Transparantie en vertrouwen in het toezicht Dr. Marina Eckenhausen GOMA-SYMPOSIUM ‘JUST TRUST’ 12 MEI 2017

Wat betekenen transparantie en vertrouwen in het toezicht? Bestuur 2. Calamiteiten 3. én de toezichthouder zelf? LSR 12 mei 2017

Onze missie - in het kort - De Inspectie voor de Gezondheidszorg bewaakt en bevordert de veiligheid en kwaliteit van zorg door middel van toezicht, handhaving en opsporing. Zo dragen wij bij aan het behoud van de goede Nederlandse gezondheidszorg en kunnen mensen vertrouwen op goede zorg. Onze gezondheidszorg behoort tot de beste van Europa  behouden, ook voor volgende generaties. Verschuiving van vooral bewaken  naar ook bevorderen veiligheid en kwaliteit We sporen ook strafbare feiten op. LSR 12 mei 2017

Context IGZ 28 wetten Duizenden richtlijnen (door zorgpartijen opgesteld) Budget gezondheidszorg €95 miljard (11% BNP) 1,2 miljoen zorgprofessionals Meer dan 40.000 locaties Hier ziet u wat cijfers die onze context schetsen: In Nederland zijn er maar liefst 28 wetten die met de zorg/medische producten te maken hebben. Wij controleren of zorgverleners/fabrikanten zich houden aan alle wetten die voor hem of haar van toepassing zijn. Naast die wetten zijn er nog duizenden richtlijnen die de zorgpartijen zelf hebben opgesteld. Wij controleren ook of zorgverleners zich aan die richtlijnen houden. Het budget voor de zorg in Nederland is enorm. Maar liefst zo’n 10% van ons bruto nationaal product. Er zijn maar liefst 1,1 miljoen mensen die op een of andere manier in de zorg werkzaam zijn. Dat is pakweg 1 zorgverlener per 15 Nederlanders. Velen van hen werken in een organisatie, maar steeds meer zien we zorgprofessionals die als ZZP/solist werkzaam zijn. Gekeken naar het aantal instellingen, kunnen we stellen dat er pakweg 40.000 locaties zijn in Nederland waar zorg in een instelling wordt verleend. Het aantal organisaties is minder, omdat er vaak per organisatie meer locaties zijn. Toch is voor ons het aantal locaties belangrijk, omdat de kwaliteit en veiligheid per locatie binnen één instelling nogal kunnen verschillen. Daarnaast houden we toezicht op buitenlandse farmaceutische en medische technologie bedrijven. We voeren dus ook inspecties in het buitenland uit. De cijfers die we hier noemen betreffen bekende, geregistreerde instellingen en professionals. Er zijn echter vele partijen die zich bewegen in het illegale circuit (bijvoorbeeld illegale geneesmiddelen). We weten niet altijd precies wie dat allemaal zijn en hoeveel dat er zijn. Velen zitten ook in buitenland. U snapt dat het erg lastig is toezicht op deze partijen te houden, of ze op te sporen voor hun daden. LSR 12 mei 2017

Uitgangspunten IGZ Gezond vertrouwen Wij vertrouwen op de eigen motivatie van zorgverleners We streven naar evenwicht tussen ruimte bieden om te leren of maatregelen nemen Het gezichtspunt van mensen in onze samenleving is leidend We kiezen per situatie de meest effectieve aanpak Gezond vertrouwen Onze kernwaarden hebben we vertaald naar uitgangspunten: Vertrouwen in de eigen motivatie van zorgverleners om goede zorg te bieden Balans tussen leren / maatregelen nemen. Kijken daarbij naar lerend vermogen en ontwikkelfase. Onze visie de afgelopen jaren was: hoe beter de naleving, des te beter de risicobeheersing, des te beter de kwaliteit van zorg. Groeiende overtuiging: waar angst regeert wordt niet geleerd!  In de dynamiek van de ontwikkelingen in de zorg leggen we meer de verbinding naar vertrouwen, openheid en het lerend vermogen. Maar: niet willen/kunnen leren  scherp handhaven We kijken vanuit mensen in onze samenleving. Hoe beleven zij de zorg, wat zijn hun verwachtingen en ervaringen, uitkomsten van zorg? Dat is leidend voor ons gesprek met het zorgveld. Meest effectief betekent kijken naar wat het beste werkt op dat moment, bij die ene zorgverlener, zorgaanbieder of fabrikant. Kijken naar ontwikkelfase. Dat betekent soms stimuleren, soms een maatregel nemen D.m.v. groter palet aan interventies. We zijn ook aanspreekbaar op ons werk en benutten de inzichten van buitenaf om ons toezicht te verbeteren. Wij zeggen dat wij gezond vertrouwen hebben in zorgprofessionals, maar hoe ervaart u dit vertrouwen? Voelt u dat de IGZ gezond vertrouwen heeft in de sector? LSR 12 mei 2017

Vertrouwen – transparantie “Gezond vertrouwen kan niet zonder openheid. De inspectie verwacht van zorgaanbieders dat ze open communiceren over de resultaten van hun zorg en zich inspannen om de kwaliteit van de zorg te waarborgen en zoveel mogelijk te verbeteren. Op basis van die elementen bekijkt de inspectie of de zorg zo is ingericht dat patiënten en cliënten mogen rekenen op veilige zorg van goede kwaliteit.” IGZ werkplan 2017 LSR 12 mei 2017

Gezond vertrouwen Positieve intenties Juiste competenties Adequate omstandigheden Goede resultaten LSR 12 mei 2017

Vertrouwen impliciteert altijd onzekerheid! Gezond vertrouwen Vertrouwen impliciteert altijd onzekerheid! LSR 12 mei 2017

‘Zorg die je je eigen familie en naasten gunt !’ Waar doen we het voor ? ‘Zorg die je je eigen familie en naasten gunt !’ Ultieme vertrouwen, toch? LSR 12 mei 2017

Wat betekenen transparantie en vertrouwen in het toezicht ? Bestuur 2. Calamiteiten 3. én de toezichthouder zelf? LSR 12 mei 2017

Goed Bestuur Open Integer Verantwoord Transparant Lerend Zelfreinigend Omgevingsbewust Doelgericht Doelmatig Zorg De zorgverlening aan de patiënt of cliënt staat in het centrum van het schema. Goed bestuur heeft tot resultaat dat zorgverleners hun patiënten/cliënten goede en veilige zorg verlenen. Die zorg is betaalbaar, transparant en toegankelijk. Alle premiebetalers kunnen hierop vertrouwen, of zij nu wel of geen zorg afnemen. Bestuur Om de zorgverlening heen staat de ring met elementen die voor goed bestuur essentieel zijn. Gedrag en cultuur zijn van grote betekenis in een organisatie. Bestuurders hebben daarbij een sturende en een voorbeeldrol. Ook de inrichting van de organisatie en de naleving van wettelijk verplichte systemen wegen sterk mee. Het bestuur hoort altijd zicht te hebben op de staat van de eigen organisatie en ‘in control’ te zijn. Het bestuur weet waar zich risico’s voordoen en welke thema’s aandacht nodig hebben. Die informatie ontleent het bestuur aan velerlei metingen, onderzoeken en controlemechanismen. Controle en monitoring zijn daarbij de basis voor een continu leerproces. Van belang zijn ook de systematische verbeteracties en een aanspreekcultuur. We verwachten dat interne toezichthouders deze gesprekken stimuleren, eventueel eraan deelnemen, en de verbeteracties in de gaten houden. Onder ‘systemen’ verstaan we de organisatorische randvoorwaarden waarmee een bestuurder richting geeft, controleert en bijstuurt. Met deze instrumenten houdt het bestuur zicht op de stand van zaken rondom kwaliteit, veiligheid, registratie, declaratie en informatie. (Bron: Toezicht op Goed Bestuur, IGZ/NZa, juli 2016)

Gezond Vertrouwen Open Transparant Toetsbaar opstellen Verantwoording afleggen Lerend vermogen Integer handelen LSR 12 mei 2017

Goed bestuur en gezond vertrouwen LSR 12 mei 2017

Goed bestuur en gezond vertrouwen GEDRAG & CULTUUR Leren van fouten Lerende organisatie Open zijn over fouten Zorg voor slachtoffer(s) Zorg voor ‘second victim’ LSR 12 mei 2017

Wat betekenen transparantie en vertrouwen in het toezicht ? Bestuur 2. Calamiteiten 3. én de toezichthouder zelf? LSR 12 mei 2017

Calamiteit 3 zeer ernstige incidenten 30 incidenten 300 bijna incidenten 3000 risicovolle momenten Een calamiteit moet bij ons worden gemeld door de betrokken zorgverlener. Wat is in onze ogen een calamiteit? Niet-beoogde of onverwachte gebeurtenis, die betrekking heeft op de kwaliteit van de zorg en die tot de dood van of een ernstig schadelijk gevolg voor een patiënt heeft geleid. Wij schatten in: voor elke calamiteit in een zorginstelling staan pakweg 3 ernstige incidenten, 30 incidenten en vele bijna incidenten of risicovolle momenten in diezelfde zorginstelling. Die worden meestal niet gemeld. Wij vragen echter van zorgverleners en instellingen ook van díe incidenten en momenten te leren. En verbeteringen door te voeren. Het is vaak het gedrag van mensen en hun onderlinge samenwerking die ten grondslag liggen aan calamiteiten. LSR 12 mei 2017

Vertrouwen en transparantie: Het toezicht Wanneer is sprake van een calamiteit? Calamiteit volgens de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz): 'Een calamiteit, is een niet-beoogde of onverwachte gebeurtenis, die betrekking heeft op de kwaliteit van de zorg en die tot de dood van of een ernstig schadelijk gevolg voor een cliënt heeft geleid. Meer informatie over wat een calamiteit is en wanneer deze gemeld moet worden, vindt u in de brochure. ‘Calamiteiten melden aan de Inspectie voor de Gezondheidszorg’ 

Vertrouwen en transparantie: Het toezicht Wanneer is sprake van een calamiteit? Calamiteit volgens de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz): 'Een calamiteit, is een niet-beoogde of onverwachte gebeurtenis, die betrekking heeft op de kwaliteit van de zorg en die tot de dood van of een ernstig schadelijk gevolg voor een cliënt heeft geleid. Meer informatie over wat een calamiteit is en wanneer deze gemeld moet worden, vindt u in de brochure. ‘Calamiteiten melden aan de Inspectie voor de Gezondheidszorg’  LSR 12 mei 2017

Complexiteit van het begrip “calamiteit” Incident Niet beoogde of onverwachte gebeurtenis Betrekking op kwaliteit van zorg Calamiteit Ernstig schadelijk gevolg Complicatie LSR 12 mei 2017

Leren Kwaliteitswet 1995 Wkkgz, 2015 To err is human 1999 Je werkt hier veilig of je werkt hier niet 2004 Melden calamiteiten Analyse methoden 2005 VIM VMS 2007 inspectie calamiteiten leren en verbeteren 2013 Openheid Betrokken-heid familie 2014 Openheid over calamiteiten en uitkomsten van zorg 2016 Verbeter- maatregelen Wordt er geleerd? 2016 Als je ziet waar we vandaan komen en waar we nu staan dan zijn enorme stappen gezet door de sector. De IGZ past daar haar toezicht op aan. De focus van de IGZ ligt nu dan ook erg op het feit of er geleerd wordt van calamiteiten opdat herhaling maximaal wordt voorkomen. Wat kunnen wij doen om deze lering te stimuleren? NIVEL Monitor zorggerelateerde schade LSR 12 mei 2017

Incidententoezicht Wat is de rol van de inspectie ? Lerend vermogen instellingen stimuleren. Risicovol gedrag en roekeloosheid eruit filteren. Trends signaleren en agenderen. LSR 12 mei 2017

Incidententoezicht Wat doet de inspectie ? Beoordelen van onderzoek van de instellingen naar calamiteiten Zelf onderzoek doen naar calamiteiten. Tuchtklacht e.d. LSR 12 mei 2017

Resultaten: patiëntbetrokkenheid Voorbeeld van resultaten pilot die recent aan Tweede Kamer zijn gestuurd Ja = duidelijk dat patient/familie werd betrokken Nee = duidelijk dat patient/familie niet werd betrokken Onbekend = Onduidelijk of patient/familie werd betrokken. Voorbeeld: rapportage geeft geen uitsluitsel, maar bevat wel informatie afkomstig van patient/familie Nvt= Voorbeeld: patient wil niet meewerken, of is overleden en heeft geen nabestaanden

Resultaten: nazorg

Calamiteiten / transparantie zorginstellingen 3 fases in de tijd Rapportage delen met de inspectie. Open naar direct betrokkenen. Open zijn naar de maatschappij. fouten ! 1 2 3 LSR 12 mei 2017

Calamiteiten / transparantie zorgprofessionals 3 fases in de tijd Zorgverlener - patiënt Zorgverlener - collega’s Zorgaanbieder - maatschappij fouten ! 1 2 3 LSR 12 mei 2017

Mediadebat: calamiteiten in de zorg Voorheen: focus op de calamiteiten, ‘fouten’ en ‘missers’ in de zorg! Nu: incidenten/calamiteiten zijn helaas onvermijdelijk en de focus is verplaatst naar wel/niet open zijn daarover (o.a. naar IGZ). LSR 12 mei 2017

Wat betekenen transparantie en vertrouwen in het toezicht? Bestuur 2. Calamiteiten 3. én de toezichthouder zelf? LSR 12 mei 2017

én de toezichthouder zelf ? “Wij zijn resultaatgericht en transparant – waar dat kan – over de uitkomsten van ons toezicht.” “Door in te zetten op dialoog met alle partijen in de zorg vergroten we het vertrouwen in ons toezicht.” “Ons inzicht in de veiligheid en kwaliteit van de zorg delen we met anderen.” LSR 12 mei 2017

én de toezichthouder zelf ? Paradox algemeen toezichthouders Meer info van de toezichthouder over positieve bevindingen: meer vertrouwen in de ondertoezichtgestelden, maar minder vertrouwen in de toezichthouder Meer info van de toezichthouder over negatieve bevindingen: meer vertrouwen in de toezichthouder, maar minder vertrouwen in de ondertoezichtgestelden. LSR 12 mei 2017

én de toezichthouder zelf? Toezicht met vertrouwen als uitgangspunt kan vervolgens leiden tot betere naleving van de wet- en regelgeving en ook tot een hogere legitimiteit van de toezichthouder in de ogen van de ondertoezichtstaande.[1] [1] F.E. Six, Tijdschrift voor Toezicht , (1) 4, 2010 LSR 12 mei 2017

Nabije toekomst: ontwikkelingen Delen van info over calamiteiten door zorgaanbieders zelf. Openbaarmaking door toezichthouder (IGZ) in kader nieuwe Gezondheidswet. (Nog) meer openheid van de toezichthouder (IGZ) LSR 12 mei 2017

Transparantie en vertrouwen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Want uiteindelijk…… Transparantie en vertrouwen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Meer transparantie is noodzakelijk en onontkoombaar, dat geldt voor de zorgaanbieders alsook voor de toezichthouder. LSR 12 mei 2017

Roze olifant en hoe kom je daar van weg? Er is een wettelijke verplichting waar we ons toe moeten verhouden. Calamiteiten moeten wettelijk gezien gemeld worden en dit heeft onder invloed van maatschappelijke ontwikkelingen – en hoe de sector/instellingen daar vervolgens mij om zijn gegaan – erg veel aandacht gekregen. We kunnen vervolgens naar iedereen kijken wie dit u/ons heeft aangedaan. We voeden daarmee ieders ongenoegen, en komen niet tot mogelijke oplossingen. Ik zou u zodoende willen uitdagen om na te denken wat – gezien de ontwikkelingen en de gegeven kaders – we kunnen doen om het vertrouwen in de zorgsector en de professional bij calamiteiten te vergroten. De IGZ doet dit door in te zetten op lerende organisaties, maar wat is dat en hoe geven jullie dit in de praktijk vorm? Daarnaast worden straks met de Gezondheidswet op den duur calamiteitenrapporten openbaar, maar waarom zou u daar op wachten, en welke ruimte ziet u om dit zorgvuldig te laten landen? Hoe gaan die rapporten eruit zien? Tuchtuitspraken/Rechtspraak is al openbaar. Ervaringen IGZ met openheid: aantallen calamiteiten ziekenhuizen, maatregelen, rapporten etc; gebrek aan openheid creëert wantrouwen, openheid/openbaarmaking en oprecht geïnteresseerd zijn in de mening/zorgen van de ander geeft vertrouwen. LSR 12 mei 2017

‘Zorg die je je eigen familie en naasten gunt !’ Waar doen we het voor ? ‘Zorg die je je eigen familie en naasten gunt !’ Ultieme vertrouwen, toch? LSR 12 mei 2017