van het PBS proces Verspreidt informatie in het team over PBS Is aanspreekpunt en ondersteunt collega’s op de werkvloer Houdt het databasesysteem bij Bereidt de studiedagen voor met de coach ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Wat kunnen we het eerste jaar van PBS verwachten? Inzicht in de stand van zaken op school rondom gedrag Rol van het PBS-team Theorie over gedrag Eenduidige gedragsverwachtingen voor de hele school ontwikkelen Een schoolbreed systeem van visualiseren van de verwachtingen Een schoolbreed systeem van bekrachtigen Actief toezicht houden in algemene ruimtes Invoering datasysteem

Wat kunnen wij het tweede jaar verwachten? Start met PBS op de werkvloer! Handelingsplannen voor individuele leerlingen Korte lijn met de zorg ontwikkelen Samenwerking met ouders Borging ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Rolverdeling bijeenkomsten PBS-team Notulist Voorzitter Agenda maken en verspreiden Databasesysteem ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Onderwerpen die aan bod komen tijdens de teamdag Theorie Toelichting op de rol van het PBS-team Matrix gedragsverwachtingen Lesprogramma’s Systematisch belonen van gedrag Actief toezicht houden ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Onderwerpen die aan bod komen tijdens de 2e teamdag Beloningssystemen Minimaliseren van aandacht voor probleemgedrag/ consequenties op gedrag ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Rol PBS-team tijdens teamdagen Actief groepjes begeleiden ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Afspraken maken Vaste dag en tijd overleg ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Monitoring – actief toezicht houden Altijd beloningskaartjes bij de hand Altijd registratieformulieren bij de hand (in de gang, op het speelplein) Onvoorspelbaarheid in toezicht Voorspelbaarheid in optreden ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Minimaliseer aandacht voor ongewenst gedrag en formuleer heldere consequenties voor onacceptabel gedrag Handvatten voor het ombuigen van ongewenst gedrag Gewenst gedrag neemt toe naarmate hier meer aandacht voor is Uniformiteit in consequenties ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Verwachtingen Welke verwachtingen zijn uitgekomen? In welk opzicht ga je tevreden naar huis? Welke vragen heb je nog? ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0